Organistablaðið - 01.11.1980, Blaðsíða 3

Grandeur nature
Vetrarkvöld eitt fyrir röskum tíu árum síðan ráfaði ég um regnvotar götur, án
leiðarljóss eins og Diogenes, og var að leita að kennara. Þetta væri ekki
frásagnarvert ef stórviðburður hefði ekki verið á næstu grösum; sögulegur
atburður. Að minnsta kosti í mínum augum.
Ég kem auga á mann, sem gengur út úr húsi og leiðir við hlið sér lítinn dreng;
hann fer inn í tóbaksverslun og þar ávarpa ég hann. Að vísu á skollafrönsku, en
ég verð að kynna mig einhvern veginn: Ég á að baki langttónlistarnám, lauk prófi
frá Tónlistarskólanum í Madrid, er búinn að kenna um nokkurra ára skeið í
Suður-Ameríku..., og nú langar mig til að hefja nám aftur til að komast lengra á
þroskabrautinni. Alúðlegt viðmót og gott skopskyn láta ekki á sér standa: „Og þér
komuð hingaðtil Parísartil að læra orgelleik? Það varsvei mérskrítin hugmynd!"
Við fórum heim til hans, hann sýndi mér „Régale", sem hann átti og einradda
orgel, og við mæltum okkur mót að viku liðinni. Ég man að fyrsta verkið sem ég
lék undir handleiðslu hans var „Variations sur un theme de Clément
jannequin" eftir Jehan Alain. Annað verkið var fyrsta heftið af „La Nativité du
Seigneur" eftir Messiaen. Síðan tóku við Guilain, Bach, Couperin... Ég varð strax
hrifinn, bæði af manninum og listajpanninum.
Maðurinn; hjartahlýr, hreinn og beinn, án peningahugsjóna, en auðugur að
ímyndunarafli.
Listamaðurinn; Þroskaður; kom á óvart þegar hann leysti af hendi erfið
verkefni, Gordonshnútana hjá Grigny eða Vierne...; hafði fullkomlega á valdi
sínu það sem ég kalla „hina ósýnilegu tækni": að leika jafnauðveldlega og
maður dregur andann. Aldrei í óviðráðanlegri spennu; „lífrænt" (organique)
eins og Stanislavski orðaði það. Skilyrði - „sine qua non" - til að leika Scherzo
eftir Alain, Sónötu númer tvö eftir Bach, Offertoires eftir Couperin, Tientos eftir
Cabanilles... Hann þekkti hljóðfæriðeinsog hann hefðismíðaðþaðsjálfurog var
listamaður í að stilla það. Ég hafði komist í góðar hendur- og fætur-: úlnliðurinn
ætíð liðugur, (hælnum beitt jafnmikið og tánni - öfugt við hinn þýska „skóla,,).
Mér varð hugsað til Diderot og þess sem hann sagði u,iji þann falska ástríðuhita
sem menn bera á torg: „Það þarf skapstyrk til að halda hrifningunni í skefjum"
eða „að vera tilfinninganæmur er eitt, að finna til er annað. Hiðfyrra má rekja til
sálarlífsins, hið síðara til skynseminnar".
Maðurinn sem um er að ræða hafði, þegar hér var komið sögu, hlotið fyrstu
verðlaun fyrir orgelleik og impróviseringu við Tónlistarskólann í París (1960),
einnig farið með sigur af hólmi í Alþjóðasamkeppninni í impróviseringu í Saint-
Albans (Englandi), 1965, og líka á þeim mótum sem haldin voru í Haarlem
(Hollandi) 1966-67-68. Menn komust fljótlega á þá skoðun, að enginn hefði
jafndjúpa og vífeðma þekkingu á fornfranskri tónlist.
Árið 1971, þegar hundrað ár voru liðin frá fæðingu Proust og Valéry, ákvað
tímarit eitt í Madrid að gefa út sérrit sem væri helgað franskri menningu, og var
ég beðinn um að ski*ifa grein um einhvern fulltrúa hennar. Til greina komu
Sartre, Aragon, Sarraute... Ég tek þá ákvörðun aðfara á fund mannsinssem eitt
sinn leiddi lítinn dreng sér við hlið. Hann er að pakka niður - er á leið til
Bandaríkjanna í sína fyrstu hljómleikaferð - en gefur sér samt tíma til að svara
spurningum mínum. Á hverjum hefur hann mest dálæti?, hverjir túlka best?
Thiry, Darasse, Heiller. Nokkrar plötur á döfinni? Áríðandi að bíða. Við spjöllum
um ágæti verka Claude Le Jeune (1528-1600), um Bach-æðið, um
ORGANISTABLAÐIÐ 3