Morgunblaðið - 18.06.2011, Blaðsíða 28
28 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. JÚNÍ 2011
28. september 2010
er einn dapurlegasti
dagur í sögu Alþing-
is. Þá ákvað þingið að
beita landsdóms-
lögum og lögum um
ráðherraábyrgð gegn
einum manni, Geir H.
Haarde, fyrrv. for-
sætisráðherra og for-
manni Sjálfstæð-
isflokksins. Alþingi í
heild nýtur ekki mik-
ils álits hjá þjóðinni
af ýmsum ástæðum. Þó eru á þingi
ýmsir ágætir menn, en ákvarðanir
þingsins eru stundum mjög um-
deildar og njóta lítils fylgis. Um-
deildust er þó líklega ákvörðun
þingsins um málshöfðun gegn Geir
H. Haarde. Viðurlög við brotum á
lögunum geta varðað allt að
þriggja ári fangelsi. Mætir lög-
fræðingar hafa gagnrýnt þetta,
þar sem lög þessi séu ekki í sam-
ræmi við nútímaviðhorf um saka-
málaréttarfar. Pólitískt uppgjör
eigi og ekki heima í réttarsölum, –
og undir það skal tekið hér.
Við skulum hér huga að af-
greiðslu Alþingis á þeim tillögum,
sem greidd voru atkvæði um. Töl-
urnar eru athyglisverðar:
Tillaga um málshöfðun gegn
Geir H. Haarde (Sjálfstfl.) var
samþykkt með 33:30 atkv.
Tillaga um málshöfðun gegn
Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur
(Samf.) var felld með 34:29 atkv.
Tillaga um málshöfðun gegn
Árna M. Mathiesen (Sjálfstfl.) var
felld með 32:31 atkv.
Tillaga um málshöfðun gegn
Björgvini Sigurðssyni (Samf.) var
felld með 35:27 atkv.
Úrslitin í þinginu fóru eftir póli-
tískum línum. Réttarhöldin yfir
Geir H. Haarde eru því fyrstu póli-
tísku réttarhöldin á Íslandi. Um
þau verður fjallað síðar í sögu Ís-
lands – Sumir þingmenn gerðu at-
hyglisverðar athugasemdir við at-
kvæðagreiðslurnar. Menn geta
kynnt sér það á vef Alþingis. Hér
skulu nefndar tvær þeirra.
Pétur H. Blöndal (Sjálfstfl.)
sagði um fyrstu tillöguna:
„Ákæra og réttarhald þurfa að
uppfylla ákveðin skil-
yrði til að teljast full-
nægja mannrétt-
indum. Eitt er það að
rannsaka þarf það
sem leiðir til ákæru.
Það hefur ekki verið
gert eða í mjög litlum
mæli. Sakborningur
þarf að hafa stöðu
sakbornings og hann
þarf að hafa verjanda.
Það hafði hann ekki.
Hann veit ekki enn þá
að hann er sakborn-
ingur. Sakarefnin eru
óljós og auk þess kemur Alþingi,
sem er kjörið og pólitískt, að öllum
þáttum. Það ákærir. Það kýs sak-
sóknara. Það velur átta af fimmtán
dómurum landsdóms. Þetta eru
pólitísk réttarhöld. Ég segi nei við
því að ákæra Geir H. Haarde.“
Sigmundur Ernir Rúnarsson
(Samf.) gerði svofellda grein fyrir
atkvæðagreiðslu sinni:
„Við þingmenn tökum okkur nú
mikið vald í hendur. Ég hef greitt
atkvæði í öllum tilvikum, sagt hér
fjórum sinnum nei formsins og
efnisins vegna en ekki síst vegna
þess að ákæruatriðin eru óskýr,
það er mér efst í huga.
Nú er komið í ljós að þing-
heimur virðist vera þeirrar skoð-
unar að einn maður beri ábyrgð á
því sem úrskeiðis fór í efnahags-
málum þjóðarinnar. Það finnst mér
ekki stórmannlegt. Ég segi nei.“
Mál þetta snýst ekki um pólitísk
viðhorf manna, heldur mannrétt-
indi. Það er auðvelt að segjast vilja
verja mannréttindi, svona yfirleitt,
en yppta svo öxlum yfir málinu
gegn Geir H. Haarde, þar sem hér
eigi pólitískur andstæðingur í hlut.
Það vakti verulega athygli, þegar
Kristrún Heimisdóttir, lögfræð-
ingur og félagi í Samfylkingunni,
flutti ræðu 7. júní sl., á fundi
stuðningsmanna Geirs í Hörpunni.
Hún sagði í fréttum RÚV, að hún
hefði þar talað sem Íslendingur.
Þetta mál snerist um réttsýni og
heiðarleika og það að verja rétt-
arkerfi Íslands. Þetta sé ekki
einkamál Geirs, heldur mál, sem
varði okkur öll. – Þetta eru athygl-
isverð orð.
Margt er undarlegt við þetta
mál gegn Geir. Alþingi breytti lög-
um um landsdóm eftir á, þegar bú-
ið var að ákveða málshöfðun eftir
fyrri lögum, og reyndar komu frá
framkvæmdarvaldinu tillögur um
mun meiri breytingar.
Saksóknari Alþingis hefur opnað
sérstaka heimasíðu um mál Geirs.
Það mun einsdæmi hér á landi. Þá
vinna tveir reyndir saksóknarar að
máli hans, en í lögum um landsdóm
er gert ráð fyrir einum saksóknara
(sbr. 13. og 47. grein). Samkvæmt
16. greininni er það m.a. skylda
saksóknara Alþingis „að leita allra
fáanlegra sannana fyrir kæruatrið-
um …“ Athuga ber hér röð at-
burða. – Þá vinna fleiri menn á
vegum saksóknarans í þeim til-
gangi að fá Geir sakfelldan fyrir
„brot“ sín. – Sakborningur getur
ekki áfrýjað þessu máli eins venja
er, og margt fleira mætti nefna, en
rúmsins vegna verður það að bíða
betri tíma.
Eitt skal hér nefnt að lokum um
þetta óðgeðfellda sakamál, sbr.
forsíðu Fréttabl. 8. júní sl. Á
heimasíðu þingmannsins Guðlaugs
Þórs Þórðarsonar á vef Alþingis
koma fram svör innanrík-
isráðherra og Alþingis við spurn-
ingum hans um kostnað vegna
landsdómsmálsins gegn Geir H.
Haarde. Þar kemur fram, að um
150 milljónir króna séu nú áætl-
aðar í kostnað við landsdóm á
þessu ári og saksókn í ár og á síð-
asta ári.
Mál þetta er auðvitað þungbært
fyrir Geir H. Haarde. En það verð-
ur líka mjög erfitt fyrir Alþingi og
réttarkerfi Íslendinga.
Eftir Ólaf Oddsson »Mál þetta er auðvit-
að þungbært fyrir
Geir H. Haarde. En það
verður líka mjög erfitt
fyrir Alþingi og rétt-
arkerfi Íslendinga.
Ólafur Oddsson
Höfundur er kennari.
Aðför að einum manni
Atli Gíslason al-
þingismaður sagði í
fjölmiðlum á sínum
tíma: „Súra eplið í
Baugsmálinu er Jón
Gerald.“
Þessi sami Atli,
ásamt öðrum and-
stæðingum Geirs í
pólitík, hefur nú sagt
að súra eplið vegna
hrunsins sé aðeins
einn stjórnmálamaður, Geir H.
Haarde! Eigum við að taka mark
á kenningum Atla um súr epli í
ljósi sögunnar?
Átti Geir umfram aðra ráð-
herra, þingmenn, fjölmiðlamenn,
FME, Samkeppniseftirlitið, Kaup-
höllina, Seðlabankann, Hæstarétt
sem og almenning að vita að um
eigur þjóðarinnar gengu þjófar,
lygarar og spunameistarar?
Ef einhver lýgur að þér og eft-
irlitsstofnunum, svíkur þig og
flesta aðra, rænir þig og sjóði al-
mennings, á þá að dæma þig?
Hefði Geir Haarde fengið að sjá
réttar tölur á uppgjöri Kaupþings
frá 1999 t.d. hefði hann hert eft-
irlitið. Þar byrjaði bókhaldsföls-
unin og rangar upplýsingar send-
ar Kauphöllinni sem
og FME. Sömu menn
falsa og ljúga enn og
eiga fjölmiðla, fjöl-
miðla eins og press-
an.is og 365.
Er ekki kominn
tími til þess að Ís-
lendingar sjái hverjir
ollu hruninu því enn
er gagnrýnið fólk
spyrt við hirðir eins
og „náhirð“ eða
„Baugsmiðla“ sem og
þessar tvær stjórn-
mála/viðskiptablokkir, Sjálfstæð-
isflokk/Landsbankann …, Sam-
fylkingu/ Kaupþing/Baug. Svona
spyrðingar eru tímaskekkja.
Stjórnvöld þora ekki að gera
nauðsynlegar breytingar hratt.
Breytingar eins og um eignarhald
fjölmiðla og fjármálastofnana.
Galnir menn og nokkrar veikar
konur, sem kokkuðu bækur fyr-
irtækjanna, stunduðu samráð,
bjuggu til eignir, lugu til um
skuldir sem og eignatengsl og sáu
til þess að lykilfólk var keypt dýr-
um dómum til þess að stunda
sögufölsun í nær áratug, eru bren-
nuvargarnir, ekki þeir sem létu
blekkjast.
Þeir sem vilja dæma Geir ættu
sjálfir að þekkja af sögunni, séu
þeir læsir yfirhöfuð, að það er
hættulegt að hlusta lengi á lygara,
heil þjóð fór að trúa þeim og
margir gera enn eða fá greitt fyrir
það. Fyrir suma er erfitt að við-
urkenna að þeir létu hafa sig að
fíflum, sérstaklega sjálfumglaða
fjölmiðlamenn.
Viðurkennir fólk í dag t.d. að
Kaupþingsmenn voru fyrir löngu
búnir að mjólka fjölda sparisjóða
áður en sparisjóðirnir fóru í hluta-
fjárútboð með kúlulánum og urðu
gjaldþrota? Nei, það held ég ekki.
Geir Haarde var ekki – frekar
en margir í Sjálfstæðisflokknum –
í stuði til þess að ræða við fólk
eins og mig enda var ég aldrei ein
af þessum „slæðukonum“ sem
skreyttu Sjálfstæðisflokkinn og
gera enn. Mér er slétt sama. Sam-
viska mín segir mér að sá flokkur
þurfi virkilega hugarfarsbyltingu
til þess að aðrir en sérhags-
munaplottarar kjósi hann.
Hugleysi er ein af höfuðsynd-
unum, hún (syndin) er algeng en
hentar ekki stjórnmálamönnum
sem glíma við skaðleg öfl eins og
hér gengu, og ganga enn, laus.
Hugleysi og skilningsleysi er
allt annað en lögbrot og hefur fátt
með siðleysi að gera. Vissulega er
það slæmt að vera hirðulaus en
kjósendur velja fólkið.
Geir H. Haarde brást fyrst og
fremst sjálfum sér fyrir að láta
blekkja sig.
Ég þekki manninn ekki neitt og
langar lítið að kynnast honum.
Hann er samt ekki glæpamaður.
Ákæran á hendur honum er
áfellisdómur yfir öðrum hug-
lausum stjórnmálamönnum sem
líkt og Geir flutu sofandi að feigð-
arósi en neita að sjá það.
Ég ber hins vegar mikið traust
til sérstaks saksóknara sem og
forstjóra FME. Þar er vonin.
Löggjafinn sem og dómsvaldið
þarf að sýna að þar þrífst ekki
lengur hugleysi og auðmannadýrk-
un.
Geir H. Haarde var einfaldur
sakleysingi eins og þorri Íslend-
inga en ekki sökudólgur hrunsins.
Geir H Haarde – einfaldur sakleys-
ingi eða sökudólgur hrunsins?
Eftir Jónínu Bene-
diktsdóttur »Ef einhver lýgur að
þér og eftirlitsstofn-
unum, svíkur þig og
flesta aðra, rænir þig og
sjóði almennings, á þá
að dæma þig?
Jónína Benediktsdóttir
Höfundur er framkvæmdastjóri.
Ég fæ nú mjög
margar fyrirspurnir
um japönsku frá Ís-
lendingum sem leggja
stund á tungumálið.
Japanskan er nokkuð
vinsælt tungumál með-
al ungra Íslendinga og
hefur verið kennd í HÍ
og nokkrum mennta-
skólum undanfarin ár.
Þegar slíkar spurn-
ingar eða beiðnir um
yfirlestur berast reyni ég alltaf að
svara og útskýra eins vel og mér er
kostur. Í fyrsta lagi er það vegna
þess að mér líkar vel að fólk sýni
móðurmáli mínu og menningu áhuga
en það er einnig vegna þess að ég er
svo þakklátur fyrir þá aðstoð sem ég
fæ við íslenskuna frá vinum mínum
að ég vil gera hið sama fyrir Íslend-
inga sem eru í svipaðri stöðu.
Í hvert sinn sem rætt er um lífs-
kjör innflytjenda á Íslandi er bent á
mikilvægi þess að þeir hafi kunnáttu
í íslensku máli: Íslenskt tungumál er
lykillinn að samfélaginu og þess
vegna eigi innflytjendur að læra það.
Ég er sammála þessari ábendingu á
eftirfarandi grundvelli. Íslenskan er
hagnýtt verkfæri til að lifa á Íslandi
og er hluti af menningarlegum
kjarna Íslendinga. Langflestir Ís-
lendingar óska þess að hún verði
einnig tákn sem sameinar fjölmenn-
ingarlegt samfélag.
En að sjálfsögðu hefur þetta mál –
að innflytjendur skuli læra íslenskt
mál – tvær hliðar, önnur er sú að
sérhver innflytjandi leggur það á sig
að læra það í námi og hin að sam-
félagið býr til umhverfi þar sem inn-
flytjendur geta lært íslenskuna án
erfiðleika.
Og þarna skiptist málið enn í
tvennt. Annað er verkefni sem veitir
aðstoð á stjórnsýslustigi og hitt er
aðstoð í hversdagslífi almennings.
Til aðstoðar á stjórnsýslustigi gæti
talist t.d. að skipuleggja íslensku-
námskeið án of mikils kostnaðar, eða
að hika ekki við að
bjóða innflytjendum í
útvarpsþátt svo að al-
menningur venjist að
hlusta á íslensku með
hreim. Að mínu mati
hefur orðið mikil og já-
kvæð breyting á síð-
ustu tíu árum þótt stað-
an sé ekki fullkomin.
En hvað um aðstoð
við innflytjendur í
hversdagslífi þeirra? Í
henni hlýtur að felast
ýmiss konar aðstoð við innflytjendur
eins og að leiðrétta villur í málfræði
eða að sýna þolinmæði og að veita
hvatningu þegar þeir reyna að tala á
íslensku. En mig langar hér að leggja
áherslu á aðstoð í yfirlestri. Það er
sérstaklega mikilvægt af því að það
tengist því að innflytjendur geti tjáð
sig milliliðalaust og sagt skoðun sína í
samfélaginu.
Eins og ég sagði í upphafi fæ ég
daglega aðstoð íslenskra vina minna
en aðstoðin varðar helst yfirlestur
greinargerða eða ræðna sem ég
skrifa á íslensku. Ég get bjargað mér
í því að skrifa á íslensku án yfirlesturs
þegar um er að ræða óformlegan
vettvang eins og Facebook eða blogg.
En það gengur ekki þegar ég skrifa
efni til dagblaðs eða prédika. Það
verður að vera á almennilegri ís-
lensku. Ég er svo lánsamur að vera
með gott fólk í kringum mig sem veit-
ir mér ávallt aðstoð við yfirlestur.
Þeir meira að segja gera það góðfús-
lega og vilja ekki neina umbun utan
ánægjunnar að veita aðstoðina. Án
aðstoðar þeirra get ég ekki unnið al-
mennilega.
Meiri raddir innflytjenda skuli
heyrast
Mér sýnist þátttaka innflytjenda í
umræðu í samfélagslegum málum
enn lítil. Hún ætti að vera meiri. Ég
þekki marga og kynnist oft innflytj-
endum sem hafa prýðilega skoðun á
einhverju málefni en þora ekki að
skrifa hana niður og senda til dag-
blaðs eða vefmiðils því þeir eiga erfitt
með að fá einhvern til þess að lesa yfir
og fínpússa íslenskuna. Afleiðingin er
sú að raddir innflytjenda heyrast að-
eins þegar fjölmiðlarnir ákveða að
taka viðtal við þá þegar eitthvað gott
(eins og fjölmenningarhátíð) eða
slæmt (eins og glæpur) er á dagskrá.
Þetta virkar eins og einstefna og inn-
flytjendur geta ekki ýtt sér til fjöl-
miðlanna. Þessa stöðu þarf að bæta.
Að mínu mati er íslenska sam-
félagið ekki orðið fjölmenningarlegt
enn í því samhengi að ríkjandi tungu-
mál hindrar innflytjendur í að tjá sig.
Raddir þeirra speglast því ekki í sam-
félaginu. Ég er hins vegar fullviss um
að það myndi breytast mjög ef Ís-
lendingar hvettu innflytjendur til
þess að skrifa skoðanir sínar í dag-
blöð og vefmiðla, sem og ef þeir
myndu bjóða innflytjendum aðstoð í
yfirlestri.
Að lokum langar mig að segja þetta
til þess að forðast misskilning: Inn-
flytjendur sjálfir bera vitaskuld einn-
ig ábyrgð á málinu. Maður getur tek-
ið hest til lindar en ekki er hægt að
neyða hann til að drekka vatn. Það er
gagnkvæm virkni – að læra íslensku
og að veita aðstoð við það. Þetta má
ekki gleymast í umræðu sem varðar
innflytjendur og íslenskunám þeirra.
Aðstoð við inn-
flytjendur í
hversdagslífi
Eftir Toshiki Toma
Toshiki Toma
» Að mínu mati er ís-
lenska samfélagið
ekki orðið fjölmenning-
arlegt enn í því sam-
hengi að ríkjandi tungu-
mál hindrar
innflytjendur í að tjá
sig.
Höfundur er prestur innflytjenda.