Birtingur - 01.12.1967, Page 44

„harmonia" í listaverki. Lífið sjálft var álitið
„harmonia" í eðli sínu. Þess vegna var það
fagurfræðileg akademísk krafa, að hvert fyrir-
bæri lífsins, jafnvel svo harmþrunginn og
dramatískur atburður sem krossfesting Jesú,
skyldi tjáð og sýnt í fögrum velstemmdum,
þ.e.a.s. „harmoniskum" litum og formum. En
svo var litið á, að „fagrir" væru litir aðeins
þegar svörtu, gráu og brúnu var blandað í
þá. Var það kallað að „stemma litina niður“.
Form og litfræði þessarar stefnu hafa síðar
meir djúp áhrif á verk Þórarins.
Þórarinn uppgötvaði að vísu að loknum
þremur námsárum, að til var „eitthvað skýrra
eitthvað blárra“ í list þeirra „plein air“ mál-
ara, er urðu fyrir áhrifum franska impress-
ionismans.
Hann gengur síðar í Málaraskóla Haralds
Foss, er hann kemst í kynni við þessa nýju
stefnu. Þó hefur hún lítil áhrif á hann. Þór-
arinn var þegar mótaður sem listamaður.
Hann hafði fengið það verkefni, sem átti síð-
ar meir að verða ævistarf hans: að vera upp-
hafsmaður hinnar íslenzku myndlistar.
Hvað sem segja má á móti akademíu um alda-
mótin, veitti hún þó nemendum sínum traust-
an listrænan grundvöll, og á honum var síðar
meir hægt að reisa hús íslenzkrar myndlistar.
Að vísu væri ofmælt, að Þórarinn Þorláksson
hafi staðið einn að því verki. Til þcss hrekkur
líf eins manns ekki. Aðrir fetuðu í fótspor
hans. Þ. Þ. fæddist árið 1867, Ásgrímur árið
1876, Jón Stefánsson árið 1881 og loks Kjarval
árið 1885.
Þ. Þ. er fyrsti íslenzki landslagsmálarinn. Af-
staða hans til náttúrunnar er að hálfu leyti
klassísk, að hálfu leyti rómantísk. Náttúran
er fögur, tignarleg, guðdómleg. Eins og áður
var getið er hún sköpuð í guðlegri „harmon-
ia“. Því fer fjarri, að hún sé lengur hinn hat-
rammi andstæðingur mannsins. Hinir niður-
stemmdu litir Þórarins þjóna þessari „harm-
oniu“. Ef hann notar stöku sinnum hreinni
liti, finnst honum samkvæmt smekk tímans
sem hann sé tilneyddur að rökstyðja slíkt lita-
val. Rauða fjallshlíð, bleika jöklatinda mátti
aðeins „sýna“ þegar kvöldsól skein. Hver lit-
ur er bundinn sínum hlut og lýsir honum á
náttúrufræðilegan hátt (steinn: grár, vatn:
blátt, gróður: grænn). Hann þekkir ekki enn
hinn glaðværa sólvermda lit Ásgríms og Jóns
Stefánssonar, sem lýsir tilfinningum og er
óháður hlutunum. Skuggarnir í myndum Þ.
Þ. eru svartir eða blandaðir svörtu. Hann
þekkir ekki hina lituðu skugga impressionist-
anna, né heldur finnum við í myndum hans
hrynjandi og gerð efnisins sem Kjarval upp-
götvar seinna. Þ. Þ. byggir landslagsmyndir
sínar eins og mikilfengleg leiksvið. Hann
vinnur þær eftir traustum handverksreglum:
•+2
UIRTINGUR