Ný saga - 01.01.1998, Page 52

Óskar Guðmundsson
Mikil áhersla
var lögð á það
að eignast góð-
an og mikinn
mó. Undir því
var allt komið,
því til sveita
sáust ekki kol
á þeim árum
Mynd 4.
Titilsíðan í dagbók
Magnúsar fyrir árið
1905.
Gömlu móverkin
Eitt af því sem breyst hefur í atvinnulífi þjóð-
arinnar eru gömlu móverkin. Yfir aldanna
raðir var ekki annað notað til eldsneytis en
mór hér á Islandi, því víðast hvar á landinu er
mikill mór í jörðu þó í einstaka stað sé hann
ekki. Það sýnir sig líka þegar maður ferðast
yfir landið að sjá þessar miklu mógrafir víðs-
vegar. Gömlu mennirnir hafa unnið svo illa
að þessum mógröfum sums staðar að þar eru
drápshættur fyrir skepnur sem oft liafa og eru
að fara í þær. Þetta sáu ekki gömlu mennirnir.
A mínum uppvaxtarárum ólst ég upp við
móvinnu. Mikil áhersla var lögð á það að
eignast góðan og mikinn mó. Undir því var
allt komið, því til sveita sáust ekki kol á þeim
árum.
Munur á mótekju í sveit og þorpi
Hér í Ólafsvík var mikil mótekja því kol voru
lítið flull hér í verslanir. Þótti ágætt að fá þau
lítilsháttar með mó. Og á stríðsárunum frá
1914-1918 sáust ekki kol hér. Þá varð að taka
upp mó svo það dygði hverju heimili yfir árið.
Eg varð aldrei var við í sveitinni að það
væri sérstakur hamagangur við móverkin eins
og gerðist í Ólafsvík. Sú vinna var unnin eins
og önnur störf með rólegheitum ásamt öðrum
heimilisstörfum. Þar gekk allt rólega, þar átti
hver jörð sitt heimamótak, sem ábúendur
voru einir um.
En öðru máli var að gegna hér í Ólafsvík.
Þar voru svo margir sem þurftu að móverka í
sama mótaki jarðarinnar. Þar höfðu allir sama
leyfið. Þar vildi hver sinni totu fram ota með
að ná í besta mótakið því sums staðar voru
5-6 skófluslungur niður á mótakið, en á öðr-
um stöðuni ekki nema 1-2. En sama afrof og
fyrirhöfn niður að móstálinu sjálfu.
Svo var annað sem rifist var um og það var
þerrivöllurinn því hann var oft of lítill í sam-
anburði við mótekjurnar. Var þá mismunur á
vegalengd fyrir þá sem báru út móinn á bör-
um en sumir reiddu út á hestum í hripum eða
barkrókum eins og þá gerðist.
Það voru sumir menn ágjarnir þar innan
um sem veittu mönnum yfirgang, tóku stund-
um ruddar grafir hjá öðrum eða fóru í mótak
þeirra sem voru búnir að taka upp eitthvað
áður og ruddu þá stundum mó þeirra niður í
grafirnar. Þetta gerðist mest á morgnana áður
en almenningur var kominn upp á fjallið. Ég
ætla ekki að lýsa því hvað þá gekk á eins og
eðlilegt var. Þessi móverk á Ólafsvíkurfjalli
voru ofl söguleg í þá daga.
Mér finnst nú að þarna hafi verið ævintýra-
líf og minnist ég margs frá þessum liðnu
árum. Ég varð eins og aðrir að starfa á hverju
vori að móverkum. Var þá vanalegt eins og
fleiri gerðu að taka einn dag og hafði ég þá
með mér karlmann til að taka upp með mér
og tvo kvenmenn til að bera út móinn, út á
þerrivöllinn, og var það erfitt verk.
Það var oft skemmtilegt í góðu veðri að
vera uppi á fjalli með duglegu og skemmti-
legu fólki. Það var víðáttumikið svæði, þarna
voru ótal flokkar við verk og þar var unnið af
50