Vera - 01.07.1986, Page 34

KONUR HVAÐ
NÚ?
Staða íslenskra
kvenna í kjölfar
kvennaáratugar
Sameinuðu
þjóðanna
1975—1985.
Ritstj.: Jónína
Margrét Guðna-
dóttir.
Útg.: ’85-nefnd-
in, samstarfs-
nefnd í lok
kvennaáratugar
S.Þ. og Jafnrétt-
isráð.
Reykjavík 1985,
303 bls. með
enskum
útdrætti.
Það er ekki vansalaust að
Vera skuli hafa látið dragast í
nokkra mánuði að fjalla um
bókina KONUR HVAÐ NÚ?
En nú skal gera nokkra
bragarbót.
Bókin kom á markaðinn
24. okt. s.l., daginn sem
kvennasmiðjan var opnuð í
Seðlabankahúsinu, daginn
sem konur fylktu liði niður á
Lækjartorg til þess að minn-
ast kvennaverkfallsins mikla í
upphafi kvennaáratugar og
til þess að leggja áherslu á
kröfur sínar um bætt kjör og
launajafnrétti í raun. Útgef-
andi bókarinnar er sá sami
aöili og stóð fyrir þessum
uppákomum, ’85-nefndin
svokallaða ásamt Jafn-
réttisráði, og má með sanni
segja að sú nefnd hafi ekki
gert það endasleppt. Hún á
margfalt lof skilið fyrir
dugnað, hugmyndaauðgi og
framkvæmdasemi.
Tilgangurinn með bókinni
er ,,að staldra við og reyna
að gera sér grein fyrir hvað
hefur áunnist og hvert ber að
stefna í nánustu framtíð“,
eins og segir í formála (bls.
8). í því skyni var ákveðið að
gera úttekt á stöðu kvenna á
sem flestum sviðum „sem úr-
slitum ráða“ og „skyldi jafn-
framt lögð áhersla á að svara
því hvort kvennaárið og
kvennaáratugurinn í heild
VAÐ
hefðu skilað árangri í þá átt
að jafna stöðu kvenna og
karla“ (bls. 8). Til verksins
var ráðinn ritstjóri, Jónína
Margrét Guðnadóttir, cand.
mag., sem hefur ritstýrt 19.
júní undanfarin ár og 13
mennta- og listakonur fengn-
ar til þess að skrifa um sín
sérsvið.
Bókinni má skipta í tvo
hluta. í fyrra hluta er fjallað
um stöðu kvenna í þjóðfélag-
inu. Hann hefst með stuttri
greinargerð ritstjórans um að-
draganda og atburði kvenna-
áratugar og yfirliti yfir helstu
baráttumál og störf kvenna-
hreyfinga hér á landi. Síðan
er fjallað um lög og réttar-
heimildir er varða konur,
menntun kvenna, atvinnu- og
launamál kvenna, félagslegar
aðstæöur þeirra, um konur í
forystu og í stjórnmálum og
loks um heilbrigði kvenna og
heilsufar. í síðari hluta er fjall-
aö um listsköpun kvenna í
bókmenntum, tónlist, mynd-
list í víðasta skilningi, leiklist,
húsagerðarlist, ballet og kvik-
myndagerð.
Hér er semsagt á ferðinni
metnaðarfullt verk, bók sem
kemur okkur öllum við, bók
sem verður notuö í skólum, á
námskeiðum og í umræðu-
hópum þegar staða kvenna
er á dagskrá. Vissulega er
fengur af slíkri bók og ber að
þakka höfundum og aðstand-
endum, enda er hér saman-
kominn mikill fróðleikur, vel
og skipulega fram settur. Alls
staðar sem þess er kostur
eru dregnar fram tölulegar
upplýsingar og gerður sam-
anburður milli karla og
kvenna í Ijómandi fínum töfl-
um og stólparitum og eru
kvennadálkarnir bleikir. (Það
hefði nú borið vitni um yndis-
lega kimnigáfu ef karladálk-
arnir hefðu verið Ijósbláir. En
bókin fjallar um alvörumál og
kímni og léttúð eru víðs
fjarri). Heimilda er víðast get-
ið og heimiidaiisti fylgir flest-
um greinunum. Það er vel til
bókarinnar vandað, bæöi
hvað innihald og útlit snertir,
málfar yfirleitt hnökralítið,
prófarkalestur víöast góður.
En það sem ber af í ytri gerð
bókarinnar eru myndlistaverk-
in sem prýða hana. Þau eru
valin af Svölu Sigurleifsdóttur
myndlistarmanni og auka
ekki svo lítið á gildi hennar.
Þau eru reyndar kröftug stað-
festing á þeirri staðhæfingu
hennar á bls. 228 að „Blóma-
tími myndlistar íslenskra
kvenna er hér og nú.“
Kannski er þessi staðhæf-
ing Svölu það sem vekur
mesta ánægju í bókinni. Satt
aö segja er bókin ekki sér-
lega ánægjuleg né uppörv-
andi aflestrar. Það á einkum
við fyrri hlutann. Kaflarnir um
kvennaár og kvennaáratug,
lög og réttarheimildir, um
félagslegar aðstæður kvenna
og konur í stjórnmálum eru
útaf fyrir sig upplýsandi en
þar er bara um upptalningu
að ræða, það er ekki gerð til-
raun til að líta á hlutina í fé-
lagslegu samhengi. Það er
ekki sýnt fram á að áfangar
og sigrar hafi kostað baráttu
né heldur að það steöji neinn
sérstakur vandi að konum.
Þetta er einkum áberandi í
kaflanum um félagslegar að-
stæður kvenna. Tónninn er
þar svo hógvær að maður
skyldi ætla að höfundur hefði
aldrei heyrt um biðlistana við
dagvistunarstofnanirnar, né
heyrt á tal mæðra sem ekki
vita sitt rjúkandi ráð eða um
lyklabörn. Eru virkilega ekki
til kannanir eða aðrar heim-
ildir sem sýna fram á þörfina
sem virðist vera svo æpandi í
tali manna og fjölmiðlunum?
Menntun kvenna er af-
greidd á 17 blaðsíðum og at-
vinnu- og launamál á 33.
Þessir kaflar einkennast af of-
urmagni talna svo að næst-
um má líkja við lestur þjóð-
hagsskýrslna enda er höfund-
um vorkunn að eiga að skrifa
um svo yfirgripsmikiö efni.
Niðurstöðurnar eru heldur
dapurlegar. Þrátt fyrir aukna
menntun og aukna atvinnu-
þátttöku eru konur enn hálf-
drættingar á við karlmenn i
launum og virðingarstöðum.
Þegar kemur að því að skýra
virðist mér höfundarnir heldur
gagnrýnislausir gagnvart
hefðbundnum skýringum.
Konur hafa lægri laun og ná
skemur af því að þær hafa
minni menntun, skemmri
starfsaldur o.s.frv. Það má
t.d. benda á greinar Helgu
Ólafsdóttur í Ásgarði 1981
um röðun karla og kvenna í
launaflokka hjá starfsmanna-
félagi Reykjavíkurborgar. Þar
mátti glöggt merkja að það er
viö ramman reip að draga þar
sem er hið rótgróna viðhorf til
starfa kvenna. En niðurstað-
an virðist vera — við erum
ekki nógu duglegar, við verð-
um að verða duglegri, við
verðum að velja rétt, við verð-
um að verða eins og karl-
mennirnir, því að þeir eru
eina viðmiðunin.
Kannski er það þessi mæli-
kvarði sem einn ræður ríkjum
í fyrri hlutanum sem veldur
leiða og bölsýni sem hverfur
næstum þegar byrjað er að
lesa síöari hlutann. Þar kem-
ur tvennt til. í fyrsta lagi fær
hver listgrein heilan kafla og
það gefur svigrúm til að
nefna lifandi, stríðandi og
sigrandi konur innan um
tölurnar. í öðru lagi er við-
miðunin ekki bara karlarnir
heldur eru verk kvennanna
metin eftir eigin gildi og það
er augljóst að konurnar geta
sannarlega staðið fyrir sínu,
ef þær fá tækifæri til og tæki-
færin hafa þær fengið í listum
á undangengnum áratug m.a.
fyrir tilkomu Lánasjóðs
íslenskra námsmanna, sem
hefur gert þeim kleift að
sækja sér menntun í ríkari
34