Vera - 01.10.1982, Page 26

þessum framleiðslutækjum nema
unnt sé að leggja fram verulegar
fjárhæðir til að borga fyrir plötuút-
gáfuna. Tónlistarfólkið verður þá
auðveldlega handbendi þeirra sem
yfir slíkum fjármunum ráða, en það
eru yfirleitt stóru plötuútgáfufyrir-
tækin." (D. Laing, bls. 124.)
Andóf pönksins
Þessar forsendur tónlistariðnað-
arins þýddu t.d. fyrir lágstéttar-
krakkana í Bretlandi, sem byrjuðu
að spila pönk-rokk árið 1976, að
bransinn bauð hvorki upp á gullin
tækifæri né gaf tilefni til glæstra
vona. Pönk-rokkið var andsvar við
ríkjandi hefðum í dægurtónlistinni,
setti fram nýjar skoðanir og um-
fjöllunarefni þess var allt annað en
áður hafði tíökast í dægurtónlist-
inni. I pönkinu endurspegluðust
þjóðfélagsaðstæður breskrar æsku,
vaxandi kreppa og í kjölfar hennar
stóraukið atvinnuleysi. Tónlistin
var andstæða hinnar alvélrænu tón-
listar, hún var einfaldasta form
rokktónlistar og minnti því talsvert
á hið upphaflega rock’n roll eins og
það var á sjötta áratugnum. Ein-
kenni þess var einföld uppbygging;
notaðir voru örfáir hljómar, þung
hrynjandi sem gegndi stærra hlut-
verki en laglína og improvisation.
Söngmátinn var allt annar en í hefð-
bundinni dægurtónlist, í staö fág-
aðra radda (en fágunin var reyndar
oft búin til í tækjunum) var í pönk-
inu lögð áhersla á beina eðlilega
raddbeitingu óskólaðra radda og
textinn oft á tíðum meira talaður
eöa hrópaður heldur en sunginn.
Pönk-tónlistin var þess vegna fyrst
og fremst einföld, gróf og hrá - eitt-
hvað sem allir gátu spilað. Textarnir
voru mun pólitískari en áður, lýstu
oft þrúgandi kreppuástandi og voru
sungnir á tungumáli pönkaranna
sjálfra, verkaraslanginu.
Pönk-tónlistin náði fljótlega
töluverðri útbreiðslu og varð aö
meiri háttar hreyfingu. Fjöldinn
allur af pönk-hljómsveitum komst á
laggirnar og í kjölfariö voru víða
gefin út ný tónlistarblöö í litlum
upplögum þar sem hreyfingin tjáði
líka skoðanir sínar. Framleiðsla
fyrstu pönk-platnanna beindist
ekki fyrst og fremst að tæknilegri
fullkomnun hljóðupptökunnar,
enda teknar upp í litlum upptöku-
stúdíóum, oftast af vanefnum.
Dreifing þeirra var til að byrja með
bundin við nánasta umhverfi
hljómsveitanna og var skipulögð af
hljómsveitunum sjálfum og áhang-
endum þeirra. Þetta varð svo til
þess að brátt var stofnaöur fjöldi
lítilla plötuútgáfufyrirtækja sem
settu sér það markmið að koma
nýrri tónlist á framfæri án þess að
byggja starfsemi sína á sókn í há-
marksgróða eins og kapítalísku
stórútgáfufyrirtækin. Hér á landi
má sjá hliðstæða þróun með stofn-
un fyrirtækja eins og Gramm,
Eskvímó o.fl.
Þetta andsvar við einokun stórút-
gáfufyrirtækjanna var ekki ein-
skorðað við pönk-hreyfinguna.
Árið 1978 stofnsettu nokkrar
evrópskar hljómsveitir hreyfingu til
stuðnings tilrauna-rokktónlist,
,,Rock in Opposition". Fleiri hreyf-
ingar uxu upp samhliða pönkinu.
Má þar t.d. nefna reggae-tónlist-
ina sem barst til Bretlands með inn-
ílytjendum frá Vestur-lndíum og
hefur náð mikilli útbreiðslu og haft
mikil áhrif á seinni tíma nýbylgju-
rokk.
Sett ísamband
Allar þessar hreyfingar sköpuðu
nýja möguleika og ýttu undir til-
raunir af ýmsum toga. Þær spruttu
upp og blómstruðu samhliða og
höföu áhrif hver á aðra. Þetta gildir
einnig um kvennatónlistina.
Þær hindranir sem konur hafa
alltaf staðið frammi fyrir meö tilliti
til tónsköpunar eru ekki síst ein-
angrun og skortur á sjálfstrausti,
sem eru afleiðingar þess aö vöntun
var á fyrirmyndum og hefð fyrir
þátttöku kvenna í tónlistarlífinu.
Hefðin er karlmannatónlist og hug-
myndafræði sem skilgreinir konuna
sem þolanda án sköpunargáfu.
Eins og áður var bent á hefur
þátttaka kvenna í dægurtónlistinni
takmarkast við það aö raddir þeirra
hafa verið notaöar sem sóló- eða
bakraddir í tónlistarframleiðslu
sem stjórnað er af karlmönnum.
Þær hafa því með tilliti til eigin tón-
sköpunar og tónlistariökunar aö
mestu staðið utan við tónlistarfram-
leiðsluna. Þær hafa ekki getað fylgst
meö í tækniþróuninni, hvað snertir
ný tæki, nýja tækni, eða kynnst aö
neinu ráði hinu flókna ferli hljóm-
plötuframleiðslunnar, markaðslög-
málum o.s.frv. Konur hafa því verið
(og eru enn) háðar karlmönnum
hvað þetta snertir.
Viðhorf pönk- og nýbylgjuhreyf-
ingarinnar til tónlistarsköpunar
mætti orða: „gerum það sjálf".
Þetta viðhorf hafði mjög hvetjandi
áhrif á konurnar og l’rá árinu 1976
hafa komið fram fjölmargar hljóm-
sveitir ýmist skipaðar konum ein-
göngu eða blandaðar hljómsveitir
kvenna og karla. Þessar hljómsveit-
ir eiga það sameiginlegt að hlutverk
kvennannaerekki lengureinskorð-
að við söngmíkrófóninn heldur
koma þær fram sem hljóðfæraleik-
arar jafnfætis karlmönnum og
semja bæöi tónlist og texta.
Viðhorf pönk- og nýbylgjuhreyf-
ingarinnar til tónlistar hafði mjög
hvetjandi áhrif á kvennatónlistina.
Þróunin í átt að einfaldari tónlist,
meira svigrúm til tilrauna á tónlist-
arsviðinu — nánast að byrja frá
byrjun — þetta voru ákjósanleg
skilyrði fyrir konur til að hefja leit
að eigin tjáningarformi. Pönkið og
nýbylgjurokkið hafnaði líka hefð-
bundnum listgildum og fagurfræði-
legum hefðum og þetta haföi einnig
jákvæð áhrif á konurnar þar sem
rutt var úr vegi ýmsum hindrunum,
s.s. skorti þeirra á sjálfstrausti sem
afleiðingu af menntunar- og
reynsluleysi. Spurningin varð nefni-
lega ekki um það hvort fólk kynni
að spila heldur hvort það spilaði.
Hið gagnrýna hugarfar sem lá að
baki margra textanna í nýja rokkinu
einkenndi einnig texta kvenna-
hljómsveitanna. Margir textar
þeirra fjalla um aðstöðu konunnar,
kynferðislega kúgun o.s.frv. og
gagnrýna hefðbundna kvenímynd.
Þetta kemur ekki einungis fram í
textum og tónlist heldur einnig í
nýrri ímynd sem þessar hljómsveitir
hafa skapað. Þ.e.a.s. nteö því að
spila á hljóðfæri sem hingað til hafa
verið álitin karlmannahljóðfæri
(trommur, rafmagnsgítar og bassi),
með breyttri sviðsframkomu,
hvernig þær koma fram í blaðavið-
tölum, klæönaöi o.s.frv.