Morgunblaðið - 13.09.2011, Blaðsíða 16

FRÉTTASKÝRING
Egill Ólafsson
egol@mbl.is
M
eð breytingum á lög-
um um þingsköp Al-
þingis, sem taka
gildi 1. október nk.,
verður sett á stofn
ný þingnefnd, stjórnskipunar- og
eftirlitsnefnd, sem er ætlað að skerpa
á eftirlitshlutverki Alþingis gagnvart
framkvæmdavaldinu. Nefndin fær
m.a. það hlutverk að kanna einstakar
ákvarðanir eða verklag hjá ríkis-
stjórn eða stjórnsýslu hennar.
Árið 2008 lét forsætisnefnd Al-
þingis vinna skýrslu um hvernig
þingið gæti styrkt eftirlitshlutverk
sitt. Í nefndinni sátu lögmennirnir
Bryndís Hlöðversdóttir, Andri Árna-
son og Ragnhildur Helgadóttir. Í
skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis
var hvatt til þess að gerðar yrðu
breytingar í þessa veru. Þingmanna-
nefndin sem fór yfir rannsóknar-
skýrsluna fjallaði líka um þetta en
meginniðurstöður hennar voru að
auka þyrfti sjálfstæði þingsins gagn-
vart framkvæmdavaldinu, leggja
bæri meiri áherslu á eftirlitshlutverk
þingsins og auka fagmennsku við
undirbúning löggjafar.
Á síðasta þingi lagði Ásta Ragn-
heiður Jóhannesdóttir, forseti Al-
þingis, fram frumvarp um breytingar
á þingsköpum. Lögin voru samþykkt
í vor með nokkrum breytingum, en
þau taka gildi þegar nýtt þing kemur
saman 1. október. Þá verður kosið að
nýju í þingnefndir og má vænta mik-
illa breytinga á skipan í nefndir, þó
ekki væri nema vegna þess að sam-
kvæmt lögunum fækkar þing-
nefndum úr tólf í átta.
Færri þingnefndir
Í upphaflegu frumvarpi var gert
ráð fyrir að þingnefndirnar yrðu sjö,
en í meðförum þingsins var ákveðið
að þær yrðu átta. Ásta Ragnheiður
sagði þetta þýða að hver stjórnarliði
yrði að jafnaði í tveimur nefndum og
stjórnarandstæðingar í einni.
Lögin gera líka ráð fyrir að auka
ábyrgð stjórnarandstöðunnar á þing-
störfunum sem m.a. felur í sér að
stjórnarandstaðan fær formennsku í
nefndum. Formennska fer eftir þing-
styrk sem þýðir að Samfylkingin fær
þrjá formenn, VG tvo, Sjálfstæðis-
flokkur tvo og Framsóknarflokkur
einn. Gert er ráð fyrir að hver nefnd
verði með tvo varaformenn. Settar
verða reglur um fundarsköp fyrir
nefndirnar. Þá er gert ráð fyrir að
þegar máli er vísað til nefndar skipi
nefndin sérstakan talsmann fyrir
málinu sem ber ábyrgð á því. Hann
mun mæla fyrir málinu og halda utan
um það í nefndinni og ber ábyrgð á
því í þingsal. Ásta Ragnheiður sagði
að við breytingarnar hefði m.a. verið
leitað fyrirmynda til þinganna í Nor-
egi og Danmörku. Hún sagði að þetta
fyrirkomulag, að stjórnarandstaðan
væri með formennsku í þingnefndum,
væri víða í þingum í nágrannalöndum
okkar.
Ásta Ragnheiður sagði að þessa
dagana væru flokkarnir að koma sér
saman um skipan í nefndir, en það
mætti gera ráð fyrir verulegum
breytingum. „Þetta kallar á miklar
breytingar á vinnubrögðum. Ég tel
að það sé mikil áskorun fyrir þing-
menn að takast á við þetta verk-
efni, bæði stjórnarþingmenn
og stjórnarandstæðinga. Ég
vona að þingmenn vinni í
þeim anda sem rannsókn-
arnefnd Alþingis lagði til í
skýrslu sinni og sömuleiðis
að þeir taki mið af skýrslu
um eftirlitshlutverkið
sem unnin var fyrir
þingið. Ég tel að þetta
stuðli að vandaðri
vinnubrögðum þings-
ins.“
Miklar breytingar
á vinnulagi þingsins
Morgunblaðið/Eggert
Alþingi Nýju lögin um þingsköp Alþingis taka gildi 1. október. Þá verður
kosið að nýju í nefndir sem verða átta, en þær hafa verið tólf.
16
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. SEPTEMBER 2011
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Það er í sennsér-kennilegt
og bagalegt að
ekki sé hægt að
fá menn til upplýstrar um-
ræðu um málefni Evrópu-
sambandsins hér á landi.
Þessi umræðufælni kemur
sér enn verr þar sem minni-
hlutaflokkur á þingi fékk
með þvingunum og hót-
unum samþykkta ályktun
um að sækja skyldi um aðild
að ESB í nafni Íslands.
Vinstri grænir misstu
trúverðugleika sinn í þeirri
andrá sem gerir þeim örð-
ugt í öllu stjórnmálastarfi
flokksins.
Að vísu var sagt um leið
að aðildarumsóknin væri
ekki aðildarumsókn heldur
eins konar rannsóknarleið-
angur til að komast að því
hvað fælist í aðild að ESB.
Sambandið sjálft heldur því
á hinn bóginn fram að það
rannsóknarefni liggi allt
fyrir sem opin bók og ís-
lenskur rannsóknarleið-
angur bæti þar engu við.
Hin fáfengilega „kíkja í
pakkann, kjánar“-aðferð
markaði frá upphafi að um
aðildarumsóknina myndi
ekki fara fram vitræn upp-
lýst umræða. Virðast for-
göngumenn hennar hafa
verið sannfærðir um að
málstaðurinn þyldi ekki
slíka umræðu. En svo bæt-
ist við að vegna umsókn-
arákafans þá hefur fjöldi
manns, þar á meðal fjöl-
miðlar, jafnvel opinberir
fjölmiðlar, nánast lokað á að
upplýsa almenning um ang-
istina sem ríkir á meg-
inlandinu í málefnum ESB.
Þeir sem fylgjast sæmilega
með umræðunni á þeim
slóðum hafa á orði að nið-
urlægjandi sé að horfa upp
á hvernig henni séu gerð
skil á Íslandi.
Meðan evrusvæðið logar
stafnanna á milli og heit og
þrungin umræða fer fram
um það í Evrópu heitir það
á máli hérlendra að ekkert
nýtt sé að gerast. Það hafi
alltaf legið fyrir að ESB sé
samband sem ætíð sé í þró-
un. Þessi þreytta klisja úr
munni þeirra sem þó þykj-
ast þekkja eitthvað til mála
á að kæfa að áhyggjur af
málefnum Evrópusam-
bandsins berist
hingað. En að-
ferðin heldur
auðvitað ekki
nema um
skamma hríð. Þöggun þekk-
ingarleysis og afneitunar er
dæmd til að mistakast.
Nú ræða forystumenn í
Þýskalandi í fullri alvöru um
að Grikklandi verði ekki
bjargað frá gjaldþroti.
Þýskum ráðuneytum hefur
verið falið að gera við-
bragðsáætlanir vegna þeirr-
ar þróunar. Fréttir eru farn-
ar að berast af þeim
áætlunum. Reyna á að
draga nýjar varnarlínur í
sandinn. Þrýst skal á að
samþykktir leiðtogafunda
ESB frá því í júlí sl. verði
staðfestar í löndum evru-
svæðisins. Þótt ólíklegt sé
orðið að þær ákvarðanir
hjálpi Grikklandi sem ríki,
úr því sem komið sé, megi
nota þá viðbótarfjármuni til
að styðja við bakið á grísk-
um bönkum til þess að koma
í veg fyrir þau „dóm-
ínóáhrif“ sem verða myndu
af falli þeirra, ekki síst á
þýska, hollenska, franska og
breska banka. Eins mætti
nota styrktan björgunarsjóð
til að treysta trú kröfuhafa á
að enn sé hugsanlegt að tak-
ast megi að bjarga Spáni og
Ítalíu.
Vondar fréttir hafa verið
að berast frá báðum þessum
ríkjum síðustu daga. Moo-
dy’s segir að spænsku sjálf-
stjórnarsvæðin séu flest
mun verr stödd fjárhagslega
en vonast hafði verið til. Og
frá Róm heyrist að ríkis-
stjórnin þar sé sem óðast að
draga broddinn úr þeim til-
lögum sem áttu að draga úr
skuldavanda Ítalíu. Þessar
fréttir vita ekki á gott.
Á Íslandi halda menn að
þeir séu enn í alvöru að
reyna að komast í Evrópu-
sambandið og útbúa handa
sjálfum sér skringilegar
skoðanakannanir til að telja
í sig kjark. Á meðan er allt
gert til að koma í veg fyrir
að fram fari upplýst um-
ræða um mikilvægustu
þætti málsins, bæði um að-
ildartilburðina í landinu
sjálfu, svo ekki sé talað um
þau stórmerki sem eru uppi
í fyrirheitna sambandinu
sjálfu.
Þöggun þekking-
arleysis og afneit-
unar mun ekki halda }
Umræðufælni
N
ýlega birtist stutt viðtal við
bráðflinkan húðlækni í einu
dagblaðanna og umræðuefnið
var bótoxaðgerðir í heima-
húsum. Læknirinn benti rétti-
lega á að slíkar aðgerðir væru vægast sagt
varasamar og bætti hann við að setja þyrfti
reglur til að banna ófaglærðu fólki að selja
bótoxaðgerðir.
Þessi orð læknisins minntu mig á hvað það
er algengt viðbragð, bæði hjá kjörnum
fulltrúum, sérfræðingum og hagsmuna-
aðilum af ýmsum toga að vilja setja reglur
um hluti sem ættu að heyra undir almenna
skynsemi.
Lesendur kunna þá að spyrja: Er einhver
skaði skeður þó við færum í lagabækurnar
reglur sem koma í veg fyrir augljóslega vara-
sama iðju?
Svarið er já: Að setja slíkar reglur, sem færa almenna
skynsemi í lög, dregur úr þeirri kennd hjá borgurunum að
þeir beri ábyrgð á sér sjálfir. Ef fólkið býst við því að ríkið
hafi hugsað fyrir öllu, og verji okkur gegn öllu illu – ef fólk
heldur að búið sé að fíflaverja samfélagið – þá ýtir það
undir allt annað en skynsamlega hegðun og sjálfsábyrgð
einstaklingsins.
Varðað góðum ásetningi
Þegar vel meinandi löggjafinn fer af stað til að vernda
fólk gegn eigin mistökum og flónsku er líka hætt við að
gengið sé nokkrum skrefum of langt. Jafnvel
nefndir skipaðar landsins greindustu sérfræð-
ingum geta ekki séð fyrir öll möguleg tilvik,
eða þau keðjuverkandi áhrif sem boð og bönn
geta leitt af sér. Þó ásetningurinn sé að banna
það sem er slæmt getur útkoman hæglega
orðið sú að lögin banna eitthvað gott og sjálf-
sagt. Lögin eru þá orðin ósanngjörn og skað-
leg, og þegar slík lög eru í gildi fer virðing
fólks fyrir lögum og reglu hratt þverrandi.
Ekki má heldur gleyma að fjöldi hámennt-
aðs fólks þarf að vera á háum launum við að
semja reglurnar, leggja þær fyrir nefndir,
kjósa, kynna, samræma, staðfæra, þýða,
túlka, uppfæra, skýra, prófarkalesa, prenta og
svo auðvitað framfylgja. Þegar búið er að
semja einn reglubálkinn finnur þetta sama
fólk sig knúið til að semja fleiri reglur, finna
fleiri þætti daglegs lífs þar sem hafa má vit fyrir samborg-
urunum og réttlæta þannig enn betur starf sitt og laun.
Um leið verður reglubálkurinn æ lengri lesning, en með
hverri síðunni sem bætist við laga- og reglugerðasafnið
eykst óvissa borgaranna um hvað er í raun löglegt og hvað
ekki.
Því meira sem við færum í reglur, því minna verður
frelsi borgaranna, sjálfstæði þeirra, sjálfsábyrgð, sjálfs-
styrkur og reisn.
Og ef fólk er nógu vitlaust til að láta framkvæma á sér
aðgerð í eldhúsinu heima hjá einhverjum braskara, þá er
það vandamál þess sjálfs. ai@mbl.is
Ásgeir
Ingvarsson
Pistill
Hvar værum við án reglnanna?
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Ásta Ragnheiður sagði að
stjórnskipunar- og eftirlits-
nefndin myndi taka við tillögum
stjórnlagaráðsins og vinna þær
áfram eftir að almennum um-
ræðum um tillögurnar lyki í
þinginu í byrjun október. Nefnd-
in fengi einnig til umfjöllunar
skýrslur Ríkisendurskoðunar og
fleiri slík eftirlitsmál. Hún sagð-
ist því reikna með að verkefni
nefndarinnar yrðu ærin í vetur.
Í greinargerð með frumvarp-
inu kemur fram að þingnefndir
hafi áfram það hlutverk að
fylgjast með fram-
kvæmdavaldinu, en með
því að stofna sérstaka
stjórnskipunar- og eftir-
litsnefnd verði eftirlit
með stjórnsýslunni
gert markvissara af
hálfu þingsins. Fram til
þessa hafi borið á því að
slíkt eftirlit hafi orðið af-
gangsverkefni fasta-
nefndanna.
Fær tillögur
stjórnlagaráðs
EFTIRLITSNEFND ÞINGSINS
Ásta Ragnheiður
Jóhannesdóttir