Ritmennt - 01.01.2001, Síða 130

Ritmennt - 01.01.2001, Síða 130
INGI SIGURÐSSON RITMENNT í margri menntun er alþýða manna hér skammt á veg komin, en í fáu skemmra en náttúrufræð- inni. Getur þó engum dulizt, sem nokkuð þekk- ir til menntunar, hve hún er gagnleg og jafnframt skemmtileg. Þekkingin á náttúrunni og kröptum hennar er það, sem mest hefir aukið framfarir heimsins á þessari öld. Enda spara menntuðu þjóöirnar nú á dögum hvorki fé né annað til að efla náttúruvísindin, og fjöldi náttúrufræðisbóka er gefinn út á ári hverju, bæði fyrir lærða og ólærða. En af þessu leiðir, að ein uppgötvanin fylgir annari, og framfarirnar aukast ótrúlega. Auðvitað er það, að aldrei getum vér staðið jafnfætis í þessu auðugum og fjölmennum þjóð- um heimsins; en nokkru nær getum vér þó kom- izt þeim en nú er, ef hver gjörir það, sem hann getur. Fyrsta skilyrði fyrir því, að náttúrufræðin verði hér nokkuð kunnari hjá alþýðu, en hingað til hefir verið, er það, að náttúrufræðisbækur sé ritaðar á íslenzku, sem bæði sé auðskildar og að öðru leyti við alþýðu hæfi,- og annað skilyrðið er, að þær sé lesnar til gagns, en ekki látnar liggja ólesnar í bókahillum og skápum ,..33 í formála Þóru Þ. Gronfcldt að Stuttri mat- reiðslubók fyrir sveitaheimili kemur fram, hve mikilvægt henni þótti að koma fræðslu um viðfangsefni bókarinnar á framfæri. Hún kemst svo að orði: Aðaltilgangur minn með bók þessari er sá, að gefa sveitakonum kost á íslenzkri matreiðslu- bók, því alt of fáar slíkar bælcur eru prentaðar á vora tungu. ... Jeg sendi hana [bókina] frá mjer með hlýjum hug til þeirra, sem hún er ætluð, og vona, að henni verði vel tekið og hún mætti verða þeim að sem bestum notum, um leið og jeg bið velvirðingar á því, sem ábótavant er.34 Þess eru ýmis dæmi á tímabilinu, að bókum sé í senn ætlað að vera kennslubækur og fræðslurit fyrir almenning. Að þessu leyti hafði orðið breyting á síðan á upplýsingar- öld vegna tilkomu skóla af ýmsu tagi. Hér er um að ræða rit af nýrri tegund, sem bygg- ist þó að hluta til á fræðsluritahefð upplýs- ingarinnar. í formálum nokkurra rita er tví- þættum tilgangi slíkrar útgáfu lýst. Formáli Einars Helgasonar að bókinni Bjarkir. Leið- arvísir í trjárækt og blómrækt er gott dæmi um þetta. Þar segir m.a. svo: Eg réðst í að skrifa þessa bók með þeim huga, að hún gæti orðið til leiðbeiningar þeim, sem fást við að prýða í kringum heimili sín með ræktun trjátegunda og blómjurta. Vænti eg þess, að hún geti orðið þar að góðu liði, bæði fyrir allan al- menning og fyrir skólana. Hingað til munu það helzt vera búnaðarskólarnir eða bændasltólarnir, sem einhvern fróðleik hafa veitt í þessum efn- um. Ætti þessi bók að gera þeirn það starf léttara og stuðla til þess að auka lcensluna. Eklci mundi af því veita, að kvennaskólar og ungmennaskólar sintu skrúðjurtarælctinni meira hér eftir en þeir hafa gert hingað til. Þar gætu þeir helgað krafta sína þörfu málefni í viðbót við þau, sem fyrir eru.35 Áhugavert er að bera saman útgáfu fræðslu- efnis, sem ætlað var almenningi, á íslandi við það, sem gerðist í Danmörku36 og Nor- egi.37 Á því tímabili, sem hér er tekið til meðferðar, leituðu íslendingar talsvert fyrir- mynda í alþýðlegum fræðsluritum, sem gef- 33 Páll Jónsson (Árdal). Ágrip af náttúrusögu handa al- þýðu, bls. i-ii. 34 I’óra Þ. Gronfeldt. Stutt matreiðslubók fyrir sveita- heimili, bls. 3. 35 Einar Helgason. Bjarkir, bls. iii. 36 Sjá m.a. um óformlega alþýðumenntun og útgáfu fræðslurita sérstaklega í Danmörku á þessu tíma- bili: Th. Dossing: Folkebibliotekerne og Folkets Læsning; Ove Korsgaard. Kampen om lyset. 37 Sjá m.a. um óformlega alþýðumenntun og útgáfu fræðslurita sérstaklega í Noregi á þessu tímabili: Folkelig kulturarbeid; Jostein Nerbovik. Norsk his- torie 1860-1914, bls. 49-66; Oystein Sorensen. Kampen om Norges sjel, bls. 267-71. 126
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168

x

Ritmennt

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.