Organistablaðið - 01.11.1980, Blaðsíða 23

söngsins nægtabrunnur, sem enn megnar að laða og seiða til sín alla þá, sem þrá
sanna tjáningu sönglegrar lofgjörðar meðal kristinna manna, íslendingar hljóta
aðsækja til þessara kirkjulegu söngva þann/rraftog þann fögnuð, semeraðalein-
kenni siðbótarlaganna, Með nútímalegri endurvakningu þeirra lagfærast smám
saman þær misfellur, sem truflað hafa sambúð safnaðar og söngs.
Lítúrgísk nauðsyn vísar veg til uppruna. Þaðan er helzt að vænta aflstil endur-
reisnar. Kantor siðskipta rís aftur upp. Hann verðurað vera jafn-mikilsverður og
organisti, þótt bæði hlutverkséufalineinumogsama manni. Hannsinnirviðeig-
andi orgelleik og er jafnframt söngstjóri kórs og forsöngvari í víxlsöng
(responsorium) sem tengiliður milli söngflokks og safnaðar. Þáttur orgels má
minnka að sama skapi sem söfnuður verður virkari; og sjálfsagt verður aðteljast,
að sérhver kirkjugestur hlakki til þess að svara syngjandi presti sínum (t.d.: ,,Og
með þínum anda.''), án þessaðstyðjastþurfi hérviðallskostaróþarftorgelundir-
spil (og fjórradda syngjandi kór, sem aldrei skyldi verið hafa). Hinu má og heldur
ekki gleyma, að í dreifbýli getur organisti verið vandfundinn, og er þá starf
kantors þeim mun mikilvægara.
Víða má sjáslælega kirkjusókn.Til þessliggjaýmsarfélagslegarogaldarfarsleg-
ar orsakir.Enaðrarmáogfinna,svosemrofintengsl viðguðsþjónustulegaathöfn.
Sumir vilja hér til úrbóta leita nýrra forma, nýtízkulegra sniðs nútímaguðsþjón-
ustu, nýrrar gerðar prédikana, bæna og söngva. Hætt er við, aðslík lausn leiðitil
dýrkunar á skynsemibundinni geröasteinu (konstrúktífismi), sem vanmetur líf-
ræna þróun og ófalsaðan varanleik. Jafnaldra vestrænnar Evrópumenningar
lætur sér sízt nægja einhver tilviljunarkennd yfirborðsúrræði, né heldur getur
hún í sinni sögulegu tign, án þess að hætta á aðfyrirgera sóma sínum, aðhyllzt
smekk smáborgara, dagblaðalesenda eða framúrstefnupostula. Sögulaus
athafnastefna (aktífismi) er heldur ekki lykill að Paradís, frekar en gagnrýnislaus
fornaldardýrkun (archaismi) eða hlutlaus erfðastefna (traditionalismi).
Hér er leitað langt yfir skammt, því að rofin hafa aldrei veriðtil fulls þau tengsl,
djúpt í frumvitund, sem knýta þjóðans barn viðsína eiginforsögu. Falin er hér sú
töfraformúla, sem vísa má veg til „fyrirheitna landsins". Frumsannindi siðbótar-
söngva stafa frá þeim tímum, er allar þjóðir Evrópu áttu sér sameiginlegan tón.
Lögin i Hólabók og Grallara eru samnefnari yfir þessa sameign. Þau birta þá
mannúðarstefnu (humanitas), undirstöðu alls kristindóms, sem miðmagnaðist
fyrir kristilega trúarhrifningu baráttufúsra siðaskiptatíma. Með endurlífgun
þessa mannúðararfs er stigiðtröllaukið sportil nútímalegrar lýðhæfingar kirkju-
legs samstarfs og til endurreisnar afræktum söfnuði, því að í þessum hljómandi
arfi kristins alþýðusöngs sannast, svo sem bezt verður á kosið, að voxpopuli er
vox dei.
Athugasemdir blaðnefndar
Grein þessi birtist 1 979 í „Orðinu", riti Félags guðfræðinema 12.-13. árgangi
og er birt hér með leyfi ritnefndar og höfundar.
Blaðnefnd þakkar dr. Hallgrími Helgasyni fyrir að mega birta þessa ágætu
ritgerð, sem er ekki sú fyrsta sem hvetur til safnaðarsöngs (einraddaðs
sálmasöngs) og vonandi ekki sú síðasta sem ORGANISTABLAÐIÐ fær til
birtingar, unz því marki er náð, að öllum íslenskum söfnuðum verður gert kleift
að taka undir sálmasönginn.
ORGANISTABLAÐIÐ 23