Morgunblaðið - 08.07.2011, Blaðsíða 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 8. JÚLÍ 2011
Endurskoðun laga
um almannatrygg-
ingar stendur nú yfir.
Miklar vonir eru
bundnar við þessa
endurskoðun, þar eð
núgildandi lög eru á
margan hátt orðin úr-
elt. Tekjutengingar
eru orðnar alltof
miklar og nauðsyn-
legt að afnema þær
eða draga úr þeim að verulegu
leyti. Þegar nýsköpunarstjórnin
kom almannatryggingum á fót ár-
ið 1946 að kröfu Alþýðuflokksins
voru lögin mjög góð og innleiddu
kerfi almannatrygginga, sem var
eins og það gerðist best í grann-
löndum okkar. Ólafur Thors, for-
sætisráðherra nýsköpunarstjórn-
arinnar, lýsti því þá yfir, að
almannatryggingar á Íslandi ættu
að vera í fremstu röð og fyrir alla
án tillits til stéttar og efnahags. Á
þeim tíma, sem liðinn er síðan,
hafa almannatryggingar á Íslandi
dregist verulega aftur úr al-
mannatryggingum í hinum nor-
rænu löndunum.
Tryggingarnar eru ekki fá-
tækraframfærsla
Hugsunin á bak við almanna-
tryggingarnar var í upphafi sú, að
almannatryggingarnar væru eins
og hverjar aðrar tryggingar.
Menn greiddu til þeirra meðan
þeir væru í vinnu en fengju síðan
greitt frá þeim, ef slys eða veik-
indi bæru að höndum og þegar
þeir yrðu að hætta að vinna vegna
aldurs. En með því að auka stöð-
ugt tekjutengingar í kerfinu og
láta greiðslur úr lífeyrissjóðum
skerða trygg-
ingabætur hafa al-
mannatryggingar
verið að þróast í átt
til fátækrafram-
færslu. Það var ekki
meiningin, þegar
tryggingunum var
komið á fót. Þegar
ákveðið var 1. júlí
2009 að láta
greiðslur úr lífeyr-
issjóðum skerða
grunnlífeyri datt
stór hópur eldri
borgara út úr kerfinu og fær í dag
engan lífeyri frá almannatrygg-
ingum enda þótt sá sami hópur
hafi greitt til almannatrygginga
alla starfsævina. Það er ótækt.
5.210 eldri borgarar urðu fyrir
tekjuskerðingu vegna þessa. Áður
töldust greiðslur úr lífeyrissjóði
ekki til tekna við útreikning
grunnlífeyris. En frá 1. júlí 2009
teljast þær til tekna við þann út-
reikning. Það verður að leiðrétta
þetta og hverfa aftur til þess
ástands sem var fyrir 1. júlí 2009.
Að mínu mati eiga allir eldri borg-
arar rétt á grunnlífeyri.
Lífeyrissjóðir verði viðbót við
almannatryggingar
Það er krafa samtaka eldri
borgara, að afnumin verði skerð-
ing tryggingabóta vegna greiðslna
úr lífeyrissjóði. Landssamband
eldri borgara og Félag eldri borg-
ara í Reykjavík vilja, að þessi leið-
rétting verði gerð sem fyrst. Gera
má þessa leiðréttingu í áföngum,
til dæmis í tvennu lagi. Það var
aldrei meiningin, þegar lífeyr-
issjóðirnir voru stofnaðir, að þeir
yrðu til þess að skerða trygg-
ingabætur almannatrygginga.
Þeir áttu að verða viðbót við al-
mannatryggingar. Nú er það svo,
að sá sem fær t.d. 50 þúsund krón-
ur á mánuði úr lífeyrissjóði verður
að sæta því, að tryggingabætur
hans séu skertar um nákvæmlega
sömu upphæð, þ.e. 50 þúsund á
mánuði. Þessi maður fær því ekk-
ert meira í lífeyri samanlagt en sá,
sem aldrei hefur greitt í lífeyr-
issjóð. Af þessu sést út í hvaða
ógöngur kerfið er komið. Þá er
skerðing tryggingabóta aldraðra
vegna atvinnutekna alltof mikil.
Það verður að auka frítekjumark
vegna atvinnutekna. Það er lág-
mark, að það sé 100 þúsund á
mánuði, en helst þyrfti það að vera
150 þús. á mánuði. Það á ekki að
refsa ellilífeyrisþegum, sem vilja
vinna. Einnig þarf að auka veru-
lega frítekjumark vegna fjár-
magnstekna. Frítekjumarkið er
hlægilega lágt í dag (98 þúsund á
ári). Eðlilegt væri að eldri borg-
arar gætu átt nokkurt sparifé í
banka án þess að það ylli skerð-
ingu tryggingabóta. Spurning er
einnig hvort ekki ætti að hafa
ákveðna upphæð sparifjár í banka
skattfrjálsa. Eldri borgarar hafa
byggt upp það þjóðfélag, sem við
búum við í dag. Stjórnvöld eiga að
stuðla að því að aldraðir geti lifað
með reisn á síðasta hluta ævi-
skeiðs síns.
Ekki á að refsa öldruðum
fyrir að vinna og spara
Eftir Björgvin
Guðmundsson » Það verður að
hverfa aftur til
þess ástands sem var
fyrir 1. júlí 2009. Að
mínu mati eiga allir
eldri borgarar rétt á
grunnlífeyri.
Björgvin Guðmundsson
Höfundur er viðskiptafræðingur.
Ógnir og átakasvæði í
alþjóðakerfinu hafa
breyst eftir lok kalda
stríðsins. Hagmunir
Bandaríkjanna hafa
færst til annarra heims-
álfa og því ekki pólitískur
vilji til að taka þátt í sam-
eiginlegum vörnum Evr-
ópu í sama mæli og áður.
Í kjölfarið hefur Evrópa
þurft að axla meiri
ábyrgð á sínum öryggis- og varn-
armálum. Þetta á einnig við um Ísland.
Brotthvarf bandaríska hersins og
breyttar áherslur NATO kalla á nýtt
hagsmunamat.
Í kalda stríðinu var náin samvinna á
milli Norðurlandanna á sviði öryggis- og
varnarmála. Danmörk, Noregur og Ís-
land gengu í NATO meðan Svíþjóð og
Finnland aðhylltust hlutleysisstefnu. Á
yfirborðinu leit út fyrir að þjóðirnar
væru klofnar og stefndu í þveröfuga átt.
Staðreyndin var sú að þau voru sam-
einuð í að halda hinu svokallaða „nor-
ræna jafnvægi“. Í því fólst að halda sig í
fjarlægð frá átökum stórveldanna og
forðast átök við þau. Þessi sameiginlega
afstaða leiddi til óformlegs öryggis-
samfélags, þar sem ríkin höfðu ávallt
hagsmuni svæðisins að leiðarljósi.
Norrænu ríkin í NATO stóðu vörð um
pólitískan stöðugleika á svæðinu. Þau
vísuðu oft til norrænnar samstöðu þegar
staða Finnlands var rædd á vettvangi
NATO. Pólitískur þrýstingur Sovétríkj-
anna á Finnland hefði óhjákvæmilega
aukist ef Danmörk og Noregur hefðu
fallist á varðveislu kjarnorkuvopna og
viðveru Bandaríkjahers. Í tvípólakerfi
kalda stríðsins stóðu Norðurlöndin að
mörgu leyti betur að vígi en
ríki Mið-Evrópu, þar sem
þeim tókst að mestu leyti að
komast hjá átökum stór-
veldanna.
Í dag eru öryggis- og
varnarhagsmunir Norður-
landanna samtvinnaðir
Evrópu. Þau hafa í gegnum
tíðina varið takmörkuðum
fjármunum til vígbúnaðar
og lagt áherslu á mannrétt-
indi, lýðræði, lög og reglu í
alþjóðakerfinu og samvinnu
innan alþjóðastofnana.
Þessi grunnstef í utanríkisstefnu þeirra
samrýmast vel afstöðu ESB og eru í
samræmi við hefðbundnar áherslur
þeirra.
Utanríkis-, öryggis- og varnarsam-
starf ESB er í stöðugri þróun. Íslend-
ingar geta skipað sér í sveit með hinum
Norðurlöndunum og Eystrasaltslönd-
unum innan þess. Innganga Íslands í
ESB og þátttaka í sameiginlegri stefnu
þess í utanríkis- og öryggismálum mun
uppfylla það varnarlega tómarúm sem
skapaðist eftir brotthvarf Bandaríkja-
hers og minnka vægi NATO í vörnum
Íslands
Breytt heimsmynd
kallar á nýtt hags-
munamat
Eftir Elvar Örn
Arason
Elvar Örn Arason
» Innganga Íslands í
ESB mun uppfylla
það varnarlega tómarúm
sem skapaðist eftir brott-
hvarf Bandaríkjahers og
minnka vægi NATO í
vörnum Íslands.
Höfundur er MA í alþjóðasamskiptum.
Á síðustu öld voru
stofnuð flugfélög,
Loftleiðir (LL) og
Flugfélag Íslands
(FI). Það voru hug-
sjónamenn sem
gerðu sér grein fyrir
samgöngum og við-
skiptum. Fljótlega
kom upp sú staða að
Flugfélagið (FI) fékk
allar bestu innan-
landsleiðirnar. Loftleiðamenn urðu
að vinna óstuddir, þrátt fyrir að allt
væri gert til að koma þeim á kné.
FI var sköpuð sérstaða. (LL) stóðu
af sér einokun FI, þegar að-
alleiðtogi Loftleiða veiktist og við
tóku aðilar sem voru veikgeðja.
Þeir voru þvingaðir til sameiningar
og úr var félag sem fékk nafnið
Flugleiðir hf. (Stuðst er við heim-
ildir úr mynd um Alfreð Elíasson).
Þar áttu stjórnmálamenn stóran
þátt. Það félag hefur síðan með
dyggum stuðningi reynt að ryðja
úr vegi allri samkeppni. Það hefur
yfirleitt tekist. Þá hefur það sýnt
sig að þetta félag þarf ekkert að
hugsa um viðskiptavini sína, þegar
þeir hafa rutt samkeppnisað-
ilunum úr vegi. Ferðamenn áttu
ekki kost á að komast til og frá
landinu nema með FL sem í dag
heitir Icelandair. (Hér er átt við
þegar Arnarflug hf. var gert gjald-
þrota).
Það er því nauðsynlegt og skipta
þessu félagi upp. Icelandair á að
geta unnið í eðlilegri samkeppni.
Til þess að það geti orðið verða
stjórnvöld að hætta
afskiptum af því svo
að stjórnendur þess
verði að fara vinna
með þjónustu að
leiðarljósi. Lengi
var það einrátt á
markaðnum. Og
þjónustan léleg, fyr-
irtækið þarf að
breyta starfsháttum
sínum.Til þess að
það geti orðið þarf
að skipta Icelandair
Group upp. Und-
irritaður hefur ferðast mikið með
þessu félagi, en einnig notað aðra
kosti sem í boði eru.
Ég vil taka undir orð Ólafs Arn-
arsonar í Pressunni 25/2 (Um vald
án eftirlits) um nauðsyn þess að
skipta Icelandair Group upp. Vald
spillir, það hefur sannast hjá Ice-
landair. Kvartanir eru túlkaðar
sem illgirni og hatur, þegar þær
loks komast til skoðunar, enginn er
þjónustustjóri sem hægt er að
snúa sér til. Ef kvartað er, er það
flokkað sem hatur og illgirni,
kvörtunum svarað með skamm-
arbréfum, en ekki reynt að laga
gallana, sem væru eðlileg viðbrögð
við slakri þjónustu. Það er margt
frábært fólk sem vinnur sitt starf
af kostgæfni, en allt of mikið af illa
þenkjandi hrokagikkjum, sem hafa
unnið áratugi hjá félaginu og engin
mál geta né vilja leysa. Stjórnvöld
hafa ausið fé í reksturinn.
Þegar bankahrunið var, þá átti
að leyfa því að verða gjaldþrota og
hreinsa til. Skipta félaginu upp.
Saga Flugleiða/Icelandair á sér
sínar dökku hliðar, þegar skoðað
er hvernig sú einokunarstaða sem
þeim er sköpuð hefur verið mis-
notuð til að drepa alla samkeppni.
Samkeppnistaða annarra var ekki
skoðuð þegar ákveðið var að ríkið
yfirtæki rekstur, enda ferðast
ráðamenn á saga-class, þiggja
margfalda vildarpunkta fyrir far-
seðla sem obinberir aðilar greiða
fyrir.
Iceland Express er með afar
góða þjónustu um borð. Þar eins
og hjá öðrum geta komið upp
smábilanir. Aldrei hef ég orðið
fyrir því hjá Iceland Express, en
hjá Icelandair hef ég beðið allt að
7 tíma (CPH) vegna seinkunar af
völdum bilunar í þotu. Seinkanir
fylgja ferðalögum, það á sér rætur
í ströngu viðhaldi vegna smávægi-
legra bilana sem gera verður við
áður en farið er í loftið, það er
okkar öryggi. Þess vegna er mik-
ilvægt fyrir okkur að skipta við
Iceland Express til að tryggja
samkeppni. Hana verða sam-
keppnisyfirvöld að tryggja. Ice-
land Express er með gott fólk og
tryggir okkur samkeppni, sem er
nauðsynleg.
Samgöngur, fákeppni,
einokun
Eftir Guðjón
Jónsson » Það er því nauð-
synlegt og skipta
þessu félagi upp. Ice-
landair á að geta unn-
ið í eðlilegri sam-
keppni.
Guðjón Jónsson
Höfundur er fyrrverandi skip-
stjórnarmaður og fram-
kvæmdastjóri.
Lögreglan í Reykjavík
stendur fyrir sér-
kennilegri löggæslu um
þessar mundir. Hún hefur
tekið upp á því að fylgjast
með úr fjarska vandræð-
um ökumanna sem finna
ekki bílastæði og leggja
svo til atlögu og dreifa
sektum á fjölda bifreiða
fyrir löglega stöðu þeirra.
Þetta háttalag lögregl-
unnar minnir eiginlega meira á áreiti við
borgana en löggæslu. Í stað þess að að-
stoða ökumenn við að greiða úr vandræð-
um sem skapast þegar nærliggjandi bíla-
stæði duga engan veginn fyrir þann fjölda
sem sækir tiltekinn viðburð birtast lög-
gæslumenn eins og þjófar að nóttu til
þegar ökumenn eru fjarri og sekta þá og
eru svo á bak og burt þegar ökumaður
kemur að bíl sínum. Þeir leiðbeina ekki
borgurunum heldur refsa þeim.
Laugardaginn 11. júní síðastliðinn var
mikil hátíðarstund í Laugardalshöllinni.
Háskóli Íslands útskrifaði 1800 kandídata
í tveimur athöfnum, þar af um 1100 eftir
hádegið. Hátíðargestir voru fjölmargir og
skiptu þúsundum. Eðlilega voru bílastæði
allt of fá, þar sem yfirvöld hafa ákveðið að
spara sér kostnaðinn við að gera þann
fjölda sem þarf aðeins í nokkur skipti á
ári hverju. Ég var einn þeirra fjölmörgu
sem lögreglan sektaði þann dag og er
ósáttur við framgöngu hennar. Enn ósátt-
ari er ég við yfirlýsingar hennar á op-
inberum vettvangi þar sem lögreglan
hælist um yfir afrekum sínum og heldur
því fram að nóg hafi verið af auðum bíla-
stæðum. Því er ég ósammála, öll bílastæði
við Laugardalshöllina og nálægt henni
voru yfirfull þegar ég kom þar
að um 13:30. Mér er ómögu-
legt að sjá árangurinn í því að
innheimta af hátíðargestum
ríflega eina milljón króna og
refsa þeim fyrir skort sem yf-
irvöld bera ábyrgð á.
Það er ekkert athugavert
við þá stefnu yfirvalda að hafa
færri bílastæði en þarf við
stærstu athafnir, en þá ættu
sömu yfirvöld ríkis og borgar
að leitast við að leysa bíla-
stæðaskortinn í góðri sam-
vinnu við hátíðargesti. Lög-
reglan og borgaryfirvöld eiga að leyfa
gestum að leggja bílum sínum í veg-
arkanti og utanvegar þar sem slíkt veldur
engum spjöllum eða hindrunum fyrir um-
ferð. Lögreglan ætti að vera á vettvangi á
þessum stundum og aðstoða ökumenn og
leiðbeina við að finna bílastæði. Nóg er af
auðum svæðum sem auðvelt er að hag-
nýta við þessi tækifæri og lögreglan á að
stýra og skipuleggja notkunina þannig að
vel fari á. Lögreglan ætti að einbeita sér
að því að vinna með borgurunum og leysa
eftir mætti hvern vanda í sátt við þá og
láta það vera að umgangast borgarana
sem ótínda brotamenn. Þetta viðhorf lög-
reglunnar finnst mér ámælisvert.
Ámælisverð löggæsla
í Reykjavík
Eftir Kristin H.
Gunnarsson
Kristinn H. Gunnarsson
» Lögreglan ætti að ein-
beita sér að því að vinna
með borgurunum, leysa eft-
ir mætti hvern vanda og
láta það vera að umgangast
þá sem ótínda brotamenn.
Höfundur er reiknifræðingur.