Morgunblaðið - 13.09.2011, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 13. SEPTEMBER 2011
Sandmistur Mistur var yfir Reykjavíkurborg í gær þegar sandur og leir barst þangað frá þurrum svæðum við Langjökul. Svifryk var yfir heilsuverndarmörkum í borginni um tíma í gær.
Kristinn
Með Lissabon-sátt-
málanum öðlaðist ESB
vald til að hlutast til um
orkumál aðildarríkj-
anna. Þetta hefur ekki
hlotið verðskuldaða at-
hygli hér á landi þar eð
enn hefur lítt reynt á
þessa nýfengnu vald-
heimild ESB sem veitir
því rétt til að setja lög
um orkustefnu í sam-
ræmi við ákvörðun meirihlutans
hverju sinni. En einmitt þessa dagana
er hið orkusvelta ESB að hefja beit-
ingu þessa nýfengna valds samkvæmt
frétt enska blaðsins Guardian 6. sept.
s.l. þar sem greint er frá nýjum til-
lögum orkumálaráðherra ESB, Günt-
her Oettinger, orkumálaráðherra
ESB, varðandi stærri orkusamninga
aðildarríkja.
Í 1. bálki Lissabon-sáttmálans er
fjallað um starfshætti ESB. Þar er
valdheimildum ESB skipt í þrjá
flokka:
1) fullar valdheimildir og á þeim
sviðum er ESB einu heimilt að sam-
þykkja lagalega bindandi gerðir, 2)
valdheimildir sem ESB deilir með að-
ildarríkjunum og 3) valdheimildir sem
styðja eiga við aðgerðir aðildarríkj-
anna og samræma þær.
Eins og sjá má veita þessir þrír
flokkar heimilda ESB mismikið vald.
Orðalagið „fullar valdheimildir“ er op-
inber þýðing íslenska utanríkisráðu-
neytisins á enska hugtakinu „exclusive
competence“ og táknar það vald sem
yfirgnæfir allt annað vald, með öðrum
orðum: úrslitavald. Yfirráð ESB yfir
fiskimiðum aðildarríkjanna falla undir
þennan flokk „fullra valdheimilda“ í
samræmi við sameiginlega fisk-
veiðistefnu, Common Fisheries Policy.
Vald ESB til að setja lög um orku-
mál fellur undir annan flokk valdheim-
ilda, þ.e. vald sem ESB deilir með að-
ildarríkjunum. Báðum aðiljum er þá
heimilt að setja lög á því sviði en sér-
staklega er þó tekið fram að „aðild-
arríkin skulu beita valdheimildum sín-
um að því marki sem Sambandið (þ.e.
ESB) hefur ekki beitt sínum valdheim-
ildum“. ESB hefur því
ótvírætt æðsta vald til
lagasetningar um orku-
mál.
Við fyrstu sýn virðist
ekki mikill munur á
þessum tveimur flokkum
valdheimilda. Mismun-
urinn felst þó einkum í
því, hvað varðar „fullar
valdheimildir“ (m.a. yf-
irráðin yfir sameig-
inlegum fiskimiðum), að
í því tilviki er aðildarríkj-
unum því aðeins heimilt að samþykkja
lagalega bindandi gerðir ef „Sam-
bandið veitir þeim umboð til þess eða í
því skyni að koma gerðum Sambands-
ins til framkvæmda“. Að þessu leyti er
ESB veitt sterkari valdheimild í 1.
flokki heimilda en í 2. flokki en í báð-
um tilvikum hefur ESB æðsta vald.
Orðalag 3. flokks valdheimilda felur
aftur á móti í sér veikari heimildir og
nær til iðnaðar, heilsuverndar, menn-
ingarmála, ferðaþjónustu, menntunar,
starfsþjálfunar, æskulýðsmála og
íþrótta, almannavarna og samvinnu á
sviði stjórnsýslu.
Af þessu má ljóst vera að við inn-
göngu Íslands í ESB myndu valda-
menn í Brussel fá æðstu yfirráð allra
helstu náttúruauðlinda landsins í sínar
hendur, þ.e. yfir vatnsorkunni,
orkunni í iðrum jarðar og yfir fiski-
stofnunum umhverfis landið. Vegna
þess hve orkan og fiskurinn í sjónum
eru yfirgnæfandi þættir í íslensku
efnahagslífi, ólíkt því sem almennt
gildir innan ESB, er fullljóst að með
aðild væru Íslendingar að fórna stærri
hluta efnahagslífs síns og þar með full-
veldis síns til ESB en nokkur önnur
þjóð.
Eftir Ragnar
Arnalds
»…við inngöngu
Íslands í ESB
myndu valdamenn í
Brussel fá æðstu yfirráð
allra helstu náttúru-
auðlinda landsins…
Ragnar Arnalds
Höfundur er rithöfundur
og fyrrv. ráðherra.
ESB tekur yfir-
stjórn orkumála
í sínar hendurNokkuð hefur veriðrætt um samninga við
tannlækna og endur-
greiðslu tannlækna-
reikninga undanfarið.
Velferðarráðherra hef-
ur lýst vilja til að
semja við tannlækna,
þannig að öll börn geti
notið verulegrar end-
urgreiðslu vegna tann-
læknaþjónustu. Að
gefnu tilefni verður þó að útskýra
hvernig málin standa og af hverju
slitnað hefur upp úr samninga-
viðræðum.
Forsagan
Endurgreiðsla fyrir unnin tann-
læknisverk er skv. svokallaðri ráð-
herragjaldskrá, en það er einhliða
endurgreiðslugjaldskrá Sjúkra-
trygginga Íslands (SÍ). Tilvist
þeirrar endurgreiðslugjaldskrár
kemur til vegna samningsleysis við
tannlækna. Samkeppnislög banna
tannlæknum að hafa samræmda
gjaldskrá og fast samræmt verð
fyrir hvert tannlæknisverk, en
einnig hafa samskipti yfirvalda og
tannlækna ekki einkennst af ástum
samlyndra hjóna síðastliðinn ára-
tug.
Eftir undirritun samnings 1. jan-
úar 2003 stóð TR (nú SÍ) ekki við
hækkanir á endurgreiðslu, lækkaði
endurgreiðsluna fyrir sumar að-
gerðir og setti takmarkanir á notk-
un annarra. Tannlæknum mislíkaði
þessar einhliða breytingar og
sögðu samningnum upp. Samning-
urinn rann þá út hinn 1. okt. 2003,
eftir að hafa verið í gildi í 10 mán-
uði. Síðan hefur verið samnings-
laust.
Ráðherra ákveður endurgreiðslu-
gjaldskrána einhliða og getur
breytt henni að vild hvenær sem
er, skv. 38. gr. laga um Sjúkratr.
nr. 112/2008. Tannlæknar hafa ekk-
ert um skrána að segja, hvorki að-
gerðarliði, skýringar né upphæðir.
Endurgreiðsluskráin hækkaði um
4% hinn 1. nóvember 2004 og hefur
ekki breyst síðan. Bilið milli raun-
virðis þjónustunnar og endur-
greiðslu SÍ eykst eftir því sem
verðlag hækkar á Íslandi. Trygg-
ingaþegar greiða nú æ stærri hluta
þjónustunnar úr eigin vasa.
Á hverju ári ákveða þingmenn á
Alþingi með fjárlögum
hversu miklum fjár-
munum skuli verja til
tannheilsumála á Ís-
landi. Síðustu ár hefur
verið verulegur af-
gangur af þessum
fjármunum og hafa
þeir fjármunir verið
notaðir til að greiða
niður hallarekstur SÍ
á öðrum sviðum en
tannlækningum í stað
þess að hækka endur-
greiðslugjaldskrána.
Afleiðingin er sú að minna fæst
endurgreitt af útlögðum tann-
læknakostnaði. Það eru þó ekki
tannlæknar, sem fá minna greitt,
heldur tryggingaþegar – for-
ráðamenn barna og unglinga, aldr-
aðir og öryrkjar.
Skilningur stjórnvalda
Velferðarráðherra hefur greini-
lega ekki skilið um hvað málið
snýst. Umræður á Alþingi sl.vor
varðandi átaksverkefni heilbrigð-
isráðuneytis, afhjúpuðu hve illa
ráðherra var að sér um málefni
tannlækninga barna á Íslandi. Það
var ótrúlegt hvernig velferð-
arráðherra, sem talinn er ljúfmenni
og mannasættir, fór úr jafnvægi.
Velferðarráðherra sagði orðrétt:
„Hæstvirtur forseti. Ég ætla að
byrja á að segja að ég er orðinn
þreyttur á því þegar menn nota
börn endalaust til að berjast fyrir
hagsmunum og kjarabaráttu ein-
stakra starfsstétta.“
Um þetta vil ég segja að tann-
læknar nota sér ekki börn. Tann-
læknar eru ekki í kjarabaráttu.
Ríkið er ekki að borga tannlæknum
neitt. Það eru peningar skattgreið-
enda og skjólstæðinga SÍ, sem um
er að tefla. Notendur tannlækn-
isþjónustu greiða sundurliðaða
reikninga á stofu tannlæknis að
lokinni meðferð og sumir fá svo
kostnaðinn endurgreiddan að hluta,
eftir því sem reglur segja til um.
Endurgreiðslugjaldskrá ráðherra
segir til um hversu mikið þjón-
ustuþegar fá endurgreitt – þar
hafa tannlæknar ekkert um málið
að segja.
Hlutverk tannlækna
Margir tannlæknar hafa furðað
sig á því af hverju Tannlæknafélag
Íslands (TFÍ) sé yfirhöfuð að eyða
tíma í samningaviðræður við yf-
irvöld fyrir hönd þeirra sem
tryggðir eru af SÍ. Það er vissulega
hægt að nýta tímann til skemmti-
legri hluta. Kannski væri nær að
samtök foreldra, öryrkja og aldr-
aðra beittu sér í þessum málum.
Tannlæknar eru hins vegar ábyrgir
fagmenn og bera hag sjúklinga
sinna fyrir brjósti. TFÍ álítur það
hlutverk sitt að leiðbeina stjórn-
völdum á faglegan hátt um hvernig
það skattfé, sem veitt er til tann-
lækninga geti nýst sem best.
Lausnir
Það hefur löngum verið talið
heillavænlegra að leita lausna en að
einblína stöðugt í neikvæðni á
vandamálin. Stjórn TFÍ skipaði
starfshóp á árinu 2010 til að koma
með tillögur til lausna á helstu
vandamálum varðandi tannheilsu
íslensku þjóðarinnar.
Það er lágmarkskrafa að þeir
fjármunir sem Alþingi Íslendinga
ætlar í málaflokkinn, fari til þeirra
sem þjónustunnar njóta, þ.e. til for-
ráðamanna barna og unglinga, ör-
yrkja og aldraðra. Með einu penna-
striki getur velferðarráðherra
hækkað endurgreiðslugjaldskrána.
Framlag ríkisins til forvarnart-
annlækninga barna og unglinga til
18 ára aldurs þyrfti ekki að vera
hærra en niðurgreiðsla ríkisins á
einu algengu ofvirknilyfi eða með-
höndlun 5 alnæmissjúklinga, svo
allir gætu fengið notið verulegrar
eða fullrar endurgreiðslu. Með
þessari samlíkingu er ekki verið að
draga úr vægi lyfja eða ákveðinna
læknismeðferða – hér er einungis
verið að setja hlutina í fjárhagslegt
samhengi. Skerðing á þessum fjár-
munum jafngildir viljayfirlýsingu
velferðarráðherra um óbreytt eða
verra ástand í tannheilsumálum Ís-
lendinga. En lengi getur vont
versnað.
Eftir Kristínu
Heimisdóttur » Skerðing á þessum
fjármunum jafn-
gildir viljayfirlýsingu
velferðarráðherra um
óbreytt eða verra
ástand í tannheilsu-
málum Íslendinga.
Kristín Heimisdóttir
Höfundur er tannlæknir og situr í
stjórn Tannlæknafélags Íslands.
Getur vont versnað?