Austurland - 23.12.1997, Blaðsíða 15

Jól 1997
15
Austurlandi til að hefja slíka heildarskráningu.
Skráningin tók alls um tíu vikur, það er útivinnan,
en úrvinnsla gagna mun lengri tíma. Á þeim tíma
var verið að þróa tvenns konar fomleifaskrán-
ingarkerfi og voru báðir kostir prófaðir, sem ásamt
með öðm tafði fyrir því að verkinu lyki.
Sumarið 1996 hófst heildarskráning á fomleif-
um á Fljótsdalshéraði og verður fram haldið næstu
ár, og skráning er vel á veg komin í Austur-Skafta-
fellssýslu á vegum sýslusafnsins þar. Fyrir liggur
að koma af stað fomleifaskráningu á fjörðum
niðri.
Fomleifaskrá Norðfjarðar er nú loks komin á
prent, og með henni fengið gott yfirlit yfir gamlar
minjar á svæðinu sem hét Neskaupstaður og
Norðfjarðarsveit þegar lagt var af stað,
Neskaupstaður þegar verki lauk, og enginn veit á
þessarri stundu hvað heita mun þegar sameining
við nærliggjandi sveitir hefur átt sér stað. Skráning
þarf að fara fram í öllum öðmm hlutum hins nýja
sveitarfélags, enda er það nauðsynlegt áður en
ákvarðanir eru teknar um nýtingu lands, og
reyndar lögbundinn undirbúningur fyrir frágang
skipulags.
Flestallir minjastaðir í Norðfirði voru ljós-
myndaðir og var það hluti af skráningarvinnunni,
sem annars tíðkast ekki. Það var meðal annars gert
í þeim tilgangi að afla myndefnis varðandi elstu
byggð í sveitarfélaginu vegna væntanlegrar
útkomu Sögu Norðfjarðar. Mjög er undir hælinn
lagt hvemig tekst að mynda fomleifar, þær eru
margar mjög útflattar og ógreinilegar af þeirri
ástæðu eða vegna þess að gróður hefur kaffært
þær. Einnig er mismunandi hvemig gengur að
finna gott sjónarhorn þegar ekki er hæð í lands-
laginu þaðan sem lag á tóttum sést vel.
Hér eru birtar nokkrar ljósmyndir frá fornleifa-
skráningunni. Þær eru valdar með það fyrir augum
að sýna fjölbreytt landslag hinna ýmsu hluta
Norðfjarðar og minjar um búsetu þar á ýmsum
tímum. Myndimar eru ekki birtar í Fomleifaskrá
Norðfjarðar.
Til að kortleggja enn betur upphaf búsetu í
Norðfirði hefur verið ákveðið að gera tilraun til að
aldursgreina tóttir á nokkrum
stöðum þar sem álitið er að hafi
verið býli fyrr á öldum. Sú vinna
mun fara fram síðla næsta sumar
ef til þess fást tilskilin leyfi.
Verða þá gerðir könnunarskurðir
í tóttir á nokkrum stöðum sem
skráðir hafa verið sem fombýli.
Skurðimir munu vonandi leiða í
ljós aldur og gerð fomleifanna,
en um þá staði sem helst koma til
greina eru litlar eða engar
heimildir að finna í rituðu máli.
Fornleifaskrá Norðfjarðar
liggur frammi á bæjarskrif-
stofunum í Neskaupstað og á
Mynda- og skjalasafni Norð-
fjarðar. Ef einhverjir hafa áhuga
á að eignast ritið er hægt að
panta það á bæjarskrifstofunni,
verð þess er kr. 1.500.
Duggarabás, öðru nafni Illibás, er utarlega á Barðsnesinu. I hann
fellur lœkur, og sóttu hollenskir ogfranskir duggusjómenn í hann til
að endurnýja vatnsbirgðir sínar. Ofan við básinn eru stekkjarleifar,
tvö hólf sem sjást vel snemma á sumrin áður en gróður nœr sér á
strik. Stapinn undan básnum heitir Hallandi en utar sést
Þorgrímsstapi.
Framrœsluskurður ofan við
túnið í Sandvíkurseli. Skurð-
urinn var grafinn í tíð
Magnúsar Marteinssonar
bónda þar, líklega á árabilinu
1885-1895, og mun hann
sjálfur hafa unnið mest að því
með reku. I Seli eru minjar um
miklar jarðabótaframkvœmdir
frá því um aldamót. Síðast var
búið í Seli 1944, en búið á
tveim öðrum bœjum í Sandvík
lítið eitt lengur. Þar er nú sannkölluð sumarparadís þar sem
gamlar minjar gróa saman við landið smátt og smátt.
Máríuversfjara utarlega á Barðs-
nesi, til vesturs sést inn í stajn
Hellisfjarðar. Fjaran er niður af
Bœjarstœði, en um þann stað er
sú þjóðsaga að þar hafi Barði
landnámsmaður búið. Gjöful
fiskimið voru á utanverðum Norð-
fjarðarflóa og útræði stundað
beggja vegna fjarðar. Hofs-
kirkja í Vopnafirði átti skálavist
að Rauðubjörgum og tveggja
skipa höfn, líklega er átt við
Máríuver, þó að nú sjáist engin
merki um útrœði þar. Innan við
fjöruna er falleg stekkjartótt
A Skálum í Sandvík. Þar er ein lendingin í víkinni og má ekki mikið
út af bera svo að þar verði ólendandi. Engu að síður var róið frá
Skálum, bamdur sóttu þaðan sjó, upp úr síðustu aldamótum
myndaðist þar verstöð og sjóhús voru reist utan í bröttum
brekkunum. Nú sjást grunnar húsanna, sumir stein- steyptir, aðrir
grjóthlaðnir, en húsin hafa verið rifin eðaflutt burt.
Myndin sýnir vindustœði ofan við Skálabás.
Völvuleiði á Stuðlum, hoftfrá gamla bœjarstœðinu. Völvuleiði eru
þjóðtrúarstaðir að talið er og eiga þar að vera grafnar völvur, sem
oft eru verndarvœttir.
Völvuleiði eru oft þúfur eða aðrar upphœkkanir í túnum, þrjú eru
skrásett í Norðfirði, en af þeim er eitt týnt, sem var í Grœnanesi.
Völvuleiðið á Stuðlum er stakur klettur með gróðurþekju á alla vegu
nema að norðan.
Útsýn frá Hellisfjörubökkum á Barðsnesi. í forgrunni eru grjót-
hlaðnir veggir réttar þar á bökkunum, enfjœr sést ysti hluti Norð-
fjarðarnípu og Tóarfjall, Akurfell og Dalafjall við Mjóafjörð utar.