SunnudagsMogginn - 19.06.2011, Blaðsíða 40

40 19. júní 2011
V
ei þeim sem reynir að hringja í
íslenskan tónlistarmann fyrir
tíu á morgnana, enda er það að
sumra mati einn stærsti kostur
tónlistarbransans að geta vakað langt fram
á nótt og vaknað seint og um síðir. En
þannig er það ekki á Kúbu og Eliades Och-
oa svarar hress og sprækur þegar blaða-
maður hringir, og klukkan varla orðin átta
að morgni að staðartíma, suður á Kúbu.
„Ég myndi helst vilja vera uppi í rúmi, en
það þarf að vinna og nota tímann,“ segir
hann.
Eliades er staddur í stúdíói að taka upp,
vill vera almennilegur og veita gott viðtal
eins og um var samið en má ekki sjá af of
miklum tíma. Ekki bætir úr skák að línan
er slæm, slitnar nokkrum sinnum, en þessi
kúbverski gítarmeistari og gullbarki lætur
það ekki slá sig út af laginu: „Þær láta
stundum svona, símalínurnar hérna.“
Eliades, eða maðurinn með hattinn eins
og aðdáendur Buena Vista Social Club
þekkja hann best, er á leið til Íslands með
fríðum hópi kúbverskra og malískra tón-
listarmanna. Þeir ætla að færa landanum
afrakstur tilraunar sem var 14 ár í undir-
búningi: Afró-kúbismi er heitið sem notað
er yfir bæði hópinn og tónlistina sem hann
spilar. Eliades er leiðtogi kúbverska helm-
ingsins, sem hefur á að skipa Buena Vista-
meðlimum, og Toumani Diabaté fer fyrir
malíska hlutanum.
Og vei þeim sem reynir að skrifa grein
um afró-kúbisma, því um leið og maður
byrjar að hlusta á lög Eliadesar og félaga í
tölvunni hverfur öll löngun til að vinna,
og aðeins með erfiðismunum að tekst að
halda aftur af lönguninni til að blanda sér
mojito og setjast út á svalir í sólbað, eða
hreinlega hendast upp í næstu flugvél og á
vit hvítra stranda og föngulegra og
ástríðufullra Kúbverja sem kunna að
bræða íshjarta vinnuhokins Íslendings.
Ah, Kúba, sælla minninga.
Gamall draumur
„Þetta hófst allt saman árið 1996 þegar
heimstónlistarútgefandinn Nick Gold og
tónlistarmaðurinn Ry Cooder fengu þá
hugmynd að tvinna saman tónlistarhefðir
Kúbu og Malí. Ætlunin var að taka upp
plötu hér á Kúbu, en þegar stóra stundin
rann upp tókst ekki að útvega malísku
listamönnunum leyfi til að ferðast til
landsins – hafði eitthvað að gera með
vegabréfsáritanir,“ segir Eliades söguna,
en til stóð að hann yrði leiðandi í tilrauna-
verkefninu á sínum tíma. „Þá standa þeir
félagar frammi fyrir stórum vanda: með
allt klárt fyrir upptöku en hálfa hljóm-
sveit, og hvað á að gera nú?“
Ritaðar hafa verið ótal greinar og bækur
um það sem gerðist síðan. „Entonces; það
var þá sem Buena Vista Social Club varð
til. Þeir félagar fengu veður af tónlistar-
mönnum sem höfðu gert það gott hér á
árum áður, en voru orðnir gamalt fólk og
sópuðu gólf.“
Íslendingar þekkja vel söguna á bak við
Buena Vista Social Club enda hafa tónleik-
ar hljómsveitarinnar hér á landi slegið í
gegn, og stemningin verið með slíkum en-
demum að menn muna varla annað eins.
Sá fáheyrði atburður á að hafa gerst á tón-
leikum Buena Vista árið 2001 að stífir og
stirðbusalegir Íslendingar, sem í þúsund
ár hafa helst getað sótt sér fyrirmyndir í
sögur um gaddfreðna, léttbrjálaða og fé-
lagsfælna víkinga, fóru að dansa. Og það
ódrukknir. Mjaðmir fóru að hreyfast,
svitaperlur að glitra og brosin að breikka.
Arnar Eggert Thoroddsen, gagnrýnandi
Morgunblaðsins, sem varð vitni að herleg-
heitunum, lýsir því hvernig stemningin
magnaðist upp uns áheyrendurnir sem
næstir voru sviðinu þoldu ekki lengur við
og hófu að stíga trylltan dans.
Landinn var gjörsamlega kolfallinn fyrir
töfrum kúbverskar tónlistar, haldnar voru
Buena Vista-veislur um borg og bý, for-
setinn bauð hópnum í kvöldverð og af-
henti þeim gullplötu. Svo sneri hópurinn
aftur til Íslands 2008, að vísu búinn að
missa marga höfuðliðsmennina yfir móð-
una miklu (um flesta voru skrifaðar langar
og lærðar æviágripsgreinar í Mogganum),
og fór þá létt með að fylla heila íþróttahöll.
„Já, það er eitthvað við kúbverska tón-
list; hún kemur þér til að dansa,“ segir
Eliades. „Þú getur ekki staðist það.“
Fegurðin skín í gegn
En hvað hefur hann að segja um afró-
kúbismann? Núna hefur loksins tekist að
koma kúbversku og malísku tónlistar-
mönnunum saman, eftir allan þennan
tíma, og platan sem kom út í október hef-
ur fengið mjög góðar viðtökur. Er að verða
til ný tónlistarstefna? Í einu viðtalinu
kemst Eliades þannig að orði að þegar fólk
heyrir kúbversku tónlistina og þá malísku
bræddar saman heyri það skýrt fegurðina
sem er þeim báðum eðlislæg. „Þetta er góð
tónlist, og móttökur áheyrenda virðast
vera í samræmi við það. Við héldum eina
sextán tónleika hér um daginn, í einum
rykk, og var fullt á þeim öllum.“
Hvort þessi litla tilraun á eftir að marka
djúp spor í tónlistarsögunni er vandi að
spá. „Þetta er bræðingur sem hefur vissan
potencial. Við sem myndum þennan hóp
höfum mjóg góðan skilning innbyrðis,
lærum mikið hver af öðrum, og erum að
gera eitthvað sem – músíkalskt séð – virk-
ar.“
Það er í sjálfu sér ekki svo skrítið að
malísk og kúbönsk tónlist eigi samleið,
þótt eitt og hálft haf skilji löndin að og lífs-
hættir á hvorum stað fyrir sig séu eins
ólíkir og hugsast getur. „Báðar eiga þessar
tónlistarstefnur sameiginlega rót, og kúb-
önsk tónlist mótaðist undir greinilegum
áhrifum frá Afríku á sínum tíma.“
Sveifla sem lagði undir sig heiminn
Blaðamaður þarf að bíta í tunguna á sér til
að spyrja ekki Eliades hvort hann hlakki
til að koma til Kúbu norðursins. Hann
myndi sennilega ekki fatta fimmaura-
brandarann. Reyndar heyrist á manninum
að hann muni ekki alveg nógu greinilega
eftir Íslandsferðum sínum, og ekki að
furða enda heljarinnar þeytingur á Buena
Vista-hópnum. Hitt skilst alveg yfir slitr-
ótta línuna að hann er stoltur af að hafa
fengið að vera hluti af þessu ævintýri, þótt
hann hafi reyndar verið vel þekktur tón-
listarmaður innan og utan Kúbu áður en
Buena Vista-havarííð fór á flug. „Auðvitað
hefur þetta verið ótrúlegur tími, og öll
þessi ferðalög um allan heim, en hreykn-
astur er maður kannski af að hafa náð að
kynna svona mörgum kúbanska tónlist.“
Það má ekki heldur gleyma þeim áhrif-
um sem frægðarför Eliadesar og félaga
höfðu til að efla tónlistarmenninguna inn-
anlands. „Unga fólkið á Kúbu spilar enn
þessa tónlist. Auðvitað sjá þau og heyra
allskonar popp og reggaeton,“ segir hann
en stjórnvöld þar í landi hafa einmitt látið
í ljósi áhyggjur af miklum vinsældum síð-
astnefndu tónlistarstefnunnar enda ekki
fyrir þá allra siðprúðustu. Lesendum er
raunar ráðlagt að fá sér eina hjartastillandi
áður en þeir hlusta á Cubaton-tónverk
eins og Chupa Chupa með listamanninum
El Medico, hvað þá ef horft er á mynd-
bandið. „Alls kyns áhrif leika um landið,
en þegar allt kemur til alls leitar unga
fólkið í sígilda kúbanska tónlist. Að hluta
til er það vegna þess að þetta er tónlistin
sem gestir á eyjunni vilja heyra, og vinnu
að fá ef þú kannt að spila Son Cubano-
tónlist. En þetta er líka tónlistin sem
stendur hjarta okkar næst.“
Meðlimir
AfroCubism
stilla sér upp,
nettir á því.
Draumurinn var fjórtán ár að rætast
Afró-kúbisma-verk-
efnið þykir með merki-
legri viðburðum í
heimstónlistarsenunni
síðustu ár. Íslendingar
fá að kynnast honum í
Hörpu 28. júní og for-
sprakki hópsins reiknar
með að landinn geti
ekki staðist galdrana.
Ásgeir Ingvarsson ai@mbl.is
Tónleikar AfroCubism verða í Eldborg
Hörpu þriðjudaginn 28. júní kl. 21.
Miðaverð er frá 3.500 kr til 7.500.