Akranes - 01.10.1952, Blaðsíða 9

áherzlu á, að gjaldkeri fyrirtækisins væri
undantekningarlaust viðstaddur, er skip-
in kæmu í höfn, til þess að greiða skips-
höfnum í reiðu fé inneignir þeirra. Skipti
þar engu máli, hvort um var að ræða nótt
eða dag, helgan dag eða rúmhelgan. Hann
sagði, að timi skipverjanna væri svo naum-
ur, að hann mætti ekki rýra með töfum eða
eltingaleik við reikningsskil.
Tvisvar kom það fyrir, segir Geir, —
vegna ófærðar af snjó, — að hann fór
sjálfur fótgangandi til Reykjavikur, til
þess að nálgast peninga í banka, svo að
hann hefði nægjanlegt fé til útborgunar
yfir helgi.
Árið 1929 hætti Hellyer þessari útgerð
hér á landi, vegna miskliðar við bæjar-
stjórn Hafnarfjarðar.
Oft hefur Hellyer verið affluttur hér á
landi i orði og umsögn. Mætti víst margt
tína til að hnekkja þeim orðasveim. En
hér má nefna eitt, sem gerir það raun-
verulega betur en langar ritgerðir, en það
er, að Bæjarútgerð Reykjavíkur og Kveld-
úlfur, Tryggvi Öfeigsson og fleiri ísl. út-
gerðarmenn, hafa lengi haft Hellyer sem
trúnaðarmann sinn í Hull. Þetta sýnir full-
vel afstöðu Hellyers til ísl. útgerðar, og
hins vegar traust íslenzkra manna á þess-
um mæta manni eða fyrirtæki þeirra
bærðra.
Geir fer á Grænlandsmið.
Hellyer gerði út stórkostlega leiðangra
til Grænlands á lúðu- og þorskveiðar. Kost-
aði það mikið fé og margvíslegan undir-
búning og eftirlit. Þetta má bezt marka af
því, að þeir trúðu sjálfum sér bezt til að
hafa yfirumsjón með veiðunum í smáu og
stóru, og fóru því sjálfir til Grænlands,
eins og áður er sagt. En það sýnir líka
vel, hvert álit þeir bræður hafa á Geir
Zoega, að þeir fengu hann til þess að fara
til Grænlands og vera meðstjórnandi þessa
leiðangurs 1930, þegar hvorugur þeirra
gat farið þangað.
1 apríl fór Geir til Grænlands frá Hull,
á „litla skipinu,“ sem þeir kölluðu svo,
en það vor um 5500 tonn. Þegar búið var
að fylla þetta „litla skip“ af lúðu við
Grænland, kom þangað annað skip, sem
var 10800 lestir, og hét Artick Queen. Á
þessu skipi voru 552 nlenn um borð, þar
af 500 Norðmenn, 51 Breti og Geir Zoega.
Þegar þeir komu aftur til Hull, voru þeir
búnir að vera 165 daga í leiðangrinum,
án þess að koma að landi. Á þessu stærra
skipi komu þeir með 2000 tonn af salt-
fiski og 4—500 tonn af frystum þorsk-
flökum, en það voru fyrstu frystu flökin,
sem komu á brezkan markað. Ennfremur
komu þeir með töluvert magn af lúðu.
Þennan Grænlandstúr, telur Geir eina
af skemmtilegustu dögum í lífi sínu. Nóg
að gera alla daga og nætur líka. Allan
þennan tima fengu þeir einu sinni bréf,
en það var þegar stærra skipið kom til
þeirra.
Þeir gátu ekki einu sinni notið útvarps-
frétta, því að stöð skipsins hafði svo mik-
ið að gera, vegna þjónustunnar við hin
mörgu skip hinna ýmsu þjóða, sem þarna
voru að fiska, en það voru: Bretar, Frakkar,
Portúgalar og Bandaríkjamenn, sem þá
fiskuðu í Davissundi. Þessa þjónustu urðu
þeir að inna af hendi, vegna þess, að ekk-
ert annað skip hafði svo langdrægar stöðv-
ar, og þess vegna var Hellyer fyrirskipað
að taka að sér þessa þjónustu.
Fyrsta daginn, sem línan var lögð, en
það var 1. maí, fóru þeir á mið, sem þeir
aldrei fyrr höfðu getað komist á vegna iss,
en rannsóknarskip leiðangursins hafði sagt
þeim, að þar væri nú íslaust. Þegar móður-
skipið lét akkerið falla á þessum stað,
flaut þar upp lúða, sem hafði rotast við
það. Það virtist benda til, að hér væri mik-
ill fiskur, sem og reyndist. Á þremur dög-
um fiskuðu þeir þarna 135 tonn af lúðu á
20 dorium, en það þótti þeim einkenni-
legast við þessa miklu lúðumergð, að þær
voru allar eins og þær væru steyptar i
sama mót, ca. 15 kg. að þyngd. Fljót-
lega, eða aðeins eftir 3 daga urðu þeir að
flýja af þessum stað, því þá var þar aftur
kominn ís. Hinn 8. maí voru þeir búnir
að finna nýtt lúðumið og voru á því til
24. júní, en þá höfðu þeir fyllt skipið. Afl-
ann fengú þeir á 420—450 faðma dýpi.
Þegar byrjað var á stóra skipinu, var mið-
ið, sem fiskað var á svo lítið, að doríum-
ar voru helmingi fleiri en rúmast gátu á
því miði, þ. e. aðeins fyrir 20.
Byrjað var á grynnri bönkunum á þorsk-
og lúðumiðum. Skipin færðu sig aldrei
úr stað, nema þeir vissu að farið væri á
betri mið, eftir fyrirsögn rannsóknarskips
leiðangursins, sem búið var að rannsaka
þetta og gaf upp staðina. Ef veður var
ekki gott, en bátar á sjó, var rannsóknar-
skipið þarna alltaf til taks sem björgunar-
skip þeim til aðstoðar.
Þessi leiðangur Hellyers stóð í 8 ár. Á
þessum tima dó aðeins einn maður af
vosbúð, sem voru afleiðingar þess, að hann
datt útbyrðis. Drengur, — sem var geggj-
aður — kastaði sér einnig fyrir borð, og
náðist ekki. Læknir var um borð og spítali,
því að stundum varð að gera að sárum
manna, vegna skurða og igerða og blóð-
eitrana, en um önnur veikindi var ekki að
ræða.
Á stóra skipinu voru 38 menn i eld-
húsi. Bezta máltið Norðmannanna var á
fimmtudögum, er þeir fengu saltkjöt úr
Skaftafellssýslum. I eina máltíð fóru: 5
tunnur af saltkjöti og 60 kg af fleski í
baunirnar. Hellyer ætlaði að kaupa kjöt
beint frá Islandi, en hætti við það, vegna
þess, að ísl. saltkjötið var miklu ódýrara
frá Noregi.
Einn poki af stórþorski
á mínútu.
Leiðangur Hellyers hafði þarna mikið
samband við franskan togara, sem hafði
verið við Grænland árið áður (1929).
Hann var búinn að vera þama í hálf-
an mánuð og ekkert fengið. Þá kom hinn
franski skipstjóri að máli við Hellyer,
— sem það ár var sjálfur með leiðangr-
inum, — og sagði honum sem var, um
fiskileysi sitt. Hellyer vísaði honum á
mið, er hann skyldi reyna á. Hann fylgdi
þessum ráðum, og fékk þar til nóvember-
loka þrisvar sinnum fullfermi af saltfiski.
Árið 1930 vildi franski skipstjórinn
greiða fyrir ábendingu Hellyers árið áð-
ur með þvi að gefa leiðangursmönnum
hans bendingar og upplýsingar, sem þeim
gæti komið að gagni. Af þessu tilefni fór
Geir Zoega um borð í franska togarann,
með „óspjölluð" sjókort af Grænlandshaf-
inu, en í þau setti hinn franski skipstjóri
alla þá fiskistaði, er hann hafði fundið,
en skrifaði í kortið auk þess allar frekari
upplýsingar, er máli skiftu. Það sagði
Geir, að mikinn afla hefði leiðangur Hell-
yers fengið við Grænland fyrir þessar upp-
lýsingar. Þarna var um gagnkvæma greið-
vikni og samvinnu að ræða, sem báðir
höfðu hið mesta gagn af. Geir var þarna
um borð i heilan dag. Þegar hann kom
um borð, lá togarinn við akkeri á 15 faðma
dýpi, og var að ljúka við aðgerð. Þegar
henni var lokið, fór hann út á 60 faðma,
en skipstjórinn sagðist skyldi sýna Geir,
að þarna gæti hann fiskað einn poka af
stór-þorski á mínútu, og reyndist þetta
nákvæmlega rétt. Ef hann togaði í 3 mín-
útur, fékk hann 3 poka, ef í 5 mín., þá
5 poka o. s. frv.
Draga menn ekki of hratt?
Stöku sinnum fór Geir í leiðangur með
rannsóknarskipinu, m. a. til að rannsaka
fyrir sig sjálfan, hvort hinn hraði drátt-
ur, sem menn nota yfirleitt hér á landi,
orsaki ekki mun minni fiskveiði. Eitt sinn
talaði Geir um þetta við Jakobsen fiski-
skipstjóra, en hann hafði oft verið að veið-
um við ísland, og hneykslast mjög á hin-
um hraða drætti Islendinganna.
Þegar Geir var þarna hjá honum, átti
hann tvær línur í sjó, sem þeir kölluðu
svo. Nú skulum við draga eins og Norð-
menn sagði Geir, og fengu þeir þá á lín-
una 8—9 fiska á hverja 10 öngla. þ. á.
m. 2 lúður, — litlar þó. — I hinni línunni
byrja þeir drátt á sama hátt, og fór allt
á sama veg. Nú kom þeim saman um að
draga um stund, sem íslendingar, en þá
hrapaði aflinn niður í einn fisk á 5. hvern
öngul. Alveg þetta sama virtist koma fram
á doriunum, sem voru á þorsk- og línu-
veiðum. Þama var beitt helmingi minna
AKRANES
117