Íslenzk tunga - 01.01.1960, Blaðsíða 22

20
IIALLDÓR HALLDÓRSSON
„ein ring mit magischen charakteren, die ihm zauberkraft verliehen“.
Þar er þó áherzla á það lögð, að um flughring (,,flugring“) sé að
ræða, þ. e. hring, sem geri það að verkum, að eigandinn geti hafið
sig til flugs.41 Ég tel þennan skilning á hlutverki hringsins alltof
þröngan. Kvæðið segir að vísu, eins og fram hefir verið tekið, ekkert
um náttúru hringsins. Lesandanum er, sem sé, látið eftir að ráða í,
hver hún sé. Eins og ég hefi leitazt við að rekja hér að framan, virð-
ist eðlilegast að skilja kvæðið svo, að það sé ekki aðeins geta Völund-
ar til að fljúga, sem rætur á að rekja til hringsins, heldur virðist gæfa
hans öll og ógæfa honum háð. Þegar hann hefir hringinn, leikur allt
í lyndi. Þegar hringurinn er frá honum tekinn, sígur allt á ógæfuhlið.
Athyglisvert er, að í Völundarkviðu er hringurinn alltaf nefndur
baugr, ekki hringr. Á einum stað er hann þó kallaður gull (27.
vísa) :42
Ec bgti sva
brest a gvlli.
í lausa málinu milli 16. og 17. vísu er hins vegar notað orðið gull-
hringr. Ég segi ekki, að það skipti máli, að notað skuli fremur orðið
baugr en hringr í Völundarkviðu, en það er þó að minnsta kosti í
samræmi við orðtakið og sömuleiðis sænskan málshátt fornan, sem
nú mun verða nokkuð vikið að.
Vitnisburð um það, sennilega mjög gamlan, að talið hafi verið
samband milli örlaganna og baugsins, má finna í fornsænskri heim-
ild, Gotasögu (Gutasagan).43 Flestir fræðimenn telja sögu þessa
skráða á 13. öld, aðrir í byrjun 14. aldar.44 En hvað sem um það er,
41 Hugo Gering og B. Sijmons, Kommentar zu den Liedern der Edda, II
(Halle 1931), 11.
42 Norrœn fornlcvœði, 168.
43 Dósent Sven Ekbo, aðalritstjóri SAOB, benti mér á að athuga þennan stað
og samband hans við íslenzk orðtök. Kann ég honum þakkir fyrir.
44 Próf. Karl Gustav Ljunggren telur söguna „sannolikt författad omkring ár
1220“ í riti sínu En jornsvensk ocli n&gra 'áldre danska översáttningar av Guta-
sagan (Samlingar utgivna av Svenska Fornskrift-Sallskapet, Haft 224 — Bd. 64;
Lund 1959), 9. Þar er vitnað til annarra höfuðrita, sem fjalla um aldur Gota-
sögu.