SunnudagsMogginn - 18.09.2011, Blaðsíða 27

18. september 2011 27
Lýsingar Moya eru óhugnanlegar, en
engu að síður hefur lýðræði rutt sér til
rúms þar sem áður ríktu einræðisherrar.
„Þetta kemur lýðræði ekkert við,“ segir
Moya. „Það eru engir einræðisherrar
lengur í Mið-Ameríku, þótt Ortega langi
kannski til að verða einræðisherra í Ník-
aragúa. Það er ekki einræðisherra í
Mexikó, en sjáðu samt drápin og ofbeldið
þar. Þetta er málið: Ef lýðræðinu er bara
beitt á pólitíska sviðinu, en ekki á fé-
lagslega og efnahagslega sviðinu, verða
breytingarnar bara innan stofnana, ekki í
hinu raunverulega lífi. Þótt þú kjósir fólk-
ið, sem á að stjórna landinu þínu, þýðir
það ekki að félagsleg og efnhagsleg staða
þín muni breytast. Það hafa ekki orðið
breytingar í rómönsku Ameríku hvað
snertir jöfnuð eða nýja samfélagsgerð.“
Moya segir að staðan sé reyndar aðeins
öðruvísi í Suður-Ameríku, Chile, Úrú-
gvæ, en í Mið-Ameríku og Mexíkó og
bætir við: „Lýðræðið virkar, en það virkar
bara fyrir stjórnmálamennina og stofn-
anirnar, ekki fyrir fólkið, í þeim skilningi
að það færir ekki atvinnu, heilbrigð-
isþjónustu eða menntun. Í stað þess að
heyja borgarastyrjaldir reka menn nú
kosningabaráttu og almenningur er
gleymdur nema rétt fyrir kosningar.“
Tíðni morða með því hæsta sem gerist
Tími borgarastyrjalda er liðinn í Mið-
Ameríku, en ofbeldinu linnir ekki.
„Í El Salvador er tíðni morða með því
hæsta sem gerist á plánetunni,“ segir Moya.
„Þetta er gríðarlegur vandi og það virðist
engin leið að breyta málum. Hver stefnan
rekur aðra og ég skil ekki hvers vegna ekk-
ert virkar.“
Moya segir að ofbeldið í El Salvador sé
ekki alveg sambærilegt við ástandið í
Mexíkó. „Í Mexíkó er meira um skipulagða
glæpastarfsemi,“ segir hann. „Í El Salvador
er skipulögð glæpastarfsemi og gengi, sem
heita maras og fást líka við eiturlyf. En þau
eru miklu meira félagslegt fyrirbæri. Mjög
ungt fólk er í maras. Þetta snýst um að til-
heyra hópi. Stór hluti íbúanna er ekki hluti
af kerfinu. Það er mikið áhyggjuefni hvað
margir eru í þessum gengjum. Fjöldinn er
næstum sá sami og var í skæruliða-
samtökum hér áður fyrr. Á áttunda ára-
tugnum var talað um að þrjú til fimm þús-
und manns hefðu ákveðið að berjast, að
drepa og vera drepnir, út af hugmynd. Og
nú, þrjátíu árum síðar, er nánast sami fjöldi í
skipulagðri glæpastarfsemi í þessum gengj-
um. Þetta er önnur kynslóð, sem var ekki
einu sinni fædd á tímum skæruliðanna.“
Á heima þar sem ég er
Moya hefur allt sitt líf verið á faraldsfæti
og oft þurft að flytja sig um set vegna þess
að honum var ekki vært lengur þar sem
hann var. Söguhetjan í bókinni er sömu-
leiðis aðkomumaður, sem var knúinn til
að fara frá einu landi til annars.
„Svona líf hefur áhrif á mann,“ segir
Moya. „Sú tilfinning að tilheyra, eiga
einhvers staðar heima, verður öðruvísi.
Þegar maður er alltaf á sama stað getur
maður gengið að ákveðnum hlutum vís-
um. Þegar maður fer frá einum stað til
annars, ekki vegna þess að maður hafi
gaman af að ferðast, heldur vegna þess að
maður lendir þannig í lífinu, reynir mað-
ur að skilgreina sjálfan sig út frá fortíð-
inni, út frá minningunum. Um leið sér
maður hvað þær eru afstæðar þannig að
skilningurinn á heiminum verður með
öðrum hætti. Ég spyr mig hvar ég eigi
heima og svarið er þar sem ég er hverju
sinni, en auðvitað hef ég í minni mínu
heilmikla reynslu, sem ég nota til að
skrifa skáldsögur. Því ágengari sem
reynslan er því áleitnari verður hún í
minninu. Því myndi ég ekki skrifa um Ís-
land þótt ég kæmi hingað og dveldi í ár.
Ég myndi áfram skrifa um þá reynslu,
sem herti mig og hafði áhrif á mig.“
Ein fyrsta minning Moya er frá því að
sprengja sprakk á pallinum fyrir utan
heimili afa hans í Hondúras.
„Ég var átta ára gamall,“ segir hann.
„Afi var íhaldssamur stjórnmálamaður
og var að undirbúa valdarán gegn frjáls-
lyndum forseta landsins. Og það tókst,
þeir komu forsetanum frá.“
Það hljóta að vera mikil viðbrigði að
koma úr eldlínunni í Mið-Ameríku í
verndaða líf á stöðum eins og Þýskalandi
og Bandaríkjunum. „Ég hugsa þó ekki
þannig að fólk, sem á þess kost að lifa
friðsælu lífi, hafi ekki hugmynd um út á
hvað lífið gangi. Auðvitað er betra að hafa
þannig líf. Stundum upplifi ég hluti, sem
slá mig alveg út af laginu. Árið 2009 var
ég í neðanjarðarlestinni í Tókýó og sá
tvær eða þrjár ungar stúlkur, sex eða sjö
ára gamlar, einar saman í lestinni og
hugsaði með mér að þetta væri ótrúlegt.
Enginn myndi ræna þeim, nauðga þeim
eða reyna að skaða þær. Og þá fer ég að
velta fyrir mér hvað ég hljóti að koma frá
hryllilegum stað fyrst mér finnst þetta
undrum sæta.“
Meiri tengsl við Chandler en Marquez
Gagnrýnendur hafa hampað verkum
Moya og sagt að hann sé einn af fánaber-
um nýrrar kynslóðar rithöfunda frá Suð-
ur-Ameríku. Hann segist ekki hugsa
mikið um sjálfan sig í samhengi við aðra
rithöfunda, hvort sem það er Gabriel
Garcia Marquez og kynslóð hans eða Ro-
berto Bolano, sem hvað mest er hampað
um þessar mundir.
„Ég tilheyri auðvitað ákveðinni hefð
og hluti af því er að skrifa á spænsku,“
segir hann. „Rithöfundurinn er tungu-
málið, sem hann skrifar á, og í gegnum
það fjallar hann um umhverfi sitt. Það
geta verið óravíddir á milli mín og rithöf-
undar frá Argentínu eða Spáni, en við
notum sama tungumál. Þannig er ég
skyldur þeim, en ég hugsa ekki um það.
Fyrir mér gæti Garcia Marquez með sína
litlu bæi og töfra allt eins verið íslenskur
rithöfundur. Í mínum huga og ungs
fólks, sem býr í rómönsku Ameríku og
fæddist í borgarsamfélagi, er meiri ná-
lægð við bandaríska glæpasagnahöfunda
á borð við Raymond Chandler en Garcia
Marquez. Ég kann að meta hann, en
Chandler segir mér meira.“
ð þig
Otto Perez Molina hershöfðingi verður lík-
lega næsti forseti Gvatemala.
Kona í El Salvador horfir á myndir af löndum sínum, sem voru myrtir í borgarastyrjöldinni.
Lík fórnarlamba eiturlyfjagengja í Mexikó
hanga niður úr brú bloggurum til viðvörunar.
Morgunblaðið/Eggert
Ofbeldi og morð eru daglegt brauð í ríkjum Mið-Ameríku og hafa farið vaxandi und-
anfarin ár. Samkvæmt samantekt á Wikipediu var mest framið af morðum í Hondúras í
fyrra eða 75 manns miðað við hverja hundrað þúsund íbúa. El Salvador kom næst á
eftir með 65 morð á hverja hundrað þúsund íbúa. Í Guatemala var hlutfallið 42 morð
og í Venesúela 48 morð á hverja hundrað þúsund íbúa. Í Mexíkó var talan 18 morð
miðað við hverja hundrað þúsund íbúa.
Tölfræðin er vitaskuld ekki tekin saman með sama hætti í hverju landi fyrir sig, en
þessar tölur gefa hins vegar vísbendingu um ástandið í löndunum. Í löndum á borð við
Danmörku, Japan, Þýskaland og Ísland er þessi tala vel undir einu morði á hverja
hundrað þúsund íbúa.
Morðalda í Mið-Ameríku
Reuters