Birtingur - 01.12.1967, Síða 29

því ég veit ekki hetur en Iærftir og gáfaðir
fagmenn hafi lýst því yfir á opinberum vett-
vangi, að verri músík hafi varla verið sett
saman af nokkrum manni hérlendis.
Enginn listamaður fær að vita, hvort hann var
liðtækur sem slíkur. Nú nægir ekki að vera
,,liðtækur“ á listasviðinu, þó annars staðar sé
það látið gott heita. Listin viðurkennir enga
meðalmenn, aðeins afburðamenn. Sæmilegur
listamaður er enginn listamaður, þokkalegur
ekki heldur, aðeins frábær. Og þeir eru ekki
margir. Einn af tíu þúsund? Það er nefnilega
ekki til önnur list en góð — já frábær list.
Sæmileg list eða vond list er ekki list. Og er
ekki nema von þó hvarfli að ýmsum, að þeir
hefðu getað varið ævinni til einhvers gagn-
legra, sem væri vænlegra til árangurs en að
föndra við listsköpun. Sumir álíta að þeir séu
misskildir af því að þeir njóta ekki almennrar
viðurkenningar. Mér finnst ég ekki vera mis-
skilinn þó ýmsir skammi mig. Það er til fólk,
sem mér er ekki um að vera sammála. Og
meðan það er á móti mér, þá skilur það mig
rétt. Flest fólk vinnur sín störf í félasri við
aðra að einhverju leyti. En listamaðurinn
verður að vinna starf sitt einn, hann getur ekki
leitað stuðnings né ráða hjá starfsbræðrum
sínum, því sköpun er eitthvað óskaplega per-
sónulegt, eitthvað, sem aðeins ein manneskja
gat gert og engin önnur, á ákveðnum tíma,
við vissar aðstæður. Verk eins og Diabelli-til-
brigðin gat enginn annart gert en Beethoven
og aðeins einu sinni — á því herrans ári 18
—, og jafnvel þótt hann sjálfur hefði samið
þau ári síðar, hefði verkið orðið allt annað.
Það er ekki háð vilja listamannsins hvenær
listaverk verður til. Það getur enginn sezt
niður og sagt: Ég ætla að gera listaverk, þ.e.a.s.
snilldarverk. Kannski lætur verkið á sér
standa, kannski snilldin, kannski hvorttveggja.
Listamaður vinnur ekki starf sitt í tímavinnu
né uppmælingu. Listamaður ræður ekki hvers
konar verk hann vill gera eða hvenær hann
gerir það. Tsékov ætlaði sér að skrifa gaman-
leiki en þeir urðu harmleikir. Listamenn vita
oft ekki hvernig þeir gera verk sín. Þeir muna
það ekki, geta ekki gert sér grein fyrir því.
Því þeir voru uppteknir við allt annað en
fylgjast með sjálfum sér, þegar verkið varð til.
Það veit enginn, hvernig list verður til. Við
vitum kannski hver fyrir sig hvað list er, en
það hefur ekki tekizt að efnagreina hana né
finna formúluna fyrir henni.
Hæfileikar til listsköpunar eru í raun og veru
injög algengir. Allir eru snillingar í hugar-
heimi sínum. En hæfileikinn til að koma hug-
arsnilldinni óbrenglaðri út í heiminn, á papp-
írinn eða léreftið, er mjög sjaldgæfur og or-
sök þess, að allir eru ekki snillingar á lista-
sviðinu. Ég vil kalla þennan hæfileika tækni.
BIRTINGUR
27