SunnudagsMogginn - 19.06.2011, Blaðsíða 19

SunnudagsMogginn - 19.06.2011, Blaðsíða 19
19. júní 2011 19 Velferðarflokksins mætti sömu örlögum árið 2001 og þá hugsuðu Erdogan og hófsamir fylgismenn hans úr röðum ísl- amista sýn sína á ríkið og trúarbrögðin að nýju. Afraksturinn var stofnun AKP. Miklar breytingar hafa orðið í Tyrk- landi frá því Erdogan komst til valda. Hann hefur svipt herinn, sem eitt sinn hafði tögl og hagldir í landinu, völdum sínum og náð að ýta hinni veraldlegu yfirstétt í landinu til hliðar. Öflugur efnahagur á krepputímum Talað er um að Erdogan hafi fyllt Tyrki nýju sjálfstrausti, jafnvel þá sem ekki styðji hann. Tyrkland er 17. stærsta hag- kerfi heims. Borgin Gaziantep er dæmi um breytingarnar, sem átt hafa sér stað í landinu. Hún er þúsund kílómetra frá Istanbúl. Eitt sinn var hún þekkt fyrir eggaldina-kebab og pistasíuhnetutré. Nú er hún öflug efnahagsmiðstöð. Frá 2005 hefur iðnaðarframleiðsla í borginni tvö- faldast. Árið áður en Erdogan komst til valda hafði fjármálakreppa nánast riðið Tyrk- landi á slig. Með endurfjármögnun tókst að afstýra hruni og Erdogan naut góðs af. Öndvert við hugmyndafræðilega forvera sína, sem töluðu um íslamskt efnahags- kerfi, lítur Erdogan ekki svo á að kapít- alismi og íslam séu andstæður. Hann hafði hagsmuni íslamskrar millistéttar í leit að auknum lífsgæðum að leiðarljósi og lagði áherslu á að opna efnahagslíf landsins. Til 2007 var hagvöxtur í Tyrk- landi að meðaltali sex af hundraði. Í fyrra var hagvöxturinn 8,9% í Tyrk- landi, 3,6% í Þýskalandi og 1,6% í Frakklandi. Einkaneysla jókst um 6,8% í landinu í fyrra, en aðeins um 0,7% í 27 ríkjum Evrópusambandsins. Sérstaka at- hygli vekur að hlutfall ríkisskulda af þjóðartekjum er 41,2%, en meðaltalið í Evrópusambandinu er 80,2%. Meðal- tekjur hafa þrefaldast í landinu í valdatíð Erdogans. Ásjóna borga og bæja hefur gerbreyst, nýjar hraðbrautir eru lagðar, skýjakljúfar rjúka upp og nýjar hafnir byggðar. Helst er óttast að þenslan sé svo mikil að hagkerfi landsins ofhitni. Ásókn í Istancool Istanbúl er samkvæmt Brookings- stofnuninni í Bandaríkjunum öflugasta viðskiptastórborg heims. Talið er að þar búi á milli 15 og 17 milljónir manna. Til borgarinnar streyma ekki bara flótta- menn frá svæðum kúrda og farand- verkamenn. Borgin er vinsæl hjá Evr- ópubúum og Bandaríkjamönnum og hefur hlotið viðurnefnið „Istancool“. Börn Tyrkja, sem á sínum tíma komu til Þýskalands í leit að vinnu, snúa nú aftur hámenntuð og fá iðulega hærri laun en þau fengju í Þýskalandi. Langt er síðan fleiri þýskir Tyrkir fóru að streyma til Tyrklands en Tyrkir til Þýskalands. Ekki er laust við að vaxandi máttur Tyrklands veki ótta og vangaveltur um að nú eigi að endurreisa það veldi, sem Tyrkir höfðu fyrir 400 árum, þótt það hljómi fjarstæðukennt. En áhrif Tyrkja fara ekki á milli mála. Þeir hafa sérstöðu í samskiptum við hópa, sem vestræn ríki hafa engin tengsl við, hvort sem það eru samtökin Hamas á hernumdum svæðum Palestínumanna, Hisbollah í Líbanon eða Moktada al-Sadr í Írak. Þar með er ekki sagt að líkur séu á að þeir muni snúa baki við vestrinu. Tyrkir hafa ekki látið deilur við Ísraela hafa áhrif á stjórnmálasambandið við Ísrael. Þeim fannst fram hjá sér gengið þegar ákveðið var að láta til skarar skríða gegn Moammar Gaddafi Líbíuleiðtoga, en leggja meira af mörkum en til dæmis Þjóðverjar til að fylgja eftir ályktun ör- yggisráðs Sameinuðu þjóðanna um að- gerðir í Líbíu. Tyrkir hafa sýnt að lýðræði og íslam þrífast hlið við hlið og hægt sé að búa til velmegun án olíu. Þaggað niður í gagnrýnendum En í landinu ríkir einnig breytt and- rúmsloft og aukin íhalds- og afturhalds- semi. Íslamistarnir í ríkisstjórninni hjóla í andstæðinga sína. Listamenn og frammámenn, sem ekki deila skoðunum þeirra, fá það óþvegið, reynt er að þagga niður í gagnrýnum dagblöðum og blaða- mönnum er varpað í fangelsi fyrir frá- leitar sakir. Sedat Ergin, sem lengi stjórnaði rit- stjórnarskrifstofum dagblaðsins Hürryet í Ankara, segir að Erdogan hafi verið mjög varkár þegar hann fyrst tók við völdum, tekið fast á móti andstæðingum sínum í hernum, viðskiptalífi og fjöl- miðlum, en af virðingu. „Hann rak ákveðinn sína pólitík, en hélt aftur af sér,“ sagði hann í viðtali við Der Spiegel. Það hafi breyst eftir kosningasigurinn 2007: „Þá fór hann að beita ríkisvaldinu að geðþótta.“ Hann segir að þessi til- hneiging hafi magnast og enginn haldi lengur aftur af honum. Ákveðin tímamót urðu 2008 þegar réttarhöld hófust yfir samsærishóp hátt- settra fyrirverandi yfirmanna úr hern- um, sem áður höfðu verið ósnertanlegir. Þeim var gefið að sök að hafa ætlað að steypa stjórn Erdogans á fyrsta kjör- tímabili hans. Samsærishópurinn kenndi sig við Ergenekon, frumheimkynni Tyrkja í Mið-Asíu. Ergenekon-málið var í fyrstu kærkomin hreinsun fyrir Tyrki, en þegar handtökum fór fjölgandi fóru að renna á menn tvær grímur. Stjórn- arandstæðingum úr röðum fræðimanna, embættismanna, lögfræðinga og blaða- manna var komið fyrir bak við lás og slá. Málaferlin urðu að aðferð stjórnvalda til að losa sig við gagnrýnendur. Steininn tók úr þegar blaðamaðurinn Ahmet Sik var handtekinn á heimili sínu vegna gruns um að tengjast hryðjuverk- um. Sik hafði átt þátt í að afhjúpa sam- særisáætlanir Ergenekon-hópsins, en fór síðan að rekja net íslamista í stuðnings- liði stjórnvalda. Hann er einn af 68 blaðamönnum og tugum fræðimanna, sem enn sitja í haldi. Gagnrýnendur Erdogans líkja honum við Vladimír Pútín, forsætisráðherra Rússlands, og segja að lítið skilji þá að. Erfið staða kvenna Þá þykir staða kvenna hafa versnað til muna í Tyrklandi í stjórnartíð Erdogans. Fyrri stjórnir stóðu sig vissulega illa, en á milli 2002 og 2009 fjölgaði svokölluðum heiðursmorðum úr 66 í 953. Stjórnvöld verja sig með því að ástandið hafi ekki versnað heldur hafi utanumhald um töl- fræðina batnað. Í Der Spiegel er vitnað í félagsfræðing- inn Binnaz Toprak, sem segir að nokkuð sé til í tölfræðiskýringunni, en bætir við: „Þrýstingurinn á trúarlega hegðun, að biðja reglulega, fasta, drekka ekki áfengi, hefur vaxið. Samfélagið er orðið íhaldssamara.“ Upp mun komið and- rúmsloft þar sem konur utan stórborg- anna sjást ekki á götum úti og vaxandi tilhneigingar gætir til að túlka orð Kór- ansins gegn konum. Miklir kraftar hafa verið leystir úr læðingi í Tyrklandi á undanförnum árum og þeir leita ekki allir í sömu átt. Gagn- rýni á gerræðistilburði Erdogans á rétt á sér, en hann er ekki blindur á þá gagn- rýni, sem að honum beinist, eins og kom fram í áðurnefndri sigurræðu hans: „Enginn skyldi velkjast í vafa um að það er spurning um heiður fyrir mér að verja lífsstíl, trú og gildi bæði þeirra sem kusu mig og kusu mig ekki.“  Byggt á AFP, Die Zeit og Der Spiegel. Reuters Ferja lætur úr Eminonu-höfn í Istanbúl. Kosningaspjöld Erdogans eru í baksýn. Óeirðalögregla leitar skjóls í átökum við mótmælendur á vinstri vængnum fyrir kosningar. ’ Miklar breytingar hafa orðið í Tyrklandi frá því Erdogan komst til valda. Hann hefur svipt herinn, sem eitt sinn hafði tögl og hagldir í landinu, völdum sínum og náð að ýta hinni verald- legu yfirstétt í landinu til hliðar. Talað er um að Er- dogan hafi fyllt Tyrki nýju sjálfstrausti, jafnvel þá, sem ekki styðji hann.

x

SunnudagsMogginn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: SunnudagsMogginn
https://timarit.is/publication/785

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.