Austurland - 23.12.1997, Blaðsíða 31

Jól 1997
31
Vattamesi við Reyðarfjörð komst
í tæri við, eftir sögn hans sjálfs.
„Eitt kvöld á útmánuðum var
Ulfar að smala fénu heim. Hljóp
það upp úr fjörunni saman í
hnapp, er hann hóaði, og hélt
hópurinn af stað heim á leið.
Sýndist honum þá að ein kind
hefði orðið eftir nokkru innar í
fjörunni, og sneri þangað til þess
að sækja hana. En er hann kom
nærri, sér hann að þetta er ekki
kind, heldur eitthvert dýr, sem
engu er líkt, er hann hefur áður
séð. Þama var það að snuðra í
flæðarmálinu, og heyrðist honum
hringla í því, er það hreyfði sig.
Þótti honum óvarlegt að koma
nærri þessari skepnu, því hvorki
hafði hann byssu eða staf til þess
að verja sig með, ef á þyrfti að
halda. Ekki var þó dýr þetta
stærra en fullorðin kind, en
gildvaxnara og lágfættara, dökk-
brúnt á lit, og ljósir flekkir hér og
þar. Hausinn gat hann ekki séð
greinilega, því það leit ekki upp,
og virtist ekki verða hans vart.
Það sá hann þó að löng trjóna var
fram úr hausnum og skein í
hvítar tennur."
í annað sinn var Ulfar á
rjúpnaveiðum um miðja vegu
milli Vattames og Kolmúla. Sér
hann þá einhverja skepnu koma
hlaupandi frá fjallsrótum, og
stefna beint til sjávar. Fór hún
framhjá honum á stuttu færi (10-
15 föðmum) og stökk hiklaust
fram af sjávarbakkanum. Sá
Ulfar að það var hvorki hundur
né kind.
„Það var álíka stórt og haust-
lamb eða stór hundur, fætumir
stuttir, og sýndist kviðurinn drag-
ast við jörð. Hausinn var lítill, en
allöng trjóna fram úr honum, og
var opinn kjafturinn, en ekki gaf
það hljóð frá sér. Það var grá-
brúnt að lit og skottlaust."
Afi Úlfars, Sturla Jónsson,
sem var bóndi á Vattarnesi um
og eftir miðja 19. öld, lenti í kast
við „sjóskrímsli" í Staðar- og
Vattamesskriðum, sem eru utan
á nesinu milli Fáskrúðsfjarðar og
Reyðarfjarðar.Engin lýsing er
gefin á því, en með hliðsjón af
öðmm sögum er hugsanlegt að
um otur hafi verið að ræða.
Úr Stöðvarfírði
Stöð-Flautagerði: / Grímu
hinni nýju, 3. bindi, bls. 217-18
er saga sem heitir „Arnoddar-
urð“, eftir handriti Einþórs Stef-
ánssonar frá Mýrum, um 1935.
(Heimildarmenn em Ami Jóns-
son og Elínbjörg Einarsdóttir, er
bjuggu í Flautagerði um það bil
sem þetta gerðist).
Segir þar frá Arnoddi,
gömlum manni, er var hjá séra
Guttormi Guttormssyni í Stöð.
Haustið 1877, að kvöldlagi, var
Arnoddur gamli sendur út í
bátanaust staðarins, sem er við
fjarðarbotninn niður undan
Flautagerði, að sækja einhverja
pinkla sem þar höfðu orðið eftir.
Hann kom ekki heim um
kvöldið, og héldu menn að hann
hefði gist í Flautagerði. Daginn
eftir var sent þangað, og hafði
Amoddur þá ekki komið þar.
A heimleið fundu leitarmenn
„ræfil af Amoddi, eða bein hans;
lágu þau víðs vegar, og var líkast
sem holdið hefði verið rifið af
þeim. Eitthvað var þar af fötum
hans, rifnum, og sömuleiðis vom
þar pinklar þeir, sem hann hafði
verið sendur eftir. Urðin, þar
sem leifar Arnodds fundust,
hefír síðan verið kölluð
Arnoddarurð. Okennt dýr hafði
Jólatrésskemmtun
Jólatrésskemmtun Kvenfélagslns
Nönnu verður haldin í Egilsbúð
laugardaginn
28. desember 1997 Kl.15.30.
Miðaverð fyrir börn kr. 300,-.
Engin aðgangseyrir fyrir
fullorðna og fylgdarmenn.
stundum sézt á þessum stöðvum;
var það talið vera sjóskrímsli, og
var því kennt um dauða
Amodds. Sást það síðar við og
við..“
Haustið 1883 var maður, Jón
að nafni, sendur frá Kirkjubóls-
seli að Stöð, til að sækja meðul
til Jóns Austmanns, er þar var
prestur (1882-87). Á heimleið
varð Jón fyrir árás dýrs, skammt
frá naustinu fyrrnefnda. Réðist
það aftan að honum og reif föt
hans,en hann hljóp upp eftir
lækjargili með smáfossum, og
komst undan því. Myrkur var og
sá hann ekki lögun dýrsins.
Enn er talið að dýr þetta hafi
sést á gamlárskvöld árið 1889,
nálægt býlinu Flautagerði, og
rak það upp dimmt gól. Því er
heldur ekki lýst, og verður ekkert
sagt um þessi dýr, enda eru
sagnir af því næsta
ævintýralegar.
Úr Hornafirði
„Sæoturinn hjá Horni“: í
bókinni Skruddu, sem Ragnar
Ásgeirsson hefur fært í letur (2.
bindi, Rvík 1972) er eftirfarandi
frásögn:
„Á Horni í Hornafirði hagar
þannig til, að sker eru mjög ná-
lægt landi. Em þar selalátur, og
hafa þaðan fengizt allmargir
kópar árlega. Munaði Hornbræð-
ur allmikið um þau hlunnindi,
því selskinn hafa lengi verið í
háu verði. Eg held það hafi verið
um 1920, að bræðurnir á Homi
fóru að taka eftir því, að dauða
kópa rak á fjörurnar í nánd við
skerin. Voru þeir flestir bitnir á
hálsi, jafnvel hauslausir, og þótti
sjá merki þess að sogið hefði
verið úr þeim blóðið... En það
kom ekki fyrir að fullorðnir selir
fyndust drepnir á þennan hátt.
Þá bar það við einn dag, þegar
gengið var á fjörumar frá Horni,
að maður sá dýr eitt þar í sand-
inum. Var það ekki stórt, en fram-
lágt, og sverara að aftan. Hljóp
það til sjávar og kafaði, og var
þegar á bak og burt. Kópadrápið
hélt áfram, og eftir að Homs-
menn höfðu séð hið áðumefnda
dýr í sandinum, fylgdust þeir
betur með landskerjunum en
áður, og það kom fyrir að þeir
sáu dýr þetta hlaupa um skerin
og berjast þar við kæpurnar, sem
virtust reyna að verja kópa sína
fyrir því, en árangurslaust. Þá
kom það einnig fyrir á þessu
sama tímabili, að sjómenn, sem
sigldu um Homafjarðarós, sáu
þar ókennilegt dýr synda í miðj-
um ósnum. Ekki sáu þeir lögun
þess, en töldu að höfuð þess
hefði verið á stærð við hunds-
haus....Þegar menn eystra ræða
sín á milli um þennan vágest...
tala þeir jafnan um hann sem
sæoturinn á Horni.“
Ragnar segir að eftir þetta
hafi selurinn næstum horfið af
skerjunum við Horn, og sömu-
leiðis fyrir austan Homið, hjá Pap-
ósi, en ekkert var gert til að fá
þetta fyrirbæri rannsakað af kunn-
áttumönnum. Nú hefur selnum
aftur fjölgað á þessum skerjum.
Dýrið í Baulutjörn á Mýrum:
Benedikt Bjarnason frá Tjörn
(áður Kumli) á Mýrum í Horna-
firði, nú búsettur á Höfn, sá eitt
sinn einkennilegt dýr í svonefndri
Baulutjörn, sem er skammt frá
Djúpárósi, þar sem hann fellur í
Hornafjarðarfljót. Það hefur lík-
lega verið á árununt 1920-30.
Hann var staddur með fleiri
strákum við tjörnina. Voru þeir
að gá að silungum í henni og
stappa á bakkana. Allt í einu sáu
þeir dýr eitt einkennilegt reka
hausinn upp úr vatninu, og
einblíndi það á þá um stund.
Sýndist þeim hausinn á því
líkjast kattarhöfði, og segist
Benedikt síðar hafa séð mynd af
svipuðu dýri í dönskum „dýra-
atlas", en þar hafi það verið nefnt
„vandkat" [líklega dýr af víslu-
kyni, skylt mink]. Munnleg
heimild: Sigurður Björnsson,
Kvískerjum, 24. nóv. 1991.
Lokaorð
Þó að ýmislegt kunni að vera
málum blandað í þessum sögn-
urn, sérstaklega þeim eldri, er
varla nokkur vafi á því, að eitt-
hvert ókennt dýr sem líkist otri,
hafi sést mörgum sinnum á Aust-
urlandi, eins og víðar um land.
Til eru þeir sem halda, að þetta
muni hafa verið hundar, kettir,
minkar, tófur eða selir, sem geti
verið torkennileg við vissar að-
stæður, einkanlega í myrkri, og
reyndar kemur það fram í sum-
um sögunum, að menn héldu
dýrin vera hunda, en komust svo
að raun um annað. Minkar voru
ekki fluttir hingað til lands fyrr
en 1931, og til Austurlands
komu þeir ekki svo vitað sé fyrr
en 1957, og í Homafjörð um
1970. Þeim er því varla til að
dreifa í þessu sambandi.
Varðandi seladrápið á Homi
hafa dýrafræðingar getið sér til
um útselsbrimla, sem eiga það til
að stýfa hausinn af selkópum, en
útselir eru mjög fátíðir við
Austurland. Úr Vestur-Skafta-
fellsýslu eru þekktar sagnir um
viðureign manna við „otra“ upp
á líf og dauða, er stemma við
sagnirnar af Seyðisfirði, úr
Vattarnesskriðum og Stöðvar-
firði, sem vissulega verða að telj-
ast ólíklegar, hvað varðar hegð-
un otursins erlendis. Ein tilgáta
er að stórir hundar kunni að hafa
komist á land úr erlendum skip-
um og orðið mannskæðir, og sama
getur hugsast með önnur dýr,
sem flutt voru milli landa á skip-
um.
Úr þessu verður ekki skorið
svo ótvírætt megi teljast, fyrr en
hægt er að veiða otur á íslandi og
færa dýrafræðingum til skoð-
unar. Gæti það verið athugandi
fyrir áhugasama veiðimenn.
05hum /lusfíipöingum
og öðrum viðshipfavinum ohhar
gleðilegra jóla
og íarsazls nýárs
vlÖshlpíln ú árinu sem cr aö líöa
Viggó F
Neskaupstað