Ritmennt - 01.01.2001, Side 130

Ritmennt - 01.01.2001, Side 130
INGI SIGURÐSSON RITMENNT í margri menntun er alþýða manna hér skammt á veg komin, en í fáu skemmra en náttúrufræð- inni. Getur þó engum dulizt, sem nokkuð þekk- ir til menntunar, hve hún er gagnleg og jafnframt skemmtileg. Þekkingin á náttúrunni og kröptum hennar er það, sem mest hefir aukið framfarir heimsins á þessari öld. Enda spara menntuðu þjóöirnar nú á dögum hvorki fé né annað til að efla náttúruvísindin, og fjöldi náttúrufræðisbóka er gefinn út á ári hverju, bæði fyrir lærða og ólærða. En af þessu leiðir, að ein uppgötvanin fylgir annari, og framfarirnar aukast ótrúlega. Auðvitað er það, að aldrei getum vér staðið jafnfætis í þessu auðugum og fjölmennum þjóð- um heimsins; en nokkru nær getum vér þó kom- izt þeim en nú er, ef hver gjörir það, sem hann getur. Fyrsta skilyrði fyrir því, að náttúrufræðin verði hér nokkuð kunnari hjá alþýðu, en hingað til hefir verið, er það, að náttúrufræðisbækur sé ritaðar á íslenzku, sem bæði sé auðskildar og að öðru leyti við alþýðu hæfi,- og annað skilyrðið er, að þær sé lesnar til gagns, en ekki látnar liggja ólesnar í bókahillum og skápum ,..33 í formála Þóru Þ. Gronfcldt að Stuttri mat- reiðslubók fyrir sveitaheimili kemur fram, hve mikilvægt henni þótti að koma fræðslu um viðfangsefni bókarinnar á framfæri. Hún kemst svo að orði: Aðaltilgangur minn með bók þessari er sá, að gefa sveitakonum kost á íslenzkri matreiðslu- bók, því alt of fáar slíkar bælcur eru prentaðar á vora tungu. ... Jeg sendi hana [bókina] frá mjer með hlýjum hug til þeirra, sem hún er ætluð, og vona, að henni verði vel tekið og hún mætti verða þeim að sem bestum notum, um leið og jeg bið velvirðingar á því, sem ábótavant er.34 Þess eru ýmis dæmi á tímabilinu, að bókum sé í senn ætlað að vera kennslubækur og fræðslurit fyrir almenning. Að þessu leyti hafði orðið breyting á síðan á upplýsingar- öld vegna tilkomu skóla af ýmsu tagi. Hér er um að ræða rit af nýrri tegund, sem bygg- ist þó að hluta til á fræðsluritahefð upplýs- ingarinnar. í formálum nokkurra rita er tví- þættum tilgangi slíkrar útgáfu lýst. Formáli Einars Helgasonar að bókinni Bjarkir. Leið- arvísir í trjárækt og blómrækt er gott dæmi um þetta. Þar segir m.a. svo: Eg réðst í að skrifa þessa bók með þeim huga, að hún gæti orðið til leiðbeiningar þeim, sem fást við að prýða í kringum heimili sín með ræktun trjátegunda og blómjurta. Vænti eg þess, að hún geti orðið þar að góðu liði, bæði fyrir allan al- menning og fyrir skólana. Hingað til munu það helzt vera búnaðarskólarnir eða bændasltólarnir, sem einhvern fróðleik hafa veitt í þessum efn- um. Ætti þessi bók að gera þeirn það starf léttara og stuðla til þess að auka lcensluna. Eklci mundi af því veita, að kvennaskólar og ungmennaskólar sintu skrúðjurtarælctinni meira hér eftir en þeir hafa gert hingað til. Þar gætu þeir helgað krafta sína þörfu málefni í viðbót við þau, sem fyrir eru.35 Áhugavert er að bera saman útgáfu fræðslu- efnis, sem ætlað var almenningi, á íslandi við það, sem gerðist í Danmörku36 og Nor- egi.37 Á því tímabili, sem hér er tekið til meðferðar, leituðu íslendingar talsvert fyrir- mynda í alþýðlegum fræðsluritum, sem gef- 33 Páll Jónsson (Árdal). Ágrip af náttúrusögu handa al- þýðu, bls. i-ii. 34 I’óra Þ. Gronfeldt. Stutt matreiðslubók fyrir sveita- heimili, bls. 3. 35 Einar Helgason. Bjarkir, bls. iii. 36 Sjá m.a. um óformlega alþýðumenntun og útgáfu fræðslurita sérstaklega í Danmörku á þessu tíma- bili: Th. Dossing: Folkebibliotekerne og Folkets Læsning; Ove Korsgaard. Kampen om lyset. 37 Sjá m.a. um óformlega alþýðumenntun og útgáfu fræðslurita sérstaklega í Noregi á þessu tímabili: Folkelig kulturarbeid; Jostein Nerbovik. Norsk his- torie 1860-1914, bls. 49-66; Oystein Sorensen. Kampen om Norges sjel, bls. 267-71. 126
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168

x

Ritmennt

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Ritmennt
https://timarit.is/publication/859

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.