Ný saga - 01.01.1998, Qupperneq 95

íslensk sauðnautasaga
söm um að efla íslenskan landbúnað. Einkum
var hugað að því að styrkja landsbyggðina
með því að fjölga sveitabýlum og hlynna að
smábændum,43 en einnig var áhugi fyrir ýmiss
konar nýbreytni í búnaðarháttum, þar á með-
al innflutningi á nýjum tegundum nytjadýra.
Því fór svo, að þrátt fyrir að Tryggvi Þórhalls-
son forsætisráðherra hefði tekið dræmt í
áform um innflutning sauðnauta og talið önn-
ur úrræði heillavænlegri, komst sauðnauta-
málið á rekspöl síðla vetrar 1929. Þá sýndi
vaxandi áhugi á búskap með nýstárlegar
dýrategundir sig í því að Gunnar Sigurðsson
frá Selalæk, þingmaður Framsóknarflokksins
í Rangárvallasýslu og einn af frumkvöðlum
Islendinga í loðdýrarækt, flutti tillögu til þings-
ályktunar um innflutning á lifandi dýrum: ref-
um, loðkanínum og sauðnautum.44Þessari til-
lögu var vísað til landbúnaðarnefndar neðri
deildar Alþingis þar sem til varð lagafrum-
varp sem fól í sér að ríkisstjórnin skyldi hið
fyrsta gangast í að fá lifandi sauðnaut til
landsins, til eldis á Norður- eða Austurlandi.45
Þetta tilkynnti danski sendiherrann yfir-
boðurum sínum tafarlaust46 líkt og annað sem
við bar í íslenskum sauðnautamálum. Emb-
ættismenn í danska stjórnkerfinu voru því vel
undir það búnir að taka þessi mál upp þegar
Tryggvi Þórhallsson forsætisráðherra kom til
Kaupmannahafnar í júní 1929. Ove Engell,
deildarstjóri í utanríkisráðuneytinu, átti fund
með Tryggva um sauðnautamálin og samdi
eftir það væna skýrslu um stöðu þeirra og
horfur. Deildarstjórinn steig sannkallaðan
diplómatavals í samtali sínu við íslenska for-
sætisráðherrann. Ekkert væri sjálfsagðara en
Islendingar kæmu sér upp sauðnautum, en
hann vildi vekja athygli á annmörkunum við
veiðarnar og benti á hversu viðbrögðin við
sauðnautadrápum væru orðin tilfinninga-
þrungin víða um lönd, svo hætta væri á blaða-
fári og fjöldamótmælum ef ekki yrði staðið
sómasamlega að verki. Tryggvi var þessu sjón-
armiði alveg sammála og greindi frá því, að
hann hefði einmitt hugsað sér að eiga í þess-
ari ferð samtal við Jens Daugaard-Jensen,
forstöðumann dönsku nýlendustjórnarinnar á
Grænlandi, urn það hvernig best mætti haga
sauðnautaveiðum.
Greinargerð Engells ber með sér, að hon-
um var ljóst að ekki væri unnt að koma í veg
fyrir að Islendingar færu í sauðnautaleiðang-
ur til Austur-Grænlands, en ákjósanlegast væri
að ekkert yrði úr því, eða þá að dýrin fengjust
til landsins með einhverjum öðrum hætti sem
ekki væri eins áberandi. Síst kærðu þó dansk-
ir embættismenn sig um að íslendingar leit-
uðu til Norðmanna, það myndi veikja stöðu
Dana í Grænlandsdeilunni og norsku veiði-
mennirnir væru líklegir til að verða enn harð-
skeyttari við sauðnautin en ætla mætti að Is-
lendingar yrðu. Borið var undir Daugaard-
Jensen hvort reyna rnætti að fanga dýrin á
einhvern annan hátt en þann venjulega, ef til
vill með því að snara þau, en hann hafði litla
trú á því og hélt að það yrði sýnd veiði en ekki
gefin.47
Frumvarp landbúnaðarnefndar um inn-
flutning sauðnauta og loðdýra varð að lögum
vorið 1929.48 Þá var engin formleg hindrun
lengur fyrir því að afla þessara dýra og texti
laganna var fullur bjartsýni fyrir hönd kom-
andi sauðnautaræktar: „Nú fjölgar sauðnaut-
um og tilraunir benda til, að ræktun þeirra
muni verða arðvænleg, og skal þá selja bænd-
um sauðnaut til uppeldis við sanngjörnu
verði, svo sem bústofninn leyfir”, segir þar.
Og víst er að meðal þingmanna voru taldar
líkur á því að sauðnaut gætu hresst upp á fá-
breyttan landbúnaðinn, enda væru þau, gagn-
stætt íslenskum húsdýrum, runnin upp á
Mynd 11.
Vilhjálmur
Stefánsson
landkönnuður.
Hvatningarorð
Vilhjálms
Stefánssonar
tii íslendinga
í sauðnauta-
hugleiðingum
og afskipti hans
af sauðnauta-
búskap í Vestur-
heimi urðu tví-
mælalaust til að
herða íslenska
sauðnautaáhuga-
menn í áformum
þeirra
93