Ný saga - 01.01.1998, Blaðsíða 97

✓
Islensk sauðnautasaga
Hinn 26. ágúst 1929 komu leiðangursmenn
á Gottu lil liafnar í Reykjavík úr Grænlands-
för sinni með sjö sauðnautakálfa, sem sleppt
var á Austurvöll sér til upplyftingar eftir sjó-
volkið við mikla athygli og fögnuð aðvífandi
Reykvíkinga, sem dreif að til að líta á hin
framandlegu dýr og hylla Grænlandsfarana með
ferföldu húrrahrópi.58 Fontenay sendiherra
fylgdist sem fyrr vel með framvindu sauðnauta-
mála og varð þess fljótt áskynja, að til þess að
koma höndum yfir kálfana höfðu leiðangurs-
menn á Gottu fellt 34 fullorðin dýr.59
Þessi tíðindi urðu óðara tilefni til bollalegg-
inga meðal embættismanna í Kaupmannahöfn
um það hvort ekki væri rétt að bera fram and-
mæli við íslensk stjórnvöld þar sem veiðarnar
hefðu ekki farið fram í samræmi við ákvæði
Austur-Grænlandssamningsins.60 í>að var þó
ekki fyrr en eftir að dagblaðið Aftenposten í
Osló hafði birt frétt um Grænlandsför Gottu61
og greint frá dýradrápinu, að tilefni þótti lil
að fela Fontenay að bera fram mótmæli við
ríkisstjórn íslands vegna sauðnautadrápsins
sem framið hafði verið.62
För Gottu til Austur-Grænlands virðist hafa
mælst vel fyrir á Islandi ef marka má frásögn
Arsæls Árnasonar og Fontenays sendiherra
af viðtökum Reykvíkinga63 og ekki virðist
dýradrápið hafa þótt neitt tiltökumál þar.
Öðru máli var að gegna í Danmörku þar sem
sauðnautaleiðangur íslendinganna mætti tals-
verðri gagnrýni og komst meðal annars á dag-
skrá í danska þinginu fyrir atbeina sósíal-
demókratans Hans Nielsens,64 sem átaldi
sauðnautadráp leiðangursmanna.65 Thorvald
Stauning, forsætisráðherra Dana, dró nokkuð
úr gagnrýninni og gerði grein fyrir lagalegum
rétti íslendinga til sauðnautaveiða,66 en það
þótti ómaklegt á íslandi að fengist væri um
sauðnautadráp Gottumanna meðan Norð-
menn væru jafnan látnir óáreittir með veiðar
sínar.67
Sauðnaut á íslandi
Eftir að sauðnautakálfarnir voru komnir til
íslands varð þess ekki langt að bíða að ríkis-
stjórnin greiddi veiðifélaginu Eiríki rauða
þær 20.000 krónur sem fjárlög heimiluðu.
Dýrin voru þar með orðin ríkiseign og fengin
Búnaðarfélagi íslands til umsjár.68 Fyrstu sól-
arhringana voru sauðnautakálfarnir hafðir á
Austurvelli við góða aðsókn Reykvíkinga,69
og var ráðinn sérstakur gæslumaður til að líta
til með þeim að næturþeli,70 þá var þeim kom-
ið að Reynisvatni í Kjós um tíma, en síðan
fluttir á uxabú Búnaðarfélagsins í Gunnars-
holti á Rangárvöllum.71
Skömniu eftir að þessi eftirsóttu dýr voru
komin til landsins fór að bera á alvarlegum
heilsubresti þeirra, og áður en haustmánuðir
ársins 1929 voru liðnir höfðu allir kálfarnir
gefið upp öndina, nema ein kvíga.72 Var talið
næsta fullvíst að landlægur sauðfjársjúkdóm-
ur - bráðapest - hefði orðið þeim að aldur-
tila.73
Kvígan sem eftir lifði hlaut nafnið Sigga.
Hún var bólusett gegn bráðapestinni og dvaldi
áfram í Gunnarsholti. Sigga virlist hafast vel
við og dafnaði ágætlega allt þar til í janúar
1931, að hún tók veiki sem leiddi hana til
dauða snemma í apríl 1931.74 Hannes Jóns-
son dýralæknir krufði Siggu og sannreyndi að
dauðamein hennar var sullaveiki.75
Þótt sauðnautakálfarnir sem Gotta sótti
fengju svo dapurleg örlög sem raun bar vitni
voru íslenskir landbúnaðarforkólfar síst á
þeim buxunum að gefast upp við að auðga ís-
lenskt dýralíf með sauðnautum. Bent var á að
Mynd 14.
Ársæll Árnason
ásamt áhugasöm-
um áhorfendum á
Austurvelli.
Þeir Ársæll
og Vigfús tíndu
saman haga-
lagða af sauð-
nautum svo
hvor þeirra
fékk nóg í
sokkaplögg
95