Ljósmæðrablaðið - 01.07.1993, Qupperneq 35

Dugés en hann var frændi Marie Louise
Lachapelle. Madame Boivin var fyrst til
að greina canser í urethra, sem hún lýsir
m.a. í þessu riti og einnig hvemig nota
skuli speculum við skoðun. 1834 var rit
hennar einnig gefið út á ensku. Og 1866
var það endurútgefið löngu eftir andlát
hennar til minningar um hana. Vegna
skrifa sinna heiðraði University of Mar-
burg hana titlinum Doctor, þó svo Aca-
demian í París neitaði henni um aðgang,
vegna þess að þeir voru á móti ljós-
mæðrum. (1,2,7,16,17,18,19,20)
Mér finnst þessar ljósmæður hafi bjar-
gað heiðri ljósmæðra með þessum skri-
fum sínum. Og miðað við það hvað þessar
ljósmæður hafa haft mikla þekkingu á
þessum tíma, geri ég ráð fyrir að fleiri hafi
búið yfir svipaðri kunnáttu, þó svo þær
hafi ekki ráðist í að skrifa fræðirit.
I BS. lokaverkefni 4. árs hjúkrunar-
fræðinema í Háskóla Islands vorið 1982
„Konur í hjúkrunarstarfi" kemur fram að:
„Skv. bókmenntum frá miðöldum til dags-
ins í dag, breyttu læknar almenningsálitinu
á gildi konunnar í heilbrigðiskerfinu, með
því að víkja þeim úr embætti. Nærtækt
dæmi er um það, þegar læknar viku ljós-
mæðrum til hliðar og hófu stöðu
fæðingalæknisins upp til skýjanna. Þarna
var ekki um að ræða eðlilega framþróun í
læknisfræði, heldur hreina yfirtöku".
(14,21) Og þar sem ljósmæður höfðu
síðan engan möguleika á að mennta sig í
háskóla eins og læknar, var menntun
þeitja og framþróun haldið niðri.
I Frakklandi mun það hafa verið um
1650 sem fyrst kom út tilskipun þess
efnis að læknum væri heimilt að stunda
ljósmóðurstörf. (22)
Svo ég færi söguna nær okkur, þá
kom fyrsta ljósmóðurfræðin út í Dan-
mörk 1557. Árið 1714 var fyrst komið
á reglulegu prófi fyrir ljósmæður, þó svo
ljósmæðrafræðslan kæmist ekki almenni-
lega á fyrr en 1759 eftir að Fæðinga-
stofnunin var reist í Kaupmannahöfn.
(2,22,23)
Hér á landi voru fyrstu tilskipanir
gefnar út um ljósmæður 9. september
1537, en samkvæmt þeim tilskipunum
átti það starf einkum við um andlegar
þarfir kvenna í fæðingu. Margir hafa litið
svo á að það hafi ekki haft neina hagnýta
þýðingu. Það gæti samt hafa hjálpað
konum og orðið þeim til góðs. Segja má
að þarna hafi verið byrjað með nokkurs-
konar „psykoprofylaksi“. (2,7,12)
1749 kom út hér á landi fyrsta ljós-
móðurfræðin „Sa niie yfirsetukvenna
Skoole“, sem Halldór Brynjólfsson bisk-
up á Hólum lét þýða og prenta. 1760 var
skipaður fyrsti landlæknirinn, en það var
Bjarni Pálsson. í erindisbréfi hans sem
gefið var út 19. maí sama ár var ákvæði
um ljósmæður. En þar segir; að mennta
skyldi ljósmæður í „ljósmóðurlist og vís-
indum“. Fékk Bjarni danska ljósmóður
hingað til lands Margrethe Katarine
Magnússen (1718-1805), sem þá hafði
nýlega lokið námi í Fæðingarstofnuninni
í Kaupmannahöfn til að hafa með hönd-
um verklega kennslu ljósmæðra. En þeim
var ætlað að lesa Yfirsetukvenna Skólann
frá 1749. Fyrstu fimm ljósmæðurnar
útskrifuðust síðan á Bessastöðum haustið
1761 og á þessu ári er því 232 ár, síðan
skipulagt nám hófst hér á landi fyrir ljós-
mæður. Frá því að ljósmæðranámið
hófst gengust allar ljósmæður undir próf.
Til er skráð embættispróf frá 9. maí
1768. Það próf tók Rannveig Egilsdóttir
ljósmóðir á Staðarfelli á Fellsströnd og
innihélt það 30 spurningar. (2,23)
33
ljósmæðrablaðið