Austurland - 23.12.1997, Blaðsíða 14

14
Jól 1997
Guðrún Kristinsdóttir minjavörður Austurlands
Fornleifar í Norðfirði
Frá Búlandinu. Meðfram sjónum eru naust af ólíkum gerðum og
sjóbúðatóttir. Þar áttu bœndur í Norðfjarðarsveit verbúðir í
sameiningu. Ofan við brekkur eru tóttir Búlandsborgar, sem áður
fyrr var afbýli frá Skorrastað, en í seinni tíð sjálfstœð jörð þar sem
búskapur byggði mjög á sjósókn. Á Búlandsborg er varðveitt
sannkallað mannvistarlandslag með miklum fjölda gamalla tótta,
og svœðið er ákjósanlegt til gönguferða.
Undanfarin sumur hefur stað-
ið yfir skráning á fomum mann-
vistarleifum og sögu- og þjóð-
trúarstöðum víða á landinu.
Verkefnið er einu nafni kallað
fomleifaskráning og er forgangs-
verkefni á vegum þjóðminja-
vörslunnar. Tilgangur með fom-
leifaskráningu er að safna saman
heimildum um alla minjastaði og
gera úr þeim aðgengilegar upp-
lýsingar sem nýtast við skipu-
lagsgerð hvers konar. Megin-
hugmyndin er sú að auðvelda
vernd fomleifa, sem stafar hætta
af vegalagningu, húsbyggingum,
skógrækt og margs konar fram-
kvæmdum. Annar tilgangur er
að afla yfirlits yfir minjastaði,
gerð þeirra og ástand og mikil-
vægi í samanburði við aðra, að
svo miklu leyti sem hægt er að
ákvarða slíkt með skráningu
einni saman. Að fengnu slfku
yfirliti er hægt að gera ráðstaf-
anir til bjargar merkilegum minj-
um sem liggja undir skemmdum.
Einnig er hægt að velja úr
minjastaði til að merkja og vekja
sérstaka athygli á. Það geta verið
staðir sem tengjast elstu sögum,
eða varpa sérstöku ljósi á sögu
og sérkenni byggðarlaganna.
Loks auðveldar gott yfirlit val á
minjastöðum sem henta til fom-
leifarannsókna.
Með fornleifaskráningu er átt
við heildarskráningu allra forn-
leifa sem vitneskja fæst um. Við
undirbúning skráningar er leitað
vísbendinga um fom mannvirki í
ýmsum ritum eldri og yngri, í
örnefnaskrám, og með viðtölum
við staðkunnuga á viðkomandi
svæðum. Haldið er til haga upp-
lýsingum um alla slíka staði,
jafnvel þótt þeir falli ekki undir
skilgreiningu þjóðminjalaga á
fornleifum, sem er 100 ára ald-
ursmark, eða þótt minjamar séu
nú horfnar af yfirborði einhverra
hluta vegna svo sem vegna túna-
sléttunar eða framræslu.
Fornleifaskráning í einhverri
mynd er annars ekki nýtt fyrir-
bæri, og var fyrst safnað saman
upplýsingum um helstu minjar
hér á landi á fyrri hluta 19. aldar.
Fomleifaskráning í Norðfirði
fór fram sumrin 1993 - 1995 og
var það fyrsta sveitarfélagið á
I Sandvík. Lœkurinn á miðri mynd skiptir túnum Parts og
Miðsandvíkur og var kallaður Bœjarlœkur báðum megin. Til vinstri
við miðja mynd er tótt sumarjjóss í Parti og áþekk tótt er
Miðsandvíkurmegin. Gata til Barðsnesbœja lá um Sandvíkurskarð
upp afbæjunum.
Margar sögur eru af draugnum Sandvíkur-Glœsi, framliðnum
kaptéini sem rak á land í Sandvík. Ein sagan segir frá því að Glœsir
dundaði sér stundum við að safna saman snjó í Fláunum fyrir ofan
bœina. Eitt sinn steypti hann dyngjunni yfir bœinn í Miðsandvík, og
varð húsfreyjan í Dammi vör við það þegar snjóflóðið féll. Dammur
var utan við Miðsandvík og mjög stutt á milli. Talið er að Dammur
hafi eyðst í skriðuföllum, og kann þessi saga um Glœsi að geyma
minningu um það.