Morgunblaðið - 21.09.2011, Blaðsíða 40

40 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 21. SEPTEMBER 2011
Helgi Snær Sigurðsson
helgisnaer@mbl.is
Breski kvikmyndagerðarmaðurinn
James Marsh verður viðstaddur
sýningar á þremur myndum sínum
á Alþjóðlegri kvikmyndahátíð í
Reykjavík, RIFF, sem hefst á morg-
un. Marsh hlaut Óskarsverðlaun ár-
ið 2009 fyrir bestu heimildarmynd-
ina, Man on Wire, en í henni er sagt
frá stórmerkilegum viðburði, þegar
línudansarinn
Philippe Petit
gekk á vír sem
hann hafði,
ásamt félögum
sínum, strengt
milli tvíbur-
aturnanna í
New York,
World Trade
Center. Fyrir
myndina hlaut
hann fjölda ann-
arra verðlauna,
m.a. hin bresku BAFTA og Indep-
endent Spirit-verðlaunin. Marsh
hafði þá hlotið fjölda verðlauna fyr-
ir fyrri verk sín, m.a. fyrir heimild-
armynd sína Wisconsin Death Trip
frá árinu 1999 en hún verður sýnd á
RIFF auk Man on Wire og Project
Nim frá árinu 2010. Marsh hefur
einnig gert leiknar kvikmyndir og
var að klippa þá nýjustu, Shadow
Dancer, þegar blaðamaður sló á
þráðinn til hans í fyrradag.
„Stoner“-mynd
Marsh starfaði í upphafi ferils
síns hjá breska ríkisútvarpinu,
BBC, eins og svo margir breskir
leikstjórar sem átt hafa góðu gengi
að fagna. Marsh segist ekki beinlín-
is hafa lært mikið hjá BBC heldur
frekar lært af eigin verkum og mis-
tökum. Hann hafi í upphafi gert
stuttar myndir fyrir menningar-
þætti í sjónvarpi, um tíu mínútna
langar og seinna meir lengri heim-
ildarmyndir. Heimildarmyndina
Wisconsin Death Trip hafi hann
gert fyrir BBC árið 1999 en sú
mynd hefur öðlast svokallaða költ-
stöðu í Bandaríkjunum, þ.e. nýtur
mikilla vinsælda meðal afmarkaðs
hóps bíógesta. Myndin fjallar um
undarlega atburði og hörmungar
sem dundu yfir smábæ í Wisconsin í
Bandaríkjunum, Black River Falls,
undir lok 19. aldar. Óvenjuleg veiki
virtist herja á bæjarbúa, dagblöð
fjölluðu reglulega um sturlun, sér-
visku og ofbeldi meðal bæjarbúa,
sjálfsvíg og morð voru algeng, fólk
ásótt af draugum, útlögum og
brennuvörgum. „Hún er költ-mynd,
hvað svo sem það þýðir. Í Banda-
ríkjunum á það a.m.k. við um hana,
þar eru dyggir aðdáendur. Hún
varð að svokallaðri „stoner“-mynd,
fólk fór að sækja hana undir áhrif-
um kannabisefna sem olli mér
nokkrum hryllingi,“ segir Marsh en
hlær þó að því. Fólk stundi það að
reykja sig skakkt og fara á miðnæt-
ursýningar á myndinni.
Tilraun með simpansa
Segja má að Marsh hafi dálæti á
mögnuðum, sönnum sögum og at-
burðum. „Sögur sem þú myndir
ekki trúa væru þær sagðar með öðr-
um hætti,“ bendir Marsh á og það á
sannarlega við um myndirnar þrjár
sem sýndar verða á RIFF. Project
Nim fjallar um stórmerkilega til-
raun eða rannsókn sem gerð var á
áttunda áratugnum á simpansa,
Nim Chimpsky, allt frá því hann var
ungi. Rannsóknin átti að sýna að ap-
ar gætu lært að tjá sig ef þeir væru
aldir upp eins og börn. Á vef RIFF
er myndinni lýst sem spaugilegri en
á köflum óhugnanlegri þar sem hún
opni augu okkar mannanna fyrir
því hver við erum. „Þetta er ævi-
saga Nim, frá upphafi til enda. Ég
hafði ekki séð neitt þessu líkt áður
og það var áhugaverð áskorun að
gera mynd tileinkaða dýri og nota
að mörgu leyti sömu aðferðir og
notaðar væru ef um fræga mann-
eskju væri að ræða. Þetta er simp-
ansi og maður fær að kynnast hon-
um, fylgjast með honum vaxa úr
grasi og eignast fjölda vina og
óvina. Sagan kemur mjög á óvart.
Fjölskylda tekur hann að sér í byrj-
un og hugmyndin var sú að móta
hann eins og manneskju, kenna
honum táknmál en það fór ekki allt
eins og til stóð. Hann stækkaði og
varð sterkari og fór að hegða sér sí-
fellt meir eins og simpansi. Það
kemur margt á óvart í sögunni,“
segir Marsh.
-Var þetta misheppnuð tilraun?
„Engin tilraun er misheppnuð í
sjálfu sér því það fæst alltaf einhver
niðurstaða, menn læra eitthvað af
henni, bæði jákvætt og neikvætt.
Simpansinn lærði ekki að tala við
fólk eða njóta þess að vera innan um
það, hann hafði enga þörf fyrir
það,“ segir Marsh. Nim hafi lært að
tjá sig upp að vissu marki, biðja um
það sem hann langaði í, þakka fyrir
sig og biðjast afsökunar meðal ann-
ars. „En hann hafði ekki mikla löng-
un til að tjá hugsanir sínar, þannig
eru simpansar einfaldlega ekki í
eðli sínu,“ segir Marsh. Dýrin hafi
sína eðlisávísun og ákveðin hætta
fylgi því að eiga við hana eða reyna
að breyta henni. Eðli þeirra verði
m.ö.o. ekki breytt.
Óskarinn breytti ekki öllu
Spurður að því hvort Óskars-
verðlaunin hafi ekki haft mikil áhrif
á feril hans, leikstjórnartilboðum
rignt inn, segir Marsh svo ekki
vera. „Maður gerir bara myndir
áfram,“ segir hann blátt áfram.
Vissulega hafi Óskarinn hjálpað til
við fjármögnun verkefna, hann hafi
getað snúið sér strax að næsta verk-
efni. Stórfyrirtæki í Hollywood hafi
hins vegar ekki bankað upp á hjá
honum, þannig sé það einfaldlega
ekki þegar menn hljóta Óskar fyrir
heimildarmynd. „Ef ég gerði Xbox-
auglýsingu væru menn líklega
spenntari í Hollywood,“ segir
Marsh og hlær.
Eins og fyrr sagði er Marsh að
klippa kvikmyndina Shadow Dan-
cer en í henni leikur kvikmynda-
stjarnan Clive Owen auk Andreu
Riseborough, Gillian Anderson og
Aidan Gillen. „Þetta er hálfgerð
njósnasaga sem fjallar um upp-
ljóstrara úr röðum Írska lýðveldis-
hersins sem þarf að koma upp um
ættingja sína,“ segir Marsh. Myndin
eigi margt sameiginlegt með þýsku
myndinni Das Leben der Anderen,
aðalpersónan þurfi að grípa til
ákveðinna aðgerða sem stríði gegn
samvisku hennar.
-Er þetta dýr kvikmynd í fram-
leiðslu, í ljósi þess hvað þú ert með
þekkta leikara í henni?
„Nei, hún er það ekki. Hún er
ekki ódýr en ekki heldur dýr á
Hollywood-mælikvarða,“ segir
Marsh. Hann hafi verið svo heppinn
að fá þekkta leikara í myndina og
þeir hafi sætt sig við lægra kaup en
gengur og gerist í Hollywood-
myndum. „Þetta er bresk mynd,
ekki Hollywood-mynd,“ bendir
Marsh á. „Þetta er góð saga og ég
naut þess að gera myndina.“
-Nú munt sitja fyrir svörum á
RIFF að loknum sýningum á mynd-
unum þínum. Gerir þú mikið af því?
„Nei, í rauninni ekki. Þegar mað-
ur fer með mynd á hátíð er búist við
því að maður geri það og það er
eðlilegt. Maður er að kynna verkið
og fólk vill spyrja mann spurninga.
Það er gaman að komast að því
hvað fólki finnst um það sem maður
er að gera, mjög áhugavert oft og
tíðum,“ svarar Marsh. Hann kjósi
þó frekar að gera kvikmyndir en að
láta klappa sér á bakið á hátíðum.
Lærdómsríkt Stilla úr Project Nim, heimildarmynd Marsh um stórmerkilega tilraun sem gerð var á simpansa.
Óttalaus Úr Man on Wire, Petit gengur á vírnum milli tvíburaturnanna.
James
Marsh
Þetta er ótrúlegt ... en satt!
 Leikstjórinn James Marsh er einn heiðursgesta Alþjóðlegrar kvikmyndahátíðar í Reykjavík
 Þrjár mynda hans verða sýndar  Hlaut Óskarinn fyrir heimildarmyndina Man on Wire
www.riff.is
Arnar Eggert Thoroddsen
arnart@mbl.is
Of Monsters and Men sigraði í Mús-
íktilraunum fyrir einu og hálfu ári
nokkuð örugglega. Svo komst grein-
arhöfndur að orði eftir úrslitakvöld
Músíktilrauna í fyrra, þann 29. mars.
„Sveitin er leidd af Nönnu Bryn-
dísi Hilmarsdóttur og stýrði hún
gangi mála af miklu öryggi. Söng-
rödd hennar er frábær; brestur á
réttum stöðum, hæfilega hrjúf og
ljúf í senn. Tónlistin „Seabear“-ískt
nýþjóðlagapopp, melódískt mjög,
lögin fullmótuð og sveitin einnig.
Hnökralaust, svo gott sem …“
Blaðamaður spyr Nönnu hvort all-
ir hnökrar séu þá á bak og burt nú?
„Það var erfitt að sleppa henni,“
svarar hún og hlær.
„Við ætluðum að gefa út í mars,
svo í sumar. Við gátum ekki hætt að
betrumbæta. Við vorum ár að þessu.
Er það eðlilegt? Ég veit ekkert
hvernig svona lagað gengur fyrir sig.
Við unnum plötuna með Aroni Arn-
arssyni, sem var alveg frábært.“
Sveitin er nú orðin sex manna.
Þau voru fjögur í Músíktilraunum en
Nanna hóf ferilinn sem trúbadúr.
„Þetta er allt annað band í dag og
hefur þróast mjög mikið,“ segir
Nanna.
„Við fórum að semja mjög mikið
eftir Músíktilraunir og það er mikil
stemning í bandinu. Við tökum þessu
alvarlega og allir eru mjög innvikl-
aðir í þetta.“
Drifið
Nanna segir að það hafi verið
ákveðið að drífa plötuna út og svo
spáð í næstu skref eftir það.
„Við erum reyndar með banda-
rískan umboðsmann sem er að vinna
fyrir okkur. Hann er búinn að vera
mjög duglegur en það er ekkert fast
í hendi ennþá. En það er ekki slæmt
að vera með plötu klára undir arm-
inum ef eitthvað fer af stað.“
Og Nanna er klár ef kallið kemur.
„Ég og Arnar (trommari) vorum
einmitt að byrja bæði tvö í skóla og
vorum að tala um það að ef eitthvað
gerist þá bara stökkvum við til. Tón-
listin hefur algjöran forgang, hún er
lífsblóðið.“
Samstaða Við tökum þessu alvarlega og allir eru mjög innviklaðir í þetta.“
Lífsblóðið, tónlistin, er alltaf í forgangi
 Fyrsta plata hljómsveitarinnar Of
Monsters and Men komin út
My Head Is an Animal kom í gær út
í efnislegu formi en hefur verið í
forsölu á Tónlist.is síðan á fimmtu-
dag og fór beint í 1. sæti yfir mest
seldu plötur síðustu viku á síð-
unni.