Vera - 01.10.1982, Page 24

FRA ►oí.aNOA
Hlutur kvcnna í hefðbundinni
tónlistarmenningu liefur takmark-
ast af ráðandi hugmyndum karla-
samfélagsins um stöðu konunnar,
hlutverk hennar og svonefnda
„kvenlega eiginleika".
Konur hafa ekki öðlast neinn
heiðurssess á spjöldum borgara-
legrar tónlistarsögu, á þær er yfir-
leitt ekki minnst að fáeinum undan-
skildum sem fengið hafa nöfn sín
skráð (innan sviga) og þá oftast fyrir
það að hafa verið ýmist eiginkonur,
ástkonur eða dætur frægra tón-
skálda og tónlistarmanna (Clara
Wieck Schumann, Alma Mahler). í
umfjöllun um þessar konur virðast
persónuleg tengsl þeirra við tón-
skáldin frægu og hlutverk sem
eiginkonur þeirra vega þyngra á
metunum en framlag þeirra sjálfra
til tónlistar. En þrátt fyrir að hefö-
bundin tónlistarsaga eyöi ekki orð-
um á konur vitum við þó að konur
hafa lagt stund á tónlist gegnum
aldirnar hafa spilað, sungið og
samið þó að borgaraleg hugmynda-
fræði hafi verið þeim þrándur í
götu. Til dæmis helur hljóðfæraval
kvenna takmarkast af hugmyndum
um viðeigandi „kvenleg" hljóðfæri
sem voru í reynd býsna fá sé tekið
mið af fjölda hefðbundinna hljóð-
færa. I samræmi við ríkjandi viðhorf
um að staða kvenna væri inni á
heimilinu hefur tónlistariðkun
kvenna að langmestu leyti farið
fram innan fjögurra veggja þess.
Tónlistariðkun á heimilunum
blómstraði meö uppgangi borgara-
stéttarinnar á 19. öld enda taldi
borgarastéttin þaö einn af kvenleg-
um kostum húsfrúarinnar að kunna
að leika á píanó. Á sama hátt var
það talið ungum stúlkum til tekna
með tilliti til stöðu þeirra á hjúskap-
armarkaðnum að geta spilað á
píanó fyrir utan að bródera og tala
slangur í frönsku. En að sjálfsögðu
var þessi hljóðfæraleikur einskorð-
aður við dagstofur betri heimil-
anna.
Á sama hátt og hugmyndir karla-
samfélagsins hafa takmarkað þátt-
töku kvenna í opinberu tónlistarlífi
hafa þær líka haft áhrif á afstööu
kvenna til tónlistar. Uppeldi
kvenna miðaði að því að gera þær
aö ósjálfstæðum tilfinningaverum
og mótaði þá afstöðu til tónlistar
sem einkenndist af þolandahætti og
jafnvel yfirdrifinni tilfinningasemi í
samræmi við viðteknar hugmyndir
um „kvenlega eiginleika" og
„kvenlegan veikleika". „Konum
var gert að bregðast tilfinningalega
við tónlist og hrósað fyrir að vera
næmar sem hlustendur en þetta
gerði þær ekki aðeins yfirmáta til-
finningasamar heldur fjarlægði þær
jafnframt tónlistinni; tónlist var
eitthvað til að njóta án virkrar þátt-
töku og tónlistarsköpun var svcip-
uð dulúðarblæ og aðeins fyrir fáa
útvalda." (Lindsay Cooper, bls.
17.)
Eins og aðrar listgreinar gegnum
tíðina fjallaði tónlistin um konur út
frá sjónarhorni karlmannsins sem
alltaf meðhöndlar konuna sem við-
fang (object). Þetta er ráðandi
sjónarhorn og er samtvinnað hug-
myndafræðilegri skilgreiningu
þjóðfélagsins á konunni. Þ.e.a.s.
þessi skilgreining er byggð á sjónar-
horni karlmannsins en ekki á hug-
myndum kvenna um sigsjálfar. Sem
dæmi um þetta má benda á hug-
myndina um rómantísku ástina og
hvaöa mynd af konunni birtist í list-
um sem afleiðing af henni. „Mikið
af tónlist sækir efnivið sinn í róman-
tísku ástina sem tengist einkvæni
órjúfanlega og gerir tilfinningalíf
fólks að einkamálum ... Róman-
tísk ást er fyrirferðarmikil í öllum
tegundum veraldlegra söngva allt
l'rá 12. öld og hún beinist aö konum
— ekki bara af því að næstum öll
tónskáld og söngvasmiðir eru karl-
menn sem fjalla um einstaklings-
reynslu sína heldur vegna þess aö
samfélagið skilgreinir karlmanninn
sem geranda og konuna sem þol-
anda.“ (L. Cooper, bls. 17.)
Skilgreining þjóðfélagsins á kon-
unni sem þolanda og ósjálfstæðri
tilfinningaveru á ckki margt sam-
eiginlegt með hugmyndinni um
hinn stórkostlega listamann, hinn
sjálfstæða snilling fullan af guöleg-
um sköpunarkrafti. Fyrir utan þætti
eins og takniarkaða möguleika
kvenna til menntunar, fjárhagslegt
ósjálfstæði þeirra og innilokun á
heimilunum er þessi skilgreining á
konunni og „kvenlegum eiginleik-