Morgunblaðið - 08.07.2011, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 8. JÚLÍ 2011
Sigling Þó erfiðlega virðist ganga að sigla þjóðarskútunni er ástæðulaust að óttast um framtíðina því unga fólkið í Fjölskyldugarðinum í Laugardal í Reykjavík kann augsýnilega vel til verka.
Ómar
Berlín | Frá því að
skuldakreppa Grikkja
hófst 2010 ættu helstu
ríki Evrópu að hafa
skilið hver áhættan er
og hverjar afleiðing-
arnar gætu orðið fyrir
Evrópusambandið. En
fyrir þá sem fylgjast
með málinu utan frá
lítur ekki út fyrir að
svo sé.
Kreppan snerist ávallt um miklu
meira en Grikkland: skipulagslaust
greiðslufall þar í landi gæti valdið
hættu á að efnahagur annarra
ESB-ríkja á suðurjaðrinum, sumra
mjög stórra, lenti í fjárhagslegu
svartholi ásamt nokkrum helstu
bönkum og tryggingafélögum álf-
unnar. Heimurinn gæti í kjölfarið
hafnað í annarri fjármálakreppu,
áfallið gæti orðið jafn mikið og
haustið 2008. Þetta myndi einnig
valda miklum bresti á evrusvæðinu
og sameiginlega markaðssvæðið
myndi þá ekki sleppa óskaddað.
Í fyrsta sinn í sögu þess er sjálft
framhald Evrópusamstarfsins í
húfi. Og samt hafa ESB og mik-
ilvægustu aðildarríki þess sýnt
ráðleysi og hik. Ástæðan er eig-
ingirni þjóðanna og hrikalegur
skortur á forystu.
Ríki geta farið á hausinn eins og
fyrirtæki, en ólíkt þeim hverfa þau
ekki þegar það gerist. Þess vegna
ætti ekki að refsa ríkj-
um og ekki vanmeta
langtímahagsmuni
þeirra. Aðstoða þarf
ríki í greiðsluþroti við
að endurskipuleggja
sig á sviði fjármála og
á mun fleiri sviðum svo
að þau geti unnið sig
út úr erfiðleikunum.
Þetta á svo sann-
arlega við um Grikk-
land, en vandinn vegna
galla á uppbyggingu
og innviðum gríska
ríkisins er mun meiri en jafnvel
vandinn vegna fjármálanna. Fram
til þess hafa ESB og gríska stjórn-
in ekki tekist á við vanda innvið-
anna. En þau verða að þróa (og
fjármagna) rétta áætlun um end-
urreisn efnahagsins til þess að
sýna Grikkjum – og hræðslugjörn-
um fjármálamörkuðum – að ljós sé
við endann á göngunum. Allir vita
að Grikkjum mun ekki takast að
vinna sig út úr kreppunni nema
geysimiklum skuldum verði létt af
þeim. Eina spurningin er hvort
skuldir ríkisins verði end-
urskipulagðar með yfirveguðum
hætti eða með fumi og smitandi
fáti.
En það er sama hvort verður of-
an á, umræðurnar í Þýskalandi um
það hvort rétt sé að borga skuldir
Grikkja eru fáránlegar. Það er
ekki gerlegt að neita að borga
vegna þess að Þýskaland og öll
önnur evruríki eru á sama báti.
Hætta væri á að greiðslufall í
Grikklandi tæki þau með sér í fall-
inu af því að strax myndu vakna
áhyggjur af því hvort mikilvægir
bankar og tryggingafyrirtæki í
Evrópu gætu staðið við skuldbind-
ingar sínar.
Eftir hverju eru þá leiðtogar
evruríkjanna eiginlega að bíða?
Eru þeir hikandi við að sýna þjóð-
um sínum hreinskilni af ótta við að
þeirra eigin pólitíska framtíð sé í
húfi?
Fjármálakreppan í Evrópu er í
reynd pólitísk kreppa af því að
leiðtogar ESB geta ekki tekið
ákvörðun um nauðsynlegar aðgerð-
ir. Þess í stað er tímanum sóað í
léttvægari mál sem eiga að miklu
leyti rætur í innanlandsáhyggjum.
Vissulega er það rétt í grundvall-
aratriðum að segja að bankarnir
eigi að taka þátt í að leysa skulda-
vandann. En það er lítið vit í því
að halda áfram að krefjast þess
meðan töp hjá bönkum sem álitnir
eru „of stórir til að falla“ gætu
orðið kveikjan að nýrri fjár-
málakreppu. Ef þessi aðferð hefði
einhvern tíma átt að virka hefðu
menn orðið að gera umbætur á
fjármálakerfinu þegar á fyrri hluta
ársins 2009, en það tækifæri fór að
miklu leyti forgörðum.
Fjármálakreppan mun halda
áfram að grafa undan stöðugleika í
ESB meðan lífshættuleg, pólitísk
kreppan í sambandinu er óleyst.
Það sem lausnin hlýtur að snúast
um er vissan um að evran – og
með henni allt Evrópusambandið –
muni ekki lifa af nema aukinn póli-
tískur samruni verði að veruleika.
Ef Evrópumenn vilja halda evr-
unni verðum við að stefna ótrauð
að pólitískum samruna; gerist það
ekki munu evran og evrópska sam-
starfið lúta í lægra haldi, hvort
sem okkur líkar það betur eða
verr. Evrópa myndi þá glata nærri
öllu sem hún hefur öðlast síðustu
hálfa öldina með því að hverfa frá
þjóðernishyggjunni. Þegar horft er
til þess að við eygjum nýtt heims-
kerfi sem mun senn taka við
myndi þetta þýða harmleik fyrir
Evrópumenn.
Því miður fór það svo að þegar
Jean-Claude Trichet, yfirmaður
Seðlabanka Evrópu, mælti nýlega
með skrefi í þessa átt og stakk
upp á að stofnað yrði embætti
„fjármálaráðherra Evrópu“ vísuðu
þjóðarleiðtogar og ríkisstjórnir
hugmyndinni umsvifalaust á bug.
Sárafáir í ráðherraráði ESB virð-
ast átta sig á því hvað evrópska
kreppan er djúp.
Ætli menn að leysa þessa
kreppu er þörf á meiri samruna
Evrópuríkjanna, ekki minni. Og
það er vissulega rétt að auðug ríki
– fyrst og fremst Þýskaland –
munu þurfa að borga fyrir leiðina
út úr vandanum.
Þýskaland og Frakkland, tveir
langmikilvægustu aðilarnir að
þessari kreppu, munu þurfa að
móta sameiginlega stefnu vegna
þess að einvörðungu þessi tvö ríki
eru fær um að þröngva í gegn
lausn ef þau vinna saman. Vandinn
er að þegar Frakkar gengu til
þjóðaratkvæðis um stjórnarskrá
ESB árið 2005 var lagt bann við
meiri pólitískum samruna og nú
lítur úr fyrir að Þjóðverjar muni
stöðva frekari samruna í efnahags-
málum.
Þess vegna þarf að hefja tvíhliða
samræður milli Frakka og Þjóð-
verja um grundvallarbreytingar á
myntbandalaginu. Ekki er hægt að
gera breytingar á sáttmála ESB;
þess vegna þarf að finna nýjar að-
ferðir sem gerir samstarf Frakka
og Þjóðverja enn mikilvægara en
ella.
Hvað sem líður kreppunni og
lömuninni í ESB ættu Evr-
ópumenn ekki að gleyma því hvað
tilvist þess er mikilvæg og mun
vera áfram. Okkur nægir að hugsa
til fyrri hluta 20. aldar til að skilja
hvers vegna.
Eftir Joschka
Fischer » Fjármálakreppan
mun halda áfram að
grafa undan stöðugleika
í ESB meðan lífshættu-
leg, pólitísk kreppan í
sambandinu er óleyst.
Joschka Fischer
Höfundur var utanríkisráðherra og
varakanslari Þýskalands 1998-2005
og leiðtogi flokks græningja í nærri
20 ár. ©Project Syndicate, 2011.
www.project-syndicate.org
Ber Evrópa dauðaósk í brjósti sér?