Morgunblaðið - 10.09.2011, Blaðsíða 34

Morgunblaðið - 10.09.2011, Blaðsíða 34
34 UMRÆÐAN MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. SEPTEMBER 2011 Hef opnað stofu í Domus Medica sem sjálfstætt starfandi heimilislæknir. Opið verður fyrir nýskráningar sjúklinga í takmarkaðan tíma. Tímapantanir í síma 5631038 Lárus Þór Jónsson Ég hef oft haldið því fram að hagfræðingar séu guðfræðingar samtímans. Í stað pre- dikana presta hlýðum við á predikanir hag- fræðinga. Skelfumst aðvaranir þeirra vegna verðbólgu-draugsins líkt og um andskotann sjálfan væri að ræða. Predikanir þessar eru góðar og gildar eins langt og þær ná. Gæta sín þarf á að trú snúist ekki í ofstæki. Bókstafleg túlkun getur leitt til þess að meginboðskapur tapast vegna bókstafstrúar. Fræði- greinar geta lent í svipuðum ógöng- um. Sérstaklega þær greinar sem hafa svo margar breytilegar for- sendur að varla er hægt að sjá þær fyrir. Hættan liggur í því að menn telja sig sjá fyrir allar forsendur og trúi því á útreikninga í blindni. Eins geta menn litið á kennisetningar sem algildan sannleika án gagnrýni. Á slík fræðimennska margt skyld- ara með trúarbrögðum en vís- indum. Ef niðurstaða á að heita fræðileg verða menn að láta forsendur fylgja og gera sér grein fyrir að ekki þarf stórkostlegan at- burð til að umbylta þeim. Þær forsendur sem taka verður með í reikninginn eru oftar en ekki háðar stjórn- málaákvörðunum. En hér erum við komin að kjarna málsins sem hvatti mig til þessara skrifa. Eru forsendur fyrir framtíð landbúnaðar á Íslandi? Þessi spurning mun alltaf verða pólitísk, sama hvað menn rökstyðja hana hagfræðilega. Forsendurnar sem byggt er á eru háðar stjórn- málum og ófyrirsjáanlegum atburð- um. Þó eru staðreyndir sem ekki verða hraktar sem blasa við sem ættu að vera forsendur í þessari umræðu. Mannkyni fjölgar með vís- isvexti en gæði jarðarinnar eru tak- mörkuð. Jarðeldsneyti er takmark- að og mun ganga mikið á þær birgðir sem leiðir til hækkunar á orkuverði. Hækkandi orkuverð ger- ir vinnslu tilbúins áburðar dýrari. Dýrari orka og áburður leiða til hærra matvælaverðs. Landrými er dýrt þar sem ákjósanlegast er að stunda landbúnað. Að gefnum þessum forsendum getum við skoðað hvernig Ísland stendur í alþjóðlegu samhengi. Gæði landsins eru ekki fullnýtt. Ís- lendingum fjölgar hægar en al- mennt gerist í heiminum. Við búum við stöðuga orku sem verður verð- mætari vegna skorts á jarðelds- neyti. Það er stjórnmálaleg afstaða hvort það eigi að binda hana í hrá- iðnaði í tugi ára eða nýta hana til annarrar framleiðslu. Hvaða áhrif það hefði á íslenskan landbúnað ef köfnunarefnisáburðarverksmiðja yrði reist hér á landi er ekki ljóst. Stór kostnaður við framleiðslu áburðar er orka til að vinna nitur úr andrúmslofti og eru því líkur á að slík verksmiðja væri hagkvæm hér með hækkandi olíuverði. Vegna hærra verðs á jarðeldsneyti hefur dráttarvélaframleiðandinn New Holland hannað rafmagnsdráttarvél sem gengur fyrir vetni. Aukaafurð af framleiðslu áburðar er vetni og því væri möguleiki á spennandi samverkun vetnisdráttarvéla og áburðarframleiðslu. Það fæli í sér ákveðið fæðuöryggi ef við fram- leiddum áburð og vetni fyrir drátt- arvélar framtíðarinnar. Hvað varð- ar landrými er eðlilegt að spyrja sig hvort Kínverjar hafi sett Ísland í flokk með þróunarlöndum hvað varðar jarðnæði, miðað við fréttir síðustu daga. Íslenskur jarðvegur er frjósamur eldfjallajarðvegur og ferskt vatn er mikil auðlind. Aftur á móti eru launakröfur miklar miðað við önnur lönd. Engu að síður eru framtíðarhorfur fyrir matvælafram- leiðslu ekki jafnsvartar hér á landi og annars staðar í heiminum. Við höfum möguleika á lausnum en þær eru ekki öruggar frekar en annað í heimi þessum. Það er líka gild forsenda að líta til þess að matvæli eigi að framleiða þar sem það er hagkvæmast. Þó verður að athuga að áhrif kenni- setningarinnar um markaðslögmál hafa verið takmörkuð í landbúnaði í gegnum aldirnar. Hugtök eins og fæðuöryggi flækja umræðuna og á þetta hugtak sér trúlega sagn- fræðilegan bakgrunn. Það væri áhugavert sagnfræðilegt umfjöll- unarefni að skoða hvers vegna iðn- aðarþjóðir styrkja landbúnað og þar á meðal Bandaríkin. Reynslan sýnir að skortur á matvælum kippir stoðunum undan allri þjóðfélags- skipan. Sumir telja að ekki gildi markaðslögmál um matvæli hjá þjóðum heimsins heldur hern- aðarlögmál. Sé landbúnaður lagður niður verður ekki hlaupið að því að endurreisa hann. Það þarf líka að gæta þess að frumvinnsluvara get- ur verið lifandi dýr sem má varast að krefja of mikils með tilliti til hagræðingarsjónarmiða. Íslenskur landbúnaður býr við ströng skilyrði um aðbúnað dýra og matvælaöryggi (ekki það sama og fæðuöryggi). Gagnrýni á alltaf rétt á sér og er oftar en ekki af hinu góða. Menn verða þó að gæta sín á að hafa mál- flutning málefnalegan. Sérstaklega ef þeir koma fram í nafni fræði- greinar, til að grafa ekki undan henni. Ummæli um að fæðuöryggi sé tryggt með því að eiga birgðir af mat hljóma barnalega. Vandinn sem íslenskur landbúnaður stendur frammi fyrir er ekki vegna tak- mörkunar af náttúrunnar hendi heldur virðist vera stjórnmálaleg afstaða manna um hagkvæmni hans eða nauðsyn. Gæta verður þó þess að gefa sér ekki forsendur án þess að gera sér grein fyrir þeim. Það er eðli bóndans að fylla hlöðuna og búa sig undir veturinn. Mammons-prestar Eftir Guðrúnu Stefánsdóttur » Gagnrýni á umfjöll- un hagfræðinga í fjölmiðlum. Ekki nægi- lega fræðileg, heldur pólitískir hvatar sem liggja að baki. Sett fram sem fræðileg nálgun. Guðrún Stefánsdóttir Höfundur er bóndi. Á undanförnum ára- tugum hefur svæð- isbundið samstarf ríkja farið ört vaxandi um víða veröld. Í flest- um tilfellum eru það nágrannaþjóðir með náin menningarleg, söguleg og við- skiptaleg tengsl sem koma á fót svæð- isbundnu samstarfi. Fyrir utan Evrópusambandið eru NAFTA í Norður-Ameríku, ASEAN í Suðaustur-Asíu og Mercosur í Suð- ur-Ameríku þekktustu dæmin um ríkjasamstarf. Helsta skýringin á þessari þróun er hnattvæðing, sem hefur haft í för með sér aukin viðskiptatengsl og samskipti á milli samfélaga og hag- kerfa heimsins. Oft er talað um að heimurinn sé að minnka, þar sem at- burðir í fjarlægum löndum geta haft víðtæk áhrif hinum megin á hnett- inum. Ein frétt sem berst á örskots- stund heiminn á enda getur haft áhrif á ímynd og orðstír Íslands. Önnur skýring á þessari þróun er svokölluð dómínóáhrif, sem lýsa sér þannig að þegar nokkur ríki taka sig saman og hefja samstarf með það að leiðarljósi að styrkja efnahagslega stöðu sína eru önnur knúin til að gera slíkt hið sama. Marghliða við- skiptaviðræður á vettvangi al- þjóðlegra stofnana á borð við Al- þjóðaviðskiptastofnunina hafa enn frekar ýtt undir þessa þróun. Enn aðrir telja að hnattvæðingin hafi getið af sér nýtt alþjóðakerfi, þar sem fjölmargir aðrir gerendur en þjóðríkin hafi komið fram á sjón- arsviðið. Því má líta á svæðisbundið samstarf ríkja sem viðbrögð við flóknu samspili sem á sér stað milli þjóðríkja, alþjóðastofnana, fé- lagasamtaka og fjölþjóðafyrirtækja. ESB hefur gengið lengra í stjórn- málalegri og efnahagslegri sam- vinnu en áður hefur þekkst. Þessa þróun verður einnig að skoða í sam- hengi við þær breytingar sem átt hafa sér stað á umliðnum árum með auknu flæði hugmynda, fólks, vöru og fjármagns. Afleiðingar hnattvæðingarinnar eru ekki að öllu leyti jákvæðar. Nýj- ar ógnir eins og loftslagsbreytingar, smitsóttir og alþjóðleg glæpastarf- semi þekkja engin landamæri og al- þjóðleg samvinna er eina leið ríkisstjórna til að vinna bug á þeim. Al- þjóðlega fjármála- kreppan er nýlegt dæmi um hversu ber- skjölduð ríki eru gagn- vart frjálsu flæði fjár- magns milli landamæra. Í hnattvæddum heimi eru alþjóðamál heimamál og öfugt. Ríkin þurfa að taka virkan þátt í alþjóðasamstarfi til að ná árangri innanlands. Með inn- göngu í ESB afsala ríkin sér hluta af fullveldi sínu til yfirþjóðlegra stofn- ana sambandsins en á móti fá þau aukna hlutdeild og vægi á al- þjóðavettvangi. Í mörgum tilfellum veitir alþjóðleg samvinna smáríkjum efnahagslegt og pólitískt skjól fyrir neikvæðum áhrifum hnattvæðing- arinnar og hlutfallslegur ávinningur þeirra af svæðisbundnu samstarfi er oftast nær talsvert meiri en stærri ríkja. Ísland hefur tekið virkan þátt í al- þjóðlegu samstarfi af ýmsu tagi, fyrst á vettvangi Norðurlandaráðs og EFTA, og með EES-samn- ingnum gerðist Ísland aukaaðild að ESB. Þróun alþjóðakerfisins tekur örum breytingum og því þarf sífellt að endurmeta hagsmuni, ógnir og tækifæri. Eftir að Danmörk, Finn- land og Svíþjóð gerðust aðilar að ESB hefur samstarf Norður- landanna beinst í ríkari mæli að Evrópusamstarfinu. Ísland ætti að skipa sér í sveit með þeim og leggja sitt af mörkum við að gæta sameig- inlegra hagsmuna smáríkja á norð- lægum slóðum. Ísland hefur langt- um fleiri tækifæri til að vinna hagsmunum sínum brautargengi með virkri alþjóðlegri samvinnu. Hagsmunir Íslands eru í Evrópu Eftir Elvar Örn Arason Elvar Örn Arason » Í hnattvæddum heimi eru alþjóða- mál heimamál og öfugt. Ríkin þurfa að taka virkan þátt í alþjóða- samstarfi til að ná ár- angri innanlands. Höfundur er MA í alþjóða- samskiptum. Athafnir ríksstjórn- arinnar gerast æ furðulegri. Það nýj- asta eru viðbrögð hennar við áætlunum kínversks aðila um kaup á jörð á Íslandi. Það var ekki fyrr bú- ið að spyrjast út um áætlanir þessa ein- staklings um fjárfest- ingar í íslenskum ferðamannaiðnaði en óhugnanlegar yfirlýsingar fóru að birtast í fjölmiðlum. Þar lét einn ráðherrann m.a. hafa eftir sér að athuga þyrfti sérstaklega þessi viðskipti í ljósi „uppruna manns- ins“ og gaf í skyn að hættulegra sé að eiga viðskipti við Kínverja en aðrar þjóðir, þar sem þeir eru að „kaupa upp heiminn“. Á sama tíma birtist „frétt“ í RÚV, þar sem Kínverjar voru gerðir tor- tryggilegir og þjóðin vöruð við að hafa samskipti við þá. Svipaðar skoðanir hafa komið fram hjá öðr- um ráðherrum ríkisstjórnarinnar og frægt er orðið þegar Jóhanna neitaði að taka á móti forsætisráð- herra Kína og gaf þannig tóninn. Þessi afstaða ríkisvaldsins og fréttaflutningur RÚV er mjög í takt við áróður þýskra nazista á sínum tíma. Þeir réttlættu ofbeld- isverk sín gegn gyðingum m.a. á þeim forsendum að „Gyðingar væru að leggja undir sig heim- inn“. Dagblöð birtu myndir af verslunum gyðinga og vöruðu al- menning við að eiga viðskipti við þá. Það þarf ekki að fara mörgum orðum um hversu hættu- legan leik rík- isstjórnin er að leika með þessum áróðri. Þegar alið er á ótta og hatri meðal al- mennings á öðrum þjóðum, þjóð- arbrotum, starfsstéttum eða ein- staklingum gerast voðaverk eins og gerðust núna í sumar í Noregi. Þau voðaverk voru réttlætt með því gera hluta samfélagsins tortryggilegan vegna „uppruna þeirra sem múslíma“. Það eru til einstaklingar sem halda því fram að stórvarhugavert sé að eiga samskipti við múslíma „því þeir eru að leggja undir sig heiminn“ og „almenningur í Evrópu verður að bregðast við“. Orð ráðherrans og athafnir ríkisstjórnarinnar gera ekkert annað en að réttlæta þeirra málflutning og hatursáróður þótt skeytinu sé beint að öðrum þjóð- félagshópi, því skipta má út orðinu „Kínverji“ fyrir orðið „múslími“ og málflutningurinn ríkisstjórn- arinnar og þessara öfgamanna verður óhugnanlega svipaður. Það eru kínverskir einstaklingar sem hafa tekið upp búsetu á Ís- landi og reka hér fyrirtæki. Á þá ráðherra við að varhugavert sé að eiga viðskipti við þá í ljósi upp- runa þeirra? Gerir ríkisstjórnin sér grein fyrir að hún er einnig að taka á óbeinan hátt undir raddir þeirra sem eru að vara við fjölgun múslíma í Evrópu og þeim áróðri „að þeir eru að leggja undir sig heiminn“? Á almenningur á Ís- landi að eiga sem minnst sam- skipti við þá sem eru múslímar á Íslandi? Hvað langt má ríkisvaldið ganga í áróðri sínum til þess að ráttlæta gerðir sínar? Hversu langt má rík- isvaldið ganga í því að beita op- inberum fjölmiðlum til þess að koma óhugnanlegum áróðri eða skoðunum sínum á framfæri? Atlaga ríkisvaldsins gegn þeim sem vinna í landbúnaði, sjávar- útvegi og bankageiranum er grein af sama meiði. Ríksvaldið telur sig hafa rétt á því að gera heilu starfsstéttirnar tortryggilegar meðal almennings til þess að afla skoðunum sínum fylgis. Lítið fer fyrir málefnalegri umræðu eða skoðanaskiptum, enda á ríkis- valdið oftar en ekki erfitt með að réttlæta gerðir sínar á vitrænan hátt. Það er stórhættulegt þegar ríkisstjórn telur sig hafa rétt á að koma sínum málum í gegn með hatursáróðri ef það er ekki hægt á annan hátt, hvort sem sá áróður beinist að ákveðnum stéttum, þjóðfélagshópum eða ein- staklingum. Það er ábyrgðarhluti að styðja þannig ríkisstjórn, hvort sem er innan þings eða utan. Óhugnanlegur áróður ríkisstjórnarinnar og fréttaflutningur RÚV Eftir Birgi Örn Steingrímsson »Hversu langt má rík- isvaldið ganga í því að beita opinberum fjöl- miðlum til þess að koma óhugnanlegum áróðri eða skoðunum sínum á framfæri? Birgir Örn Steingrímsson Höfundur er fjármálafræðingur, MBA.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.