SunnudagsMogginn - 18.09.2011, Blaðsíða 13

18. september 2011 13
Skar og skarkali | 6
Eftir George Soros
New York – Til þess að draga úr krísu þar
sem hið ómögulega er orðið mögulegt, þá
er nauðsynlegt að hugsa það sem er
óhugsandi. Þar af leiðir, að til þess að
draga úr krísunni vegna ríkisskulda í
Evrópu, þá er frumforsenda að gera ráð
fyrir möguleikanum á greiðslufalli og út-
göngu af evrusvæðinu hjá Grikklandi,
Portúgal og mögulega Írlandi.
Ef það gerist, þá verður að grípa til að-
gerða til að hindra fjárhagslegt hrun á
evrusvæðinu í heild. Í fyrsta lagi verður
að vernda bankainnstæður. Ef evra í
grískum banka tapast í greiðslufalli eða
við útgöngu, þá verður evra í ítölskum
banka um leið minna virði en í þýskum
eða hollenskum banka og það leiðir til
áhlaupa á banka í skuldugum ríkjum.
Ekki fjármunir til reiðu
Það sem meira er, sumum bönkum í
þeim ríkjum sem lenda í greiðslufalli yrði
að halda gangandi til þess að koma í veg
fyrir efnahagshrun. Á sama tíma yrði að
endurfjármagna evrópskt bankakerfi og
setja það undir evrópskt eftirlit, til að-
greiningar frá þjóðlegu. Loks yrði að fyr-
irbyggja að þetta hefði neikvæð áhrif á
ríkisskuldabréf annarra skuldugra ríkja á
evrusvæðinu. (Síðustu tvær aðgerðirnar
myndu eiga við jafnvel þótt ekkert ríki
yrði fyrir greiðslufalli.)
Allt kostar þetta peninga. En sam-
kvæmt þeim ráðstöfunum sem sam-
þykktar hafa verið af þjóðarleiðtogum
evrusvæðisins, þá eru ekki frekari fjár-
munir til reiðu. Það er því enginn annar
kostur en að stofna það sem vantar: evr-
ópskt fjármálaráðuneyti sem hefur vald
til skattlagningar og þar með til að taka
lán. Þetta myndi krefjast nýs sáttmála og
breyta EFSF (Evrópustofnun um fjár-
hagslegan stöðugleika) í fullgilt fjár-
málaráðuneyti.
En þá er gengið út frá því að það verði
róttæk hugarfarsbreyting, einkum í
Þýskalandi. Almenningur í Þýskalandi er
enn þeirrar skoðunar að hann eigi val um
hvort hann styður evruna. Það er alvar-
leg yfirsjón. Evran er til og er svo sam-
ofin eignum og skuldbindingum fjár-
málakerfisins í heiminum að ef hún
fellur, þá veldur það hruni sem þýsk
stjórnvöld – sem og stjórnvöld annarra
ríkja – eru fjarri því að ráða við. Því
lengri tíma sem það tekur almenning í
Þýskalandi að átta sig á þessari köldu
staðreynd, því hærra verð þarf hann að
gjalda – og aðrir í heiminum.
Spurningin er hvort hægt er að sann-
færa almenning í Þýskalandi um þessa
staðreynd. Kanslaranum Angelu Merkel
tekst ef til vill ekki að sannfæra alla
stjórnarþingmennina um gildi hennar,
en hún gæti reitt sig á stjórnarandstöð-
una og myndað nýjan meirihluta um
stuðning við það sem nauðsynlegt er, að
viðhalda evrunni. Takist henni að leysa
evrukrísuna, þá er mun minna að kvíða
fyrir næstu kosningar.
Undirbúningur fyrir mögulegt
greiðslufall eða útgöngu þriggja smárra
ríkja úr evrunni þýðir ekki að ríkin yrðu
ein á báti. Þvert á móti gefur möguleik-
inn á skipulegu greiðslufalli – sem fjár-
magnað yrði af öðrum ríkjum á evru-
svæðinu og Alþjóðagjaldeyrissjóðnum –
Grikklandi og Portúgal valkosti í stefnu-
málum. Enn fremur myndi það binda
enda á vítahringinn – sem nú ógnar öll-
um skuldugum ríkjum á evrusvæðinu –
þar sem aðhaldið dregur úr vaxtarmögu-
leikum, sem leiðir fjárfesta til að krefjast
hárra vaxta og neyðir ríkisstjórnir því til
að draga enn frekar úr útgjöldum. Út-
ganga af evrusvæðinu myndi gera ríkjum
sem eiga í mestum erfiðleikum auðveld-
ara að verða á ný samkeppnishæf. En ef
þau eru fús að færa nauðsynlegar fórnir,
þá gætu þau verið áfram á evrusvæðinu:
EFSF myndi vernda bankainnstæður
heima fyrir og Alþjóðagjaldeyrissjóð-
urinn hjálpa til við endurfjármögnun
bankakerfisins, það myndi hjálpa þess-
um ríkjum að losna úr úlfakreppunni.
Hvor leiðin sem farin er, þá er það ekki
Evrópusambandinu í hag að leyfa hrun í
þessum ríkjum og láta það viðgangast að
þau dragi bankakerfi heimsins með sér í
fallinu.
Þörf á nýjum sáttmála
Aðildarríki ESB, ekki aðeins þau sem
eru á evrusvæðinu, verða að horfast í
augu við að gera þarf nýjan stofnsáttmála
til að bjarga evrunni. Sú röksemd er
skýr. Þess vegna á að hefja umræður nú
þegar um hvað kemur til með að standa í
slíkum sáttmála. Jafnvel þótt leiðtogar í
Evrópu séu undir miklum þrýstingi að
komast fljótt að samkomulagi, þá munu
samningaviðræður óhjákvæmilega drag-
ast á langinn. Um leið og samkomulag
hefur náðst um grundvallarbreytingar
gæti ráðherraráðið heimilað ESB að grípa
til fyrirbyggjandi ráðstafana og draga úr
gjaldþolsáhættu.
Þegar lausn á ríkisskuldakrísunni á
evrusvæðinu er í sjónmáli, þá verður
léttirinn mikill á fjármálamörkuðum.
Engu að síður, þar sem ákvæði nýs sátt-
mála yrðu óhjákvæmilega ákveðin af
Þýskalandi, er nánast öruggt að mikil
efnahagslægð er yfirvofandi. Það gæti
leitt til frekari viðhorfsbreytingar í
Þýskalandi, sem yrði á móti til þess að
mótuð yrði stefna til að hindra frekari
vítahring. Á þeim tímapunkti gæti vöxt-
ur á stærstum hluta evrusvæðisins tekið
við sér á ný.
Höfundur er stjórnarformaður Soros Fund Manage-
ment. Project Syndicate, 2011.www.project-
syndicate.org.
Aðhaldsaðgerðum stjórnvalda mótmælt á stjórnarskrártorginu við þinghúsið í Aþenu.
Hugsað það sem er
óhugsandi í Evrópu
Þorgrímur Kári Snævarr