Morgunblaðið - 16.09.2010, Síða 14

14 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. SEPTEMBER 2010
Formaður Geysisnefndar telur eðli-
legast að ríkið eignist allt hvera-
svæðið á Geysi í Haukadal þannig að
það verði á ábyrgð eins eiganda.
Samningar um kaup ríkisins voru
langt komnir í byrjun árs 2008 og
vonast hann til að hægt verði að taka
þráðinn aftur upp á næstu árum.
Hverasvæðið á Geysi er í eigu rík-
isins og fjölmargra einstaklinga, eig-
enda og erfingja jarðanna í kring.
Ríkið á hverina Geysi, Strokk og
Blesa.
Geysisnefnd, sem skipuð var fyrir
um tíu árum undir forystu Þórðar H.
Ólafssonar, þáverandi skrifstofu-
stjóra í umhverfisráðuneytinu, taldi
að til þess að viðhalda vernd svæð-
isins, þar með gosvirkni, þyrfti að
stöðva vatnstöku á hverasvæðinu,
innan jafnt sem utan girðingar.
Vegna dreifðs eignarhalds og ólíkra
sjónarmiða hefur verið erfitt að
byggja þar upp aðstöðu fyrir ferða-
fólk, viðhalda henni og reka og hefur
hverasvæðið goldið fyrir það. Þórður
segir að það myndi einfalda málin ef
eignarhaldið kæmist á hendur eins
aðila sem myndi taka að sér upp-
byggingu aðstöðu og umsjón.
Þórður segir að Geysisnefnd hafi
verið langt komin með að ná samn-
ingum um kaup ríkisins á öllu hvera-
svæðinu innan girðingar í byrjun árs
2008. Tilboði ríkisins hafi ekki verið
tekið, þegar á reyndi. Síðan hafi mál-
efnið fallið um sjálft sig þegar efna-
hagskreppan reið yfir. Þórður segir
að samningar hafi verið það langt
komnir að auðveldara ætti að vera að
halda áfram þegar betur árar hjá
ríkinu.
Unnið að brýnustu úrbótum
Ólöf Ýrr Atladóttir ferðamála-
stjóri segir að Geysissvæðið hafi ver-
ið undir miklu álagi í mörg ár vegna
þess fjölda ferðafólks sem þangað
leggur leið sína. Því miður hafi ekki
náðst samstaða um nauðsynlegar úr-
bætur.
Hún bindur vonir við fram-
kvæmdaáætlun um brýnustu úrbæt-
ur í öryggismálum sem Ferðamála-
stofa og Umhverfisstofnun hafa gert
í samvinnu við sveitarfélagið og
heimamenn. Ólöf segir að landeig-
endur hafi samþykkt áætlunina og er
sannfærð um að þess sé ekki langt að
bíða að hægt verði að hefjast handa.
Ferðamálastjóri segir mikilvægt
að ríkið eignist allt hverasvæðið
þannig að hægt verði að skipuleggja
það frá grunni og byggja upp til
framtíðar.
helgi@mbl.is
Vilja að ríkið eignist allt hverasvæðið
Morgunblaðið/ÞÖK
Gos Geysir er meðal fjölsóttustu ferðamannastaða landsins.
 Samningar um kaup ríkisins voru langt komnir fyrir hrun  Landeigendur hafa samþykkt
áætlun Ferðamálastofu um úrbætur í öryggismálum og verður henni hrint í framkvæmd
færð frá og sömu sögu er að segja
um lömbin. Þetta er svipað og á
haustin, þegar lömbin eru tekin frá
ánum,“ segir Sveinn.
Fyrsta skrefið var að athuga
hvort hægt væri að afla hráefnisins
með góðu móti og framleiða góða
vöru úr því. Reynslan sýnir bræðr-
unum að það er hægt.
Næsta skrefið er að rækta féð
með tilliti til mjólkurframleiðslu, afla
meiri mjólkur og auka framleiðsl-
una. Þeir ætla að gefa sér nokkur ár
í það.
Sauðamjólkin er fryst eftir
mjaltir og osturinn framleiddur yfir
vetrartímann.
Helgi er ostagerðarmaðurinn í
fjölskyldunni. Hann fékk aðstoð í
matarsmiðju Matís á Egilsstöðum
við fyrstu lögunina. Þangað komu
reyndir ostameistarar, þeir Þórarinn
E. Sveinsson og Oddgeir Sig-
urjónsson, og miðluðu af reynslu
sinni. „Þekking á sauðamjöltum og
ostagerð úr sauðamjólk hefur að
mestu farið forgörðum hér á landi.
Við höfum því verið að afla okkur
þekkingar með bóklestri og leit á
netinu,“ segir hann.
Þeir eru smám saman að koma
sér upp lítilli mjólkurstöð í gömlu
minkahúsunum. Helgi hefur smíðað
flesta hluti og þannig hafa þeir kom-
ist frá þessu á auðveldari hátt en
ella. Fjölskyldan hefur hug á því að
bæta aðstöðuna í vetur.
Fyrsta framleiðslan var gráð-
ostur með Roquefort-myglu frá Suð-
ur-Frakklandi. Hornfirska útgáfan
er seld undir heitinu Breði með vísan
til jöklanna sem blasa við af hlaðinu í
Akurnesi. Bræðurnir hafa áhuga á
að framleiða fleiri tegundir af osti,
þegar þeir hafa náð góðum tökum á
framleiðslunni.
Gráðosturinn þarf að minnsta
kosti tvo mánuði til að ná réttum
styrk og margir vilja hafa hann enn
bragðsterkari. Helgi vill geta boðið
ost fyrir jólin og er því farinn að
huga að næstu framleiðslu. Osturinn
frá síðasta vetri var til sölu í heima-
markaðsversluninni á Höfn og í
Búrinu í Reykjavík, á meðan birgðir
entust.
„Sauðaostinum var vel tekið og
við teljum að þessi framleiðsla geti
orðið ágætis búbót,“ segir Helgi.
Sveinn tekur í sama streng. „Þetta
verkefni sýnir að það er hægt að
gera sér mat úr ýmsu sem maður
hefur daglega fyrir augum sér. Ís-
lenskur landbúnaður býr yfir ýms-
um tækifærum sem bændur hafa
ekki gefið sér tíma til að nýta,“ segir
Sveinn. Verkefnið skapar tekjur og
vinnu fyrir fjölskylduna. „Það munar
um það þótt nú séu atvinnutækifæri
yfirleitt talin í hundruðum,“ bætir
Sveinn við.
Ekki útilokað að bæta við
Enginn kvóti er á sauðamjólk
og mjólkin er ekki niðurgreidd.
Sveinn hefur ekki orðið mikið var við
áhuga annarra sauðfjárbænda á að
fara út í framleiðslu af þessu tagi.
„Menn telja sig kannski ekki hafa
tíma til að standa í þessu,“ segir
hann.
Mörg ár eru síðan mjólkurstöð
var lögð niður á Höfn og er því öll
mjólk úr Hornafirði flutt til vinnslu á
Selfoss. Spurðir að því hvort þeir sjái
ekki tækifæri til að framleiða eða
kaupa kúamjólk til að nýta betur að-
stöðuna og framleiða fleiri tegundir
af osti segja bræðurnir að það sé alls
ekki útilokað í framtíðinni. Fyrst um
sinn vilji þeir þó halda sig við sauða-
mjólkina enda sé það ærið verkefni.
Verðmætt hráefni sem þarf að nýta vel
 Fráfærur hafa verið teknar upp í Akurnesi og ærnar eru mjólkaðar eins og í gamla daga  Bænd-
ur hafa komið sér upp lítilli mjólkurstöð og framleiða gráðost  Ýmis tækifæri leynast í landbúnaði
Mjaltir Ærnar eru mjólkaðar í mjaltabás sem Helgi Ragnarsson smíðaði inn í gamalt loðdýrahús. Þar sem stuttan
tíma tekur að mjólka hverja kind er eitt mjaltatæki um hverjar tvær. Ærnar ganga á básinn eins og kýr.
Breði Vandi er að gera góðan gráðost. Fjölskyldan í Akurnesi fékk ágæt
viðbrögð á fyrstu framleiðslu á Breða og hún seldist upp.
VIÐTAL
Helgi Bjarnason
helgi@mbl.is
„Maður þarf að vera vakinn og sof-
inn yfir ostagerðinni. Þetta er verð-
mætt hráefni sem við höfum ekki
mikið af og þurfum því að nýta vel,“
segir Helgi Ragnarsson, bóndi í Ak-
urnesi í Nesjum í Hornafirði. Fjöl-
skyldan í Akurnesi notar tæknina til
að endurnýja forna búskaparhætti
við fráfærur, maltir og framleiðslu
osta úr sauðamjólk á búi sínu.
„Við höfðum áhuga á að nýta
betur það hráefni sem við höfum á
búinu til atvinnusköpunar. Hér er
gott sauðfjárbú og gömul minkahús
sem vantaði hlutverk,“ segir Sveinn
Rúnar, bróðir Helga, um kveikjuna
að því að þeir bræður fóru út í fram-
leiðslu á sauðaosti.
Fráfærur og framleiðsla á
sauðaosti er þekkt atvinna, meðal
annars í Frakklandi. Hér á landi
lögðust fráfærur af í byrjun tutt-
ugustu aldar. Sveinn telur að það
hafi verið vegna þess hvað þetta var
mannaflafrek starfsemi auk þess
sem breytingar hafi orðið á kjöt-
markaðnum, bændur hafi lagt
áherslu á dilkakjötssölu þegar eft-
irspurn eftir sauðum minnkaði.
Í ljósi sögunnar lögðu þeir
bræður áherslu á að undirbúa þetta
þróunarverkefni vel. Helgi er vél-
fræðingur og smíðaði mjaltabás fyrir
átta ær þar sem mjaltatæki eru not-
að við maltirnar.
Byrjaði með 50 ær í vor
Sveinn Rúnar og Ragnheiður
Másdóttir, unnusta hans, eru með
BS-próf í búvísindum og skipuleggja
ræktun fjárins.
Á síðasta sumri var fært frá um
þrjátíu ám og í vor var heldur bætt í,
fært frá fimmtíu ám. Eitthvað fellur
úr þannig að nú eru þau að mjólka
um þrjátíu ær. Fært er frá þegar
lömbin eru orðin sex til átta vikna
gömul og lömbin sett á ræktað land.
Ærnar eru mjólkaðar tvisvar á dag
fram eftir hausti. Þegar Sveinn fer
út á tún til að sækja ærnar haga þær
sér svipað og kýr sem reknar eru til
mjalta.
„Ærnar og lömbin eru fljót að
jafna sig á þessu. Kindur eru fé-
lagsverur og ærnar finna félagsskap
hver hjá annarri þegar lömbin eru
Hverjir eru eiginleikar sauða-
mjólkur?
Hún er þurrefnisríkari en kúa-
mjólk, aðallega vegna þess að
hún er mun feitari og próteinrík-
ari.
Hvað er gráðostur?
Gráðostur er mygluostur sem
þarf að lagera við réttar að-
stæður í nokkra mánuði. Myglu-
ostar skiptast í tvo meginflokka,
blámygluosta (Roquefort) og
hvítmygluosta.
Hvernig varð gráðostur fyrst
til?
Ýmsar útgáfur eru til af sögunni
um upphaf gráðostsins. Þær
byggjast þó allar á því að smali
hafi gleymt mal sínum með
mjólk og brauði í helli. Þegar
hann kom í hellinn aftur nokkr-
um mánuðum seinna hafði
mjólkin umbreyst í ost. Gerillinn
er kenndur við héraðið, Roque-
fort í Suður-Frakklandi.
S & S
Jón Gnarr, borg-
arstjóri Reykja-
víkur, krefst þess
að kínverski and-
ófsmaðurinn Liu
Xiaobo verði
„skilyrðislaust
látinn laus og að
öllum þeim sem
haldið er föngn-
um í Kínverska
alþýðulýðveldinu fyrir að tjá skoð-
anir sínar með friðsömum hætti
verði sleppt“.
Þetta kemur fram í bréfi sem Jón
Gnarr afhenti Liu Qi, framkvæmda-
stjóra kommúnistaflokksins í Peking
og fyrrverandi borgarstjóra höfuð-
borgarinnar í þann mun sem heim-
sókn þess fyrrnefnda í ráðhús
Reykjavíkur lauk í fyrradag.
Í bréfinu segist Jón styðja baráttu
PEN, alþjóðasamtaka ljóðskálda og
rithöfunda, fyrir tjáningarfrelsi og
lausn Liu Xiaobo.
Liu er einn þeirra sem skrifaði
undir Charter 08 yfirlýsinguna þar
sem krafist er pólitísks frelsis í Kína.
Bréf Jóns er ekki ritað á bréfsefni
borgarinnar og titill borgarstjóra er
ekki undir nafni Jóns.
Mótmælti
við Kínverja
Jón Gnarr