Ný saga - 01.01.1998, Blaðsíða 94

Kristján Sveinsson
Mynd 10.
Tryggvi Þórhalls-
son forsætisráð-
herra.
Hann óttaðist
að sum dýranna
myndu ekki
þrauka veturinn
af á íslandi,
heldur falla úr
hor, og væri
ekki sæmandi
siðmenntuðu
fólki að standa
að þessháttar
tilraun
yrði. En jafnframt var vakin athygli á því, að
til að fanga lifandi sauðnautakálfa þyrfti að
jafnaði að fella öll fullorðnu dýrin, og minnt
var á ákvæði Austur-Grænlandssamningsins
um að gæta bæri hófs við slíkar veiðar og þær
áhyggjur sem margir hefðu af því að dýrunum
væri hætt við aldauða.34
Það er af áformum Vigfúsar að segja, að
honum var fullkunnugt um fyrri hugmyndir
um að flytja sauðnaut til íslands og jafnframt
að talið væri að sauðnautastofninn á Austur-
Grænlandi væri í hættu. Kvað hann því förina
vestur ekki mega tefjast mikið lengur og vildi
freista hennar sem fyrst. Hann fór ekki í laun-
kofa með það, að þetta yrði all fjárfrekt fyr-
irtæki, en kvaðst myndu endurgreiða styrk-
fé, sem fást kynni frá Alþingi, með dýrum
sem alast myndu af þeim er hann flytti til
landsins.35 Honum varð ekki að þeirri von að
hljóta styrk frá Alþingi að þessu sinni. Efri
deild hafnaði beiðni hans á þeim forsend-
um að dýrt yrði að útvega dýrin til landsins,
en tvísýnt um árangur af eldi þeirra, og til-
kynnti Fontenay samstundis um þessi úrslit
til danska utanríkisráðuneytisins.36
Ekki mun það síst hafa ráðið viðbrögðum
þeirra sem skipuðu efri deild Alþingis, að
Tryggvi Þórhallsson forsætisráðherra hafði
enga trú á sauðnautaeldi á Islandi. Fontenay
hafði átt tal við hann um málið og hafði
Tryggvi þá sagt, að hann óttaðist að sum dýr-
anna myndu ekki þrauka veturinn af á Is-
landi, heldur falla úr hor, og væri ekki sæm-
andi siðmenntuðu fólki að standa að þess-
háttar tilraun. Þegar Fontenay orðaði við
hann að tilraunin væri athyglisverð frá nátt-
úrufræðilegu sjónarmiði, svaraði forsætisráð-
herrann því einu til, að íslenskur landbúnað-
ur hefði nóg af mikilvægari og nærtækari við-
fangsefnum við að fást en sauðnautaeldi. Eft-
ir samtalið við Tryggva Þórhallsson þóttist
Fontenay mega reikna með að íslensk sauð-
nautamál væru úr sögunni að sinni. Þó væri
því ekki að treysta þar sem Alþingi íslend-
inga væri alveg óútreiknanlegt fyrirbæri.37
Þótt svona færi um málaleitan Vigfúsar
Sigurðssonar að þessu sinni er greinilegt að
allmikill áhugi ríkti um þetta leyti á íslensk-
um sauðnautamálum. Áhuginn náði jafnvel
til íslendingabyggða í Vesturheimi. í aprfl-
byrjun 1928 birtist til dæmis smáklausa í
Morgunblaðinu þar sem frá því greindi að
Björn Magnússon veiðimaður í Winnipeg
hefði varpað fram þeirri hugmynd á Islend-
ingafundi í borginni, að fólk þar af íslenskunt
uppruna kæmi því til leiðar að gamla landið
fengi sauðnautagjöf frá Kanada í tilefni fyrir-
hugaðrar Alþingishátíðar árið 1930.38
Hvatningarorð Vilhjálms Stefánssonar til
íslendinga í sauðnautahugleiðingum og af-
skipti hans af sauðnautabúskap í Vesturheimi
urðu einnig tvímælalaust til að herða íslenska
sauðnautaáhugamenn í áformum þeirra. Hans
var getið á Alþingi sem mikils sauðnauta-
frömuðar,37 og var óspart borinn fyrir þeirri skoð-
un að sauðnaut væru heillavænlegur kostur á
íslandi.4'1
Embættismenn í Kaupmannahöfn litu á-
huga íslendinga á því að fá sauðnaut til lands-
ins hornauga, en töldu sig ekki geta gert neitt
til að hefta þá í að koma fram vilja sínum. En
þegar spurðist að Knud Rasmussen væri á
leið til fslands hugðist danska utanríkisráðu-
neytið grípa tækifærið til að gera hann að
sendimanni sínum og fulltrúa í sauðnautamál-
um á íslandi, og boðaði hann á sinn fund í því
skyni.41 En þetta tókst ekki. Knud Rasmussen
var farinn frá Kaupmannahöfn áður en bréf
ráðuneytisins náði lil hans og því er ekki ljóst
hvað ætlast var til að hann segði við íslenska
sauðnautavini. Hann hitti reyndar Vigfús Sig-
urðsson á íslandi, en sauðnaut bar ekki á
góma í tali þeirra, og kvaðst hann ætíð hafa
komið sér hjá því að ræða þau málefni við
Islendinga. Rasmussen var enn á þeirri skoð-
un, að sauðnaut ættu vart nokkurt erindi til
íslands, en vildi sýnilega engin afskipti hafa
af fyrirætlunum íslendinga í þeim efnunt.
Fontenay þótti á hinn bóginn gott að hafa
fengið hann til landsins, þar sem Grænlands-
farinn hefði eytt ýmsum misskilningi um
Grænland og grænlensk málefni meðal ís-
lendinga.42
Um það leyti sem Knud Rasmussen gisti
ísland og forðaðist að lenda í umræðum um
sauðnautamál var pólitískt andrúmsloft á Is-
landi þeim hagstæðara en nokkru sinni fyrr. I
lok ágústmánaðar 1927 hafði tekið til starfa
stjórn Framsóknarflokksins með hlutleysis-
stuðningi Alþýðuflokks, og var hún áhuga-