Morgunblaðið - 26.04.2010, Síða 28

MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 26. APRÍL 2010
Svalasta mynd
ársins er komin!
HHHHH
„Fáránlega skemmtileg,
fullkomlega uppbyggð
og hrikaleg rússíbana-
reið sem sparkar í staði
sem aðrar myndir eiga
erfitt með að teygja
sig í“
- Empire – Chris Hewitt
HHHHH
“Þeir sem missa af
þessari fremja glæp
gegn sjálfum sér.”
– Fbl.-Þ.Þ
HHHHH
– H.G. – Poppland Rás 2
Bráðske
mmtileg
gaman
mynd
í anda A
merican
Pie.
SÝND Í ÁLFABAKKA, KRINGLUNNI, AKUREYRI OG KEFLAVÍKSÝND Í ÁLFABAKKA
/ ÁLFABAKKA
SHE'S OUT OF MY LEAGUE kl. 5.40-8-10:20 16 3D-DIGITAL AÐTEMJADREKANNSINN m. ísl. tali kl. 5:503D L
OFURSTRÁKURINN kl. 5:50 VIP-LÚXUS AÐTEMJADREKANNSINN m. ísl. tali kl. 5:50 L
KICK-ASS kl. 5:40-8 -10:30 14 3D-DIGITAL HOTTUBMACHINE kl. 8 - 10:30 12
KICK-ASS kl. 8-10:30 VIP-LÚXUS THE BLIND SIDE kl. 8 10
CLASH OF THE TITANS kl. 8-10:30 12 MENWHOSTAREATGOATS kl. 10:30 12
CLASH OF THE TITANS kl. 5:40 VIP-LÚXUS
KICK-ASS kl. 5:50-8:10D -10:40D 14
OFURSTRÁKURINN m. ísl. tali kl. 6 L
CLASH OF THE TITANS - 3D kl. 8:103D -10:303D 12
HOT TUB TIME MACHINE kl. 8:10-10:30 12
HOW TO TRAIN YOUR DRAGON - 3D m. ensku tali kl. 63D L
/ KRINGLUNNI
Þegar tjaldið hefur veriðdregið frá sitja leikararniruppsviðs, gegnt okkur, íeins stólum og við sem
sitjum í áhorfendasal Þjóðleikhúss-
ins. Við horfum á þá og þeir á okk-
ur; þjóðleikhúsið horfir á þjóð sína,
þjóðin horfir á leikhúsið. Munum að
leikhús er ekki hús heldur fólk.
Og á sama hátt og leikhús er ekki
hús heldur fólk þá er Íslands-
klukkan ekki dramatík heldur epík,
ekki leikrit heldur saga. Þetta veit
Benedikt Erlingsson leikstjóri og
því byrjar hann á því að fjarlægjast
viðfangsefni sitt; fjarlægir okkur
áhorfendur frá leikhúsi og leikara
sína sömuleiðis frá hugmyndinni um
algert leikhús. Þar sem leikararnir
stara á okkur og við á leikarana yfir
autt pláss, auða síðu, óskrifað blað,
skynjar maður að þar á galdurinn
að gerast. Þar á að skrifa leikrit
upp úr bók. Þar á að leika sögu.
Leikararnir stíga fram, gera sig
klára fyrir allra augum – en af því
að þetta er allt vel gert dofnar sag-
an sem saga en leikritið vex og
blekking leiklistarinnar tekur yfir.
Ég fæ ekki annað séð en að leik-
gerð Benedikts, sem leggur af stað
úr því hlaði sem að framan er lýst,
gangi fullkomlega upp. Mér finnst
hún í raun frábær – minni að því
sögðu á verulega tortryggni mína í
garð slíks föndurs við skáldskap.
Auðvitað má alltaf röfla yfir því að
þetta eða hitt vanti, en hér verður
það ekki gert – leikdómur fjallar
um það sem er. Ekki hitt.
Samsvörun
Umgjörð alls þessa er skemmtileg;
áður er getið leikhússætanna sem
leikararnir sitja á í upphafi. Þeir
stólar eru á ferli sýninguna í gegn
eins og til að minna okkur á að hér
sé verið að fást við eitthvað annað, í
grunninn, en leikrit. Eitthvað sem
leikararnir eru allt eins miklir
áhorfendur að og við hin. Og af því
að verkið hefur svo stórkostlega
skírskotun til alls þess sem hefur
verið og er að gerast í okkar sam-
félagi þá fá þessir leikhúsbekkir í
leikmyndinni enn meira vægi því
þeir sýna okkur samsvörunina á
milli samfélags Íslandsklukkunnar
og samfélagsins okkar hér og nú:
Þátttakendurnir í sýningunni, per-
sónurnar í leikgerðinni, leikhúsið
horfir á þessa samsvörun í sömu
forundran og við hin. Úr samskonar
sætum.
Annar áberandi þáttur í umgjörð
leiksins er ramminn. Sviðsramminn
er tjaldaður rauðum dúk til að gefa
okkur mynd af mynd; þjóðlífsmynd.
Þegar leikurinn berst til Þingvalla
birtist okkur klassískt Þingvalla-
málverk í gylltum ramma uppsviðs,
það hangir þar um stund. Annað
svipað fær svo fjölbreyttara hlut-
verk síðar. Kannski er verið að
segja okkur að þessi þjóð þurfi stíf-
ari ramma? Ég er ekki frá því.
Enn annað sem setur svip á leik-
mynd eru færanlegar hurðir í körm-
um sem opna má hér og þar eftir
þörfum. Þeir sem eiga erindi eru
alltaf að koma að lokuðum dyrum –
slíkir vorum við og erum, Íslend-
ingar. Aðrar lausnir í leikmynd eru
skemmtilegar og oft hlaðnar kímni;
smáatriði s.s. segl sem afgreiða,
snaggaralega, rápið á milli landa. Á
öðrum stöðum má sjá raunsæisleg-
ar myndir íburðar, t.d. þegar Gull-
inkló fer á kostum undir lok leiks.
Niðurstaða: frábær leikmynd hjá
Finni Arnari Arnarssyni.
Drungi og gleði
Búningar Helgu Björnsson eru
ágætir. Í þeim er nokkurt misræmi
hvað varðar tíma og þannig verður
heildarmyndin á stundum „skrítin“
en til þess er auðvitað leikurinn
gerður. Með því að fara ekki inn í
fullkomna períódu-búninga fær
þessi hlið uppsetningarinnar sömu
þungu skírskotunina til samtímans
og annað í þessari sýningu. Helga
fær stóran plús.
Lýsingin er Halldórs Arnar Ósk-
arssonar og Lárusar Björnssonar.
Sýningin er mjög vel lýst – drungi
og gleði, Þingvallabirtan jafnt sem
götuljósin við Eyrarsund. Allt skilar
þetta sér, svo og fínleg blæbrigði
sem léku með textanum, t.d. í fyrstu
senu Magnúsar í Bræðratungu og
Snæfríðar eftir fyrra hlé.
Ég er ekki fyllilega sáttur við
tónlistina í sýningunni en þeir Ei-
ríkur Stephensen og Hjörleifur
Hjartarson eru skrifaðir fyrir
henni. Hún fer vel af stað en verður
of yfirþyrmandi og beinlínis þreyt-
andi þegar á líður; hún er of pláss-
frek. Hún er t.d. of hátt leikin undir
tali og nær of langt inn í senurnar
þegar hún hefur verið notuð til að
hefja þær. Leikstjóri hefði mátt
tempra þetta allt til muna. Söngur
Þórunnar Lárusdóttur er þó yndis-
legur.
Sönn mynd
Ekki verður annað séð en að leik-
stjórn Benedikts Erlingssonar
gangi upp að langmestu leyti. Hann
hefur auðvitað kafað djúpt í verkið,
hafandi samið leikgerðina sjálfur.
Þetta veldur því að hann færir okk-
ur mjög heilsteypta og sanna mynd
af framvindu þessarar sögu – best
finnst mér honum takast upp í því
að gera þessa sögu að línulegu æv-
intýri aðgengilegu á leiksviði hverj-
um þeim sem lifir við þá skömm að
hafa ekki lesið Íslandsklukkuna. Þá
styrkir leikstjórn Benedikts sú gáfa
hans að greina samtíma sinn í gegn-
um skáldskap – það þarf ekki að
vera öllum gefið þó þeir stússi við
bókmenntir alla sína tíð. Bók-
menntalegur misskilningur og fá-
viska er stórt lýti á leikhúsi sem
fæst við bókmenntatexta – Bene-
dikt verður seint sakaður um slíkt.
Mikið rosalega held ég að Ingvari
E. Sigurðssyni finnist gaman að
leika Jón Hreggviðsson. Ingvar
geislar af leikgleði þess sem skilur,
líður og gleðst með í botn; þeim sem
hann gengur með og gefur til fulln-
ustu anda sinn og líkamlegt þrek;
Jóni Hreggviðssyni. Ingvar er
hættur að koma á óvart – en gerir
það samt.
Dýpt
Snæfríður er mikið hlutverk og
vandasamt. Lilja Nótt Þórarins-
dóttir átti ögn erfitt uppdráttar í
byrjun en sótti í sig veðrið og var
góð heilt yfir. Samt saknaði ég
meiri dýptar og ég get ekki sagt
með góðri samvisku að hún hafi
heillað mig með leik sínum. En
Lilja Nótt er mikið efni og á bjarta
framtíð.
Björn Hlynur Haraldsson leikur
Arnas Arnæus – Björn náði ágæt-
lega að túlka ástríðufulla hand-
ritasafnarann, veiklyndi hans og
bresti. Þó fannst mér á stundum
vanta meira skap í hann – t.d. þegar
Kaupinhafn brennur í lokin.
Dómkirkjupresturinn er í góðum
höndum Jóns Páls Eyjólfssonar
sem greinilega hefur unnið heima-
vinnuna sína. Smávægilegt nostur
við ytri takta sem skiluðu sér inn í
skapgerð og innri mann klerksins
gerðu það að verkum að dóm-
kirkjuprestur Jóns Páls verður í
minnum hafður.
Sjaldan hefur alkóhólisma verið
jafn vel lýst í heimsbókmenntunum
og í gegnum Magnús í Bræðra-
túngu. Þvílík eymd og þvílíkt fall.
Tragikómískar hörmungar Magn-
úsar lifna og deyja í snilldar-
meðförum Björns Thors. Björn
gerði meira en að fá salinn til að
hlæja með hreint stórkostlegum
leik og líkamsburðum – hann hefur
kafað dýpra í persónusköpun sinni
og hann var ekkert fyndinn sárs-
aukinn sem Björn kom líka til skila;
stundum með einu saman augnaráði
hins bugaða manns. Björn leikur
hér allan skalann – frábærlega.
Arnar Jónsson er Eydalín lög-
maður. Arnar er góður í þessu hlut-
verki. Hann er styrkur þegar hann
hvílir í valdi sínu og festu – slíkan
mann höfum við oft séð Arnar
túlka. En hann reis hæst þegar
hann birtist sem sá sem ekki þekkir
sinn vitjunartíma – þá mátti kann-
ast við margt úr skýrslum samtím-
ans – þá var umkomuleysið algjört
og haldreipið trosnað stolt. Þá var
Arnar bestur.
Trúðslegt fasið
Ilmur Kristjánsdóttir er ein besta
leikkona vorra tíma. Hún fer létt
með að leika sérvitringinn og skríti-
mennið Jón Grindvicensis, hún
hleður hann allskonar kækjum og
kenjum svo salnum er skemmt. En
á bak við trúðslegt fasið hefur Ilm-
ur fundið einhverja taug í þessum
karli sem henni þykir greinilega
vænt um og það skilaði sér svo
sannarlega.
Stefán Hallur Stefánsson ætlar
sér svipaða leið með Jón Marteins-
son, fas hans er að sönnu skemmti-
legt og fyndinn er hann í ósvífni
sinni. En sá galli var á hjá Stefáni
Halli að framsögn hans fór of mikið
úr skorðum við að ljá þessum
drykkfellda dóna sérkennilegan tal-
anda. Þetta þarf Stefán strax að
laga.
Erlingur Gíslason sveik ekki – og
ekki við því að búast – með endur-
komu sinni á fjalir Þjóðleikhússins.
Dásamlega flutti Erlingur prologus
við byrjun sýningar og svo brá hann
sér í tvö hlutverk; sem gamall mað-
ur í Bláskógaheiði var hann sannur
og hlýr og færði okkur speki. Þá
var Erlingur kostulegur sem Jón
Jónsson varðmaður á Þingvöllum.
Þar mátti þjóðin á bekkjunum
kannast við ýmislegt. Þá var ekki
amalegt að sjá Herdísi Þorvalds-
dóttur í hlutverki móður Jóns
Hreggviðssonar – Herdís skilaði
þessu hlutverki af alkunnri natni og
með afdráttarlausa virðingu fyrir
hlutverkinu skráða í hverja hreyf-
ingu og hvert orð.
Anna Kristín Arngrímsdóttir var
Staðarkona í Skálholti, smátt hlut-
verk en vel unnið – drýgindaleg „ég
veit nú ýmislegt“-týpa, meðvituð
um stöðu sína og styrk. Anna Krist-
ín er alltaf góð. Ólafur Darri var
fínn sem Sigurður Snorrason böðull
en enn betri sem Gullinkló. Guðrún
Gísladóttir dró upp skemmtilega
mynd af konu Arnæusar og gerði
afbrýðisemi hennar og ýmsum
ágöllum ágæt skil. Kjartan Guð-
jónsson var góður Von Úffelen,
sena hans og Arnæusar við samn-
ingaborðið var kostuleg. Leik-
ararnir skiptu svo með sér öðrum
smærri rullum og hljóðfæraslætti
og söng með þeim Eiríki og Hjör-
leifi – sem áður er getið.
Hrun?
Mikið hefur verið talað um hrun-
bókmenntir og hrunleikrit og hrun
þetta eða hitt á undanförnum mán-
uðum. Margt af því er sjálfsagt
ágætt en annað er drasl. Merkileg-
ast er að hrunsaga þjóðarinnar, ris
hennar, fall, brestir og brengluð
sjálfsmynd hefur öll verið skjalfest
áður. Það gerði Halldór Laxness í
Íslandsklukku sinni. Þá bók hafa nú
hantérað fyrir leiksvið Benedikt
Erlingsson og allt hans fólk. Það er
allt gert af smekkvísi og með prýði.
Stundum spyrja menn um erindi
eldri skáldskapar við samtíðina –
hverja allir telja merkilegasta á
sinni tíð – erindi þessarar leiksýn-
ingar við okkur öll er ærið. Látum
hana ekki koma að lokuðum dyrum
leikmyndarinnar sem við búum í frá
degi til dags.
Enn og aftur okkar Íslands klukka
Þjóðleikhúsið
Íslandsklukkan, Halldór Laxness
bbbbm
Frumsýning 22. apríl 2010 á Stóra sviði
Þjóðleikhússins
Leikgerð: Benedikt Erlingsson
Leikstjórn: Benedikt Erlingsson
Leikmynd: Finnur Arnar Andrésson
Búningar: Helga Björnsson
Lýsing: Halldór Örn Óskarsson og Lárus
Björnsson
Tónlist: Eiríkur Stephensen og Hjörleif-
ur Hjartarson
GUÐMUNDUR S
BRYNJÓLFSSON
LEIKLIST
Rosalegt „Mikið rosalega held ég að Ingvari E. Sigurðssyni finnist gaman
að leika Jón Hreggviðsson,“ segir Guðmundur m.a. í ítarlegum dómi sínum
um nýjustu uppsetninguna á Íslandsklukkunni.