Ný saga - 01.01.1999, Page 10

Helga Kress
þeim sem mestan: „Skriftamál þessi hafa ver-
ið gerð eins og önnur skriftamál frá þessum
tímum undir handleiðslu kaþólskra presta og
bera vitanlega svip af því, hvaða syndajátn-
inga þeir hafa krafizt, en svo ríkilát kona sem
Olöf hefur þó eflaust ráðið þar miklu um,
hvað hún taldi fram og hvernig.“ Telur hann
skriftamálin „mjög bersögul“ og bendir rétti-
lega á að þau séu „um margt svo ljóslega fram
sett, að þau hafa talsverðan svip af bók-
menntum.“19 Skriftamálin tekur hann sem
heimild um Ólöfu sjálfa: „Um hjúskap og
ástalíf sitt er hún bæði fjölyrt og berorð.
Mætti af því, sem hún segir um þau efni,
álykta, að í þeim efnum hafi hún verið ham-
ingjulítil en svallsöm."20
í helgarblaði Tímans 16. apríl 1988 er sleg-
ið upp ýtarlegri umfjöllun um skriftamálin
undir fyrirsögninni „Léttlátar augnatilrenn-
ingar, umspenningar og nákvæm líkamanna
samkoma“ með löngum tilvitnunum í klúr-
Mynd 6.
Þetia er „aðsóps-
mikilkona ... og
ákaflega myndug,
en eðlið er veikt".
ustu kaflana, djörfum millifyrirsögnum og
flennistórum myndskreytingum. Að sögn
blaðsins er lítill val'i á því að „hinn pápíski
skriftafaðir Ólafar ... hefur ekki sparað að ýta
undir játningar hennar og bersögli um rekkju-
málin“, og að „syndahaðnan Ólöl' hafi fundið
sér nokkra fordild í að játa bresti sína á sem
stórfenglegastan hátt.“ í íslensku kynlífsbók-
inni vitnar Óttar Guðmundsson til skriftamál-
anna sem heimildar um kynlíf 15. aldar og
gengur að því vísu að í þeim sé Ólöf að lýsa
sjálfri sér: „Ólöf kveðst vera sek og syndug í
augliti almáttugs Guðs ... Hún viðurkennir í
mikilli iðrun að hafa legið með bónda sínum
þegar hún hafði tíðir, blóðfallssótt, eða var
þunguð og haft við hann samfarir á helgum
dögum kirkjunnar ... “21 Síðan tekur hann
skriftamálin til vitnisburðar um samfarastell-
ingar aldarinnar þar sem Ólöf „viðurkennir
að hafa haft samfarir liggjandi á hliöinni ..."
Til útskýringar tekur hann fram að „karl-
maðurinn hefur hér tekið Ólöfu aftanfrá."22
Skriftaspeglar
Sú hugnrynd að rituð skriftamál megi tengja
ákveðinni persónu stríðir gegn reglurn kat-
ólsku kirkjunnar um skriflir sem voru algjört
trúnaðarmál milli skriftabarns og prests, enda
hafa persónuleg skriftamál hvergi varðveist.23
Hins vegar eru víða lil staðlaðir formálar að
bæði skriftamálum og skriftaboðum til leið-
beiningar fyrir skriftafeður og skriftabörn.24
Slíkir formálar, stundum kallaðir skriftaspegl-
ar, fóru eftir mjög ákveðnum reglum. Taldar
voru upp hinar sjö höfuðsyndir sem skrifta-
barnið hafði meira eða minna drýgt og varð
að fá aflausn fyrir með því að gera yfirbót. Til
er merkilegur íslenskur skriftaspegill frá 15.
öld sem varðveist hefur í handritum frá svip-
uðum tíma. í skjalinu sjálfu er hann kallaður
„speculum penetentis, það er að skilja spegill
syndugs manns og iðranda, því að svo sem þú
sér í glerinu meður líkamsaugum þína ásjónu
hvort sem hún er björt eða svört eða flekkótt,
svo sér þú í þessum spegli þína sál meður hug-
skots auga, hvort þú hefir gert hana bjarta
með góðunr verkum eða svarta með illum eða
flekkótta.“25 Eins og aðrir skriftaspeglar á
hann sér latneska fyrirmynd og er að nokkru