Ný saga - 01.01.1998, Side 91

✓
Islensk sauðnautasaga
kvaðst þess fullviss að dýrin væru í bráðri
hætlu á þessum slóðum vegna drápgirni veiði-
manna, en þóttist jafnframt hafa komið auga
á farsæla lausn. Island myndi henta sauðnaut-
um vel og þar myndu þau eignast öruggt
griðland, auk þess sem dýrin yrðu til nytja fyr-
ir landsmenn. Friis hafði ritað háskólakenn-
urum í dýrafræði við helstu háskóla á Norður-
löndum, og voru þeir á einu máli um að ekk-
ert benti til annars en sauðnaut myndu þrífast
vel á Islandi. Einn Islendingur var í þeim
hópi, Þorvaldur Thoroddsen náttúrufræðing-
ur, sem þá starfaði við Kaupmannahafnarhá-
skóla. Hann áleit að sauðnaut gætu tvímæla-
laust átt sér framtíð á Islandi, einkum á Vest-
fjörðum og hálendinu á Norðurlandi eystra,
og hvatti íslensk stjórnvöld til að aðstoða við
flutning dýranna til landsins.15
Friis sendi erindi sitl ásamt bréfum dýra-
fræðinganna til íslenskra stjórnvalda í júní
190516, og jafnframt sótti norski skipstjórinn
og Grænlandsfarinn Ola Neesp frá Tromsp
um fjárstyrk frá Alþingi lil að flytjast til Is-
lands og stunda þaðan fiskveiðar í norðurhöf-
um og dýraveiðar á austurströnd Grænlands,
auk þess sem hann hugðist flytja lifandi sauð-
naut lil íslands.17
Alþingi tók málið til meðferðar og það
kom í hlut Péturs Jónssonar, þingmanns Suð-
ur-Þingeyinga, að mæla fyrir tillögu um fjár-
veitingu handa Ola Neesp. Honum fórust svo
orð um framtíðarhorfur sauðnauta á Islandi:
víst er um það, að moskusuxar geta orðið í
háu verði, og það er talið líklegt að þeir
geti lifað hjer á íslandi. En þá er hjer líka
eini bletturinn í hinum menntaða heimi,
sem orðið getur þeim griðastaður; því þar
sem dýr þessi lifa nú, eru þau fyrir norðan
lög og rjett og eru drepin unnvörpum eða
veidd.18
Málaleitanir þeirra Friis og Neesp fengu þær
undirtektir, að á fjárlagaárinu 1906-1907 gaf
Alþingi heimild til að lána Ola Nees0 skip-
stjóra í Troms0 10.000 krónur úr viðlagasjóði
gegn því að hann flytti til íslands, stundaði
þaðan íshafsveiðar og aflaði sauðnauta á
Grænlandi.19 Þrátt fyrir þessi jákvæðu við-
brögð voru íslenskir stjórnmálamenn ekkert
tiltakanlega uppnæmir yfir hugmyndinni og
töldu víst flestir tvísýnt að innflutningur sauð-
naula til íslands hefði efnahagslegt gildi. Því
væri ekki réttlætanlegt að verja opinberu
styrkfé til málsins, en ekkert væri því til fyrir-
stöðu að sauðnaut fengju griðastað á ís-
landi.20
Sauðnautaleiðangur norska skipstjórans
var aldrei farinn, en Friis lét ekki bugast og
hafði öll spjót úti við að koma fram því
áhugamáli sínu að fá sauðnaut flutt til Islands.
Um mitt ár 1906, þegar blaðamaðurinn og
Grænlandsfarinn Ludvig Mylius-Erichsen var
að búast lil farar í könnunarleiðangur til
Norðaustur-Grænlands, ritaði Friis honum
bréf um hugðarefni sitt. Kvaðst hann óttast
að áformin um sauðnautaför norska skip-
stjórans væru runnin út í sandinn og fór þess
á leit við Mylius-Erichsen, að hann nýtti tæki-
færið í leiðangrinum og tæki nokkur sauðnaut
í hald á Norðauslur-Grænlandi og hefði með
sér til Islands á heimleiðinni, en þar höfðu
leiðangursmenn ráðgert að hafa viðkomu.
Færi svo, að íslensk stjórnvöld reyndust ekki
reiðubúin lil að veita dýrunum viðtöku, mætti
vænta þess að danska innanríkisráðuneytið
heimilaði að þau yrðu flutt til byggðra svæða
á Vestur-Grænlandi. Grænlandsfarinn tók mála-
leitan Friis líklega, en vildi þó engin loforð
gefa.21 Þau liefðu heldur engu breytt því Myli-
us-Erichsen fórst á Norðaustur-Grænlandi í
nóvember 1907.22
Eftir þetta var hljótt um íslensk sauðnauta-
Mynd 6.
Gotta í hafisnum
við Grænland.
ísland myndi
henta sauðnaut-
um vel og þar
myndu þau
eignast öruggt
griðland, auk
þess sem dýrin
yrðu til nytja fyr-
ir landsmenn
89