Ný saga - 01.01.1998, Blaðsíða 23

Hernám hugans
um íslendinga. Áhuginn á bókmenntum hefði
verið krafturinn sem bjargaði þjóðinni gegn-
um hætturnar. Ennfremur sagði Jónas:
Eg hygg, að það sé ekki ofmælt, að stofnun
eins og bandaríska útvarpsstöðin á Kefla-
víkurflugvelli geti á fáum árum gert að
engu það þjóðemisþrek, sem bókmenntum
okkar tókst að halda við og jafnvel efla
gegnum aldirnar."
Þar með hafði tónninn fyrir komandi umræðu
verið gefinn, en með því að stilla Keflavíkur-
útvarpinu upp sem ógn gagnvart íslensku
þjóðerni og menningu gafst andstæðingum
hersins tækifæri til að höfða til breiðari póli-
tísks hóps en áður. Málflutningur sem boðaði
varðveislu íslenskrar menningar og þjóðernis
féll í betri jarðveg en tal unr ógnir kjarnorku-
sprengjunnar og heimsvaldastefnu Bandaríkj-
anna.
Röddin fær andlit
Árið 1955 var Bandaríkjamönnum veitt leyfi
til að hefja sjónvarpsútsendingar á Islandi
með þeim skilyrðum að útsendingarnar næð-
ust ekki í Reykjavík.12 Þær gerðu það þó allt
frá upphafi, en móttökuskilyrðin voru slæm
og snjóaði jafnvel á sjónvarpsskermum í
Keflavík. Varnarliðið sótti því um að afl sjón-
varpsútsendinga þess yrði aukið haustið 1956
og takmarkanir á útsendingu yrðu aflagðar.
Póst- og símamálastjóri taldi enga ástæðu út
frá tæknilegunr sjónarmiðum að standa gegn
stækkun en vísaði málinu til utanríkisráðherra
þar sem hann taldi það varða stjórnmál og
menningaráhrif. Utanríkisráðherra synjaði
beiðninni.13 Ekki liggur fyrir af hverju ráð-
herra synjaði beiðninni, en leiða má líkur að
því að það tengist hugmyndum vinstri stjórn-
ar Hermanns Jónassonar unr brottför varnar-
liðsins frá íslandi.
En hvað leið athugununr á íslensku sjón-
varpi? Vilhjálmur Þ. Gíslason þáverandi út-
varpsstjóri setti franr hugnryndir á árunum
1953-54 um stofnun íslensks sjónvarps, en á
þeim árum var sjónvarp að ryðja sér til rúms í
Vestur-Evrópu og Norður-Ameríku. Hafði hann
áhuga á að sýna þjóðinni tilraunasjónvarp
á 25 ára afmæli Ríkisútvarpsins í desember
1955.14 Svo fór þó ekki en árið 1957 lagði Bene-
dikt Gröndal fram tillögu til þingsályktunar
um endurskoðun laga um útvarpsrekstur rík-
isins. Vildi hann endurskoða lögin þannig að
þau svöruðu kröfum tímans um skipulags- og
fjárhagslegan grundvöll hljóðvarps og sjón-
varps. Vildi hann þannig búa í haginn fyrir
væntanlegan sjónvarpsrekstur Islendinga og
sagði að þeir tímar væru liðnir að smáþjóðir
þyrftu að neita sér um sjónvarp vegna kostn-
aðar.15 Tillagan varð ekki útrædd og hlaut þau
örlög að daga uppi í nefnd.16 Enn þurflu Is-
lendingar að bíða unr stund eftir eigin sjón-
varpi.
Fjöldi sjónvarpstækja í landinu var því lít-
ill enn senr komið var, en þeim átti eftir að
fjölga unrtalsvert. Þótti Einari Olgeirssyni og
Jónasi Árnasyni þó nóg um og fluttu tillögu
til þingsályktunar árið 1959 um að útvarps- og
sjónvarpsrekstur Bandaríkjanranna hér á
landi yrði stöðvaður. Var hér slegið á sömu
strengi og áður. I greinargerð með tillögunni
vildu flutningsmenn ekki fullyrða hvort sjón-
varpið hefði spillt rniklu í menningarmálum á
útsendingarsvæðinu, en hafa bæri varann á
því þó svo bandarískt útvarp væri á lágu
menningarstigi, þá væri menningarstig banda-
rísks sjónvarps enn lægra.17 Virtist þeinr félög-
um sem hér væri farið úr öskunni í eldinn. Til-
lagan var tekin til einnar umræðu, en forseti
tók málið af dagskrá.18
Kanasjónvarpið færir út kvíarnar
í apríl 1961 var varnarliðinu veitt leyfi til að
stækka sjónvarpsstöð sína til að bæta útsend-
ingarskilyrðin. Leyfið var gefið út af póst- og
Mynd 4.
Benedikt Gröndal.
Mynd 5.
Upptökuherbergi
sjónvarpsstöðvar-
innar á Keflavíkur-
flugvelli.
21