SunnudagsMogginn - 19.12.2010, Qupperneq 49

19. desember 2010 49
um Hallgrími, sem var í raun ósköp
venjulegt barn. „Hann gat verið ódæll,
skapbráður og átti það til að hreyta út
úr sér hlutunum eins og kemur fram í
vísum sem eru honum eignaðar. Og
hann var tvívegis rekinn úr skóla,
fyrst á Hólum og svo í Kaupmanna-
höfn. En hann var líka forréttindabarn
að vissu leyti, þrátt fyrir að hafa átt
fátæka foreldra.“
Viðburðarík ár
Í bókinni missir Hallgrímur móður
sína af barnsförum aðeins 9 ára gamall
og elst eftir það upp á Hólum þar sem
Pétur faðir hans starfaði sem hringjari.
Ári síðar leggst Guðbrandur biskup
lamaður eftir heilablóðfall og Hall-
grímur verður vitni að því hvernig
Halldóra biskupsdóttir hefur betur en
Ari Magnússon mágur hennar í valda-
baráttunni um staðinn og fær Ara
formlega bannaðan frá Hólum með til-
skipunum frá prinsinum í Kaup-
mannahöfn. Hallgrímur tekur svo m.a.
þátt í byggingu nýrrar kirkju eftir að
sú gamla hrynur, fylgist af mikilli eft-
irsjá með því þegar Halldóra og Guð-
brandur láta taka niður einu prent-
smiðjuna á Íslandi (til að koma í veg
fyrir að veraldarvaldið og leikmenn
komist yfir hana) og verður vitni að
fyrstu galdrabrennunni á Íslandi.
„Þetta voru köld og hörð ár og þetta
er mjög dramatískt tímabil í sögu
landsins,“ segir Steinunn sem er sann-
færð um að margt sem seinna gerist í
lífi Hallgríms megi útskýra með því að
skoða mótunarár hans.
„Eitt af stóru verkefnunum í þessari
viðureign minni var að teikna mynd af
þessari konu (Halldóru) sem er ein-
hver mesti kvenskörungur aldarinnar
og kona sem mér þykir orðið mjög
vænt um. Hún er konan sem Hall-
grímur fylgist með í æsku og kannski
eru það kynnin af henni sem gera það
að verkum að hann fellur fyrir konu
eins og Guðríði Símonardóttur, sem
var 16 árum eldri en hann og hafði
tekist að losa sig úr ánauð og ná stjórn
á eigin lífi á ný.“ Steinunn vill einnig
meina að móðurmissirinn hafi haft
djúpstæð áhrif á Hallgrím. „Hann þarf
persónulega að fást við sorg og harm
mjög snemma og sér líka fólkið í
kringum sig upplifa missi, en á þess-
um tíma fórust margir af slysförum og
í farsóttum. Þannig að dauðinn sem
átti eftir að verða honum yrkisefni
seinna á ævinni var honum mjög ná-
lægur í bernskunni og hann var bæði
drengur sem missti móður sína og
einnig seinna faðir sem þurfti að horfa
á eftir ungri dóttur sinni.“
Það tók Steinunni 6 ár að skrifa
bókina og að baki henni liggur gríð-
arlega mikil rannsóknarvinna. Sagan
byggist á margskonar heimildum, m.a.
opinberum skjölum, ritum og bréfum
sem geymd eru á Þjóðskjalasafni og
Stofnun Árna Magnússonar og forn-
minjum sem fundist hafa við uppgröft
á Hólum sem hófst árið 2001. Meðal
skjalanna eru til dæmis bréf Halldóru
til prinsins í Kaupmannahöfn er varð-
ar Hóladeiluna og síðan tilskipun
hans, Kristjáns V. og lénsherrans, um
að banna Ara frá Hólum. Einnig má
nefna handrit Ara um galdrabrennur
og nákvæman uppdrátt og mælingar á
kirkjunni sem Halldóra lét reisa á Hól-
um.
„Það er nauðsynlegt að leggjast í
þessa rannsókn á umhverfinu; maður
veit hvar hann var og við hverja hann
átti samskipti en það er mismikið til
um þetta fólk,“ segir Steinunn og
bætir því við að mest hafi hún þurft að
skálda í eyðurnar þegar kom að móð-
urætt Hallgríms og hinum lægra settu,
konum og vinnufólki. Hún segir að
margt megi þó ráða af því sem vitað er
og að hún hafi alltaf reynt til hins ýtr-
asta að vera trú heimildunum og finna
skáldskapnum rætur í sannanlegum
staðreyndum og viðburðum. „Vinnu-
aðferð mín er að ferðast þessi 400 ár
aftur í aldirnar og reyna að átta mig á
því við hvaða aðstæður þessi drengur
bjó og hvað það var sem mótaði hann.
Þetta er mjög seinvirk aðferð en hún
er fær. Aðrir munu seinna reyna við
Hallgrím með öðrum hætti, eða svo ég
vitni til orða hans sjálfs: „Þeir sem
betur kunna munu betur gjöra.““
’
… kannski eru það
kynnin af henni sem
gera það að verkum
að hann fellur fyrir konu
eins og Guðríði Símonar-
dóttur
Steinunn var að skrifa sambúðarsögu Hallgríms og Guðríðar þegar hún ákvað að fyrst þyrfti hún að gera hinu unga verðandi skáldi skil.
það? Fórnarlambsdýrkun getur leitt til
þess að þaggað verði með lögum niður í
öllum sem hugsanlegt er að styggi ein-
hverja.
Kristnir menn yppta flestir öxlum þeg-
ar ruddalega er talað um trú þeirra og siði.
Þeir vita að Guð þolir þetta vel, þeir hóta
ekki morðum og djöfulgangi, eru búnir að
koma sér upp skrápnum sem við verðum
að ráða yfir ef allir nýta sér málfrelsið. Og
hvað verður um beitta gagnrýni, nístandi
háð, ef engan má styggja? Viljum við fórna
því óþægilega og ertandi, því sem hefur
tryggt framfarir á Vesturlöndum, fórna
því til að tryggja frið hræðslu, þagnar og
frosts? Vissulega er til meiðyrðalöggjöf í
vestrænum löndum en eins og Mill sagði
ber að nota hana af ýtrustu varfærni.
Höfundurinn orðar vel hættuna sem
undanlátssemin við morðóða öfgamenn
býður heim, minnir á það hvað sé í húfi.
„Sá sem vill amast við þessum teikn-
ingum amast við nákvæmlega því sem all-
ir helstu baráttumenn málfrelsis á Vest-
urlöndum hafa leitast við að verja í
aldanna rás: Rétti einstaklingsins til að
hugsa frjálslega og tjá hugsanir sínar
óþvingað og óttalaust,“ segir Róbert H.
Haraldsson.
Róbert H. Haraldsson heimspekingur og höfundur Ádrepa um sannleika.
Kristján Jónsson
Matarsendingar
til útlanda
Láttu okkur sjá um alla fyrirhöfnina
– útvega vottorð, pakka
og senda.
www.noatun.is
AUGLÝSINGADEILD
netfang: augl@mbl.is eða sími 569 1111