Morgunblaðið - 04.06.2010, Qupperneq 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 4. JÚNÍ 2010
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Nú fara frammeiri-hluta-
viðræður í sveit-
arfélögum
landsins. Í Reykja
vík telur Jón Gnarr Krist-
insson sjálfsagt að hann verði
næsti borgarstjóri í höf-
uðborginni. Hann fékk jú örlít-
ið meira fylgi en Sjálfstæð-
isflokkurinn í kosningunum og
hefur ríkan styrk í stefnuskrá
sem hann tók reyndar fram að
ekkert væri að marka. Ekki
var rík nauðsyn að taka það
fram nema fyrir þá sem höfðu
ekki reynt að kynna sér
stefnuskrána. Og Jón Gnarr
Kristinsson ákvað að hefja
þegar viðræður við Dag Egg-
ertsson, oddvita Samfylking-
arinnar. Sá hafði tapað miklu
fylgi í kosningunum. Þegar
næsti maður Jóns Gnarrs
Kristinssonar, Einar Örn
Benediktsson, er spurður um
þetta í útvarpsviðtali svarar
hann því til að kosningaafhroð
Dags sé einmitt ástæðan fyrir
því að við hann er talað. Og
borgarfulltrúinn nýi ber ekki
við að vera fyndinn þegar hann
lýsir þessu. Dagur B. Eggerts-
son er í pólitískum öngum og
fæst fyrir lítið. Hann vill vinna
allt til að komast í vist hjá Æ-
flokknum enda geti það hugs-
anlega bjargað veiklaðri stöðu
hans sem varaformanns Sam-
fylkingar. Til sanninda um
framangreindar forsendur
gagnvart kjósendum Æ-
listans er oddviti
Samfylking-
arinnar látinn auð-
mýkja sig og fífla á
ýmsan máta og
það er myndað og
sýnt almenningi. Hefur sá
leikur að nokkru sama tilgang
og skemmtanagildi og þegar
fáráðlingar voru hafðir dag-
langt í gapastokki á Aust-
urvelli forðum tíð. Þessi
skemmtiatriði eru eins og ann-
að sem fæst frá oddvitanum
ókeypis þessa dagana. Allt er
þetta harla aumkunarvert, en
auðvitað gagnlegt og jafnvel
nauðsynlegt innlegg í bíó-
myndina sem þetta allt snýst
um.
Jón Gnarr Kristinsson sagði
í sjónvarpsviðtali daginn eftir
kosningar að stjórnmál yrðu
leiðinlegri og leiðinlegri með
degi hverjum. Þess vegna
hefði hann ákveðið að berja að
dyrum þess vettvangs. Þetta
er vísast ekki verri skýring en
hver önnur á því að menn sæk-
ist eftir völdum og áhrifum. Og
þegar Jón Gnarr Kristinsson
náði hinum óvenjulega árangri
og var komin í lykilstöðu, þá
sneri hann sér þegar til Dags
Eggertssonar. Það má vissu-
lega til sanns vegar færa að
Jón ræðst ekki á garðinn þar
sem hann er lægstur, þegar
hann hefur baráttuna fyrir
helsta hugðarefni sínu, að
leggja leiðindin að velli. Sjálf-
sagt er að óska honum velfarn-
aðar í vandasömu starfi.
Ekkert að marka
stefnuskrána. Enn
minna eftirleikinn}
Æ minna að marka
Mjög miklumfjármunum
var varið til að
reyna að tryggja
Íslandi sæti í Ör-
yggisráði Samein-
uðu þjóðanna. Þær
upphæðir, sem nefndar voru um
kostnað, sögðu aðeins hluta sög-
unnar. Helstu forystumenn Ís-
lands voru staddir í New York
þegar íslenska bankakerfið rið-
aði til falls til að tryggja þetta
hugðarefni ríkisstjórnarinnar.
Fréttir um handföst loforð og
vilyrði reyndust lítils virði og
atkvæðagreiðslan varð Íslandi
til álitshnekkis. En þótt miklum
fjármunum og óreiknuðum
vinnustundum utanríkisþjón-
ustunnar hafi þannig verið á
glæ kastað, var betra að svona
færi en að sætið eftirsótta hefði
fengist. Utanríkisþjónustan ís-
lenska er óburðug og vanhæf
undir núverandi forystu. Um
það eru mörg dæmi. Það síðasta
tengist atburðunum fyrir botni
Miðjarðarhafs. Sjálfsagt var að
fordæma Ísrael fyrir að fara of-
fari í því hörmungarmáli. En yf-
irlýsingar um það
að Ísland væri eitt
ríkja að hugleiða
að slíta stjórn-
málasambandi við
Ísrael í tilefni
þessa afmarkaða
máls bentu til þess að for-
ráðamenn utanríkismála væru
enn í stúdentapólitíkinni og
ættu fremur heima á þingpöll-
um en í salnum sjálfum. Utan-
ríkisráðherrann sagði bí-
sperrtur að Ísland hefði
brugðist harðar við þessum at-
burðum en nokkur önnur þjóð.
Af hverju í ósköpunum var það
svona flott? Eru deilur Ísraela
og Palestínu eitthvert sérmál
Íslands? Forseti Palestínu
taldi ekki einu sinni efni til að
slíta viðræðum við Ísrael af
þessu tilefni, sem hann for-
dæmdi þó harðlega. Hverjum
dettur í hug að núverandi ut-
anríkisráðherra hefði haft
þrek, þekkingu, yfirsýn eða
jafnvægi til að fara með at-
kvæði Íslands ætti það sæti í
Öryggisráði Sameinuðu þjóð-
anna?
Pat, fum og stóryrði
voru ekki samboðin
íslenskri utanríkis-
þjónustu. }
Utanríkisstefna í ógöngum
H
ver sá sem hefur þurft að glíma
við skrifræði af einhverju tagi
veit að það er einstaklega vel til
þess fallið að eyða tíma og draga
úr framleiðni.
Hér á ég ekki aðeins við bókstaflegt skrifræði
í anda Kafka, þar sem fórnarlömb þurfa að fylla
út eyðublöð til að geta fengið önnur eyðublöð,
heldur einnig skrifstofumenninguna sem fylgir í
kjölfarið. Endalausir fundir þar sem tekist er á
um orðalag í fundargerðabókum eru annað
dæmi um þetta böl.
Aldrei datt mér hins vegar í hug að hægt
væri að vopnvæða skrifræðið, en það er ná-
kvæmlega það sem OSS (forveri bandarísku
leyniþjónustunnar CIA) reyndi að gera í seinni
heimsstyrjöldinni.
Í handbók um „einföld skemmdarverk“ sem
notuð var sem grunnur fyrir einblöðunga og útvarpsávörp
til andspyrnumanna og annarra borgara hernumdu land-
anna er kafli um það hvernig nota má skrifræði til að draga
úr framleiðni þriðja ríkisins og þar með flýta endalokum
styrjaldarinnar.
Þeir sem sitja í nefndum eða stjórnum eru hvattir til að
beita brögðum eins og því að krefjast þess að öll mál séu
sett í réttan farveg og samþykkja aldrei að ferlar séu ein-
faldaðir. Eins mörgum málum og mögulegt er eigi að vísa í
nefnd til frekari upplýsingaöflunar og best er ef nefndirnar
eru eins fjölmennar og hægt er.
Þá eru hinir jakkafataklæddu andspyrnumenn hvattir til
að rífast eins oft og mögulegt er um nákvæmt
orðalag í fundargerðarbókum og ályktunum.
Í handbókinni er sérstakur kafli um það sem
stjórnendur og yfirmenn geta gert til að vinna
gegn þriðja ríkinu. Þar á meðal er stungið upp á
því að auka skrifræði í bókstaflegum skilningi.
Að auka alla pappírsvinnu og helst þannig að
mörgum sinnum þurfi að fylla út eyðublöð og
færa til einhvers konar bókar hvert einasta
verk sem unnið er í stofnuninni. Ráðstefnur og
fundir eru einnig talin góðar aðferðir til að
draga úr framleiðni þegar mikilvægari mál bíða
úrlausnar.
Þegar þetta er haft í huga horfir hegðun hins
oddhærða yfirmanns teiknimyndahetjunnar
Dilberts öðruvísi við en áður. Er hann skemmd-
arverkasnillingur á launum hjá erlendu stór-
veldi? Þetta er allt mjög áhugavert og kald-
hæðnari menn gætu jafnvel velt fyrir sér hvort beiting
skrifræðis í stríði eigi að flokkast sem stríðsglæpur. Það
undirstrikar hins vegar hve skelfilega niðurdrepandi reglu-
verk og skrifræði getur orðið.
Í mjög einföldu máli er hver mínúta sem fyrirtæki og ein-
staklingar þurfa að eyða í útfyllingar á eyðublöðum og til að
uppfylla misvitrar kröfur reglugerða töpuð. Á meðan kröft-
um fólks er sóað með þessum hætti er það ekki að auka auð-
legð sína og þar með samfélagsins. Skrifræði og reglugerða-
fargan er myllusteinn um háls samfélagsins. Þegar því er
beitt gegn alræðisríkjum er það til góðs, en varla þegar það
bitnar á okkur hinum.
Bjarni
Ólafsson
Pistill
Dilbert í stríð gegn nasistum
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
ila í hlutfalli við ráðstöfunartekjur fóru
úr 178% árið 2000 í um 250% haustið
2008.
Seðlabankinn segir að frysting
lána hafi skipt miklu máli strax eftir
hrunið, en mikilvægt sé að tekið verði
á vanda fólks sem ráði ekki við skuld-
irnar. „Endurskipulagning skulda
heimila og fyrirtækja hefur dregist á
langinn, m.a. vegna tafa við endur-
reisn bankakerfisins,“ segir í skýrslu
bankans og bent er á að seinkun á
endurskipulagningu skulda sé til þess
fallin að gera endurreisnina
kostnaðarsamari en ella.
Rúmlega helmingur heimila í
greiðsluvanda er með gengistryggð
lán. Vísbendingar eru um að þriðj-
ungur heimila með gengistryggð
íbúða- og/eða bílalán sé á mörkum
þess að ná endum saman. Til sam-
anburðar eru um 15% heimila sem eru
eingöngu með lán í krónum í sömu
stöðu. Skuldsetning heimila vegna
bílakaupa virðist mikilvægur þáttur
þess vanda sem við er að etja. Þau 23%
heimila sem eiga í greiðsluerfiðleikum
skulda 42% af heildarbílaskuldum.
Lækkun á fasteignaverði á sinn
þátt í erfiðri stöðu þeirra sem
skulda mikið. Seðlabankinn telur
að líklega um 40%
heimila, um 28.300
heimili, hafi verið
með íbúðaskuldir
umfram húsnæðis-
eign í febrúar sl.
24 þúsund heimili ná
ekki endum saman
Morgunblaðið/RAX
Hús Um 40% ungs fólks sem keypti húsnæði eftir 1. janúar 2006 nær ekki að
standa í skilum með lán sín. Skuldirnar eru hærri en verðmæti húsnæðisins.
Ungt barnafólk sem tók íbúða-
lán eftir 1. janúar 2006, þ.e. á
seinni stigum húsnæðisverðból-
unnar, virðist vera í afar við-
kvæmri stöðu. Um 65% þeirra
skulda meira en þau eiga í hús-
næði. Þetta eru um 5.500 heim-
ili.
Samkvæmt síðustu þjóð-
hagsspá Seðlabankans er gert
ráð fyrir að íbúðaverð muni
lækka nokkuð áfram áður en
botni niðursveiflunnar verði
náð. Gera má því ráð fyrir að
heimili sem eru á mörkum þess
að vera með jákvæða eiginfjár-
stöðu í húsnæði um þessar
mundir muni að öðru óbreyttu
lenda í neikvæðri eiginfjár-
stöðu. Hlutfallið
gæti því átt eft-
ir að hækka í
45% á næstu
árum, en það
er talið vera
um 40% í
dag.
Erfið staða
ungs fólks
HÚSNÆÐISSKULDIR
FRÉTTASKÝRING
Egill Ólafsson
egol@mbl.is
U
m 24 þúsund heimili ná
ekki endum saman.
Staða ungs barnafólks
er verst en um 40%
ungs fólks sem keypti
húsnæði eftir 1. janúar 2006 nær ekki
að standa í skilum. Þetta er mat
Seðlabanka Íslands sem fjallar ýtar-
lega um stöðu heimilanna í riti sínu
Fjármálastöðugleiki. Bankinn telur
að þau úrræði sem stjórnvöld hafa
kynnt í samstarfi við fjármálafyrir-
tæki dugi ekki öllum. „Eftir stendur
hópur heimila sem til þess að komast
í gegnum greiðsluvandann þarf frek-
ari aðstoð, þarf að selja eignir og
flytja í minna húsnæði eða, ef aðrar
leiðir eru ekki færar, láta úrskurða
sig gjaldþrota eða fara í greiðsluað-
lögun.“
Efnahagur heimila hefur orðið
fyrir verulegum skakkaföllum í kjöl-
far bankahrunsins, gengislækkunar
krónunnar og verðbólgukúfsins sem
henni fylgdi. Heimilin hafa þurft að
laga sig að breyttum aðstæðum,
draga úr einkaneyslu, selja eignir og
endurskipuleggja skuldir. Heimili
með gengistryggð lán urðu fyrir
mestum skelli enda lækkaði gengi
krónunnar um 48% miðað við við-
skiptavegið meðaltal frá ársbyrjun
2008 til ársloka 2009. Eiginfjárstaða
heimila í húsnæði hefur versnað til
muna í kjölfar fjármálakreppunnar
þar sem húsnæðisverð hefur lækkað
og skuldir aukist. Mikil aukning at-
vinnuleysis hefur enn fremur leitt til
þess að mörg heimili eru í afar
þröngri stöðu og með takmarkaða
greiðslugetu. Seðlabankinn segir
ljóst að ef neikvæð eiginfjárstaða í
húsnæði fari saman við mikla
greiðsluerfiðleika sé hætta á að fjöldi
heimila fari í þrot ef ekki sé gripið til
aðgerða.
Margir stóðu tæpt þegar
kreppan hófst
Athygli vekur að þegar í árs-
byrjun 2008 var um fimmtungur
heimila líklegur til að eiga í greiðslu-
vanda, þ.e. náði ekki endum saman
eða átti minna en 50 þúsund kr. í af-
gang á mánuði. Mikil skuldsetning á
árunum fyrir hrun leiddi til þess að
fjöldi heimila var þegar kominn í það
veika stöðu við hrunið í október 2008,
að þau þoldu ekki áföll. Skuldir heim-