Akranes - 01.10.1952, Blaðsíða 10

á hvern öngul en hér. Þeir héldu því fram,
að með hinni stóru beitu, festist öngull-
inn ekki nógu vel í kjaftinn á fiskinum,
og við hinn hraða drátt — sérstaklega,
ef eitthvað er að veðri, — missi þeir
ótrúlega mikið af fiskinum af línunni.
Um þetta segist Geir oft hafa talað við
ísl. útgerðarmenn og sjómenn, en á það
sé ekki hlustað. Ef einstaklingar vilja ekki
reyna þetta, segir Geir, eiga hinar opin-
beru nefndir, eða aðilar að fá þetta rann-
sakað nákvæmlega. Honum virðist sem
Islendingar fiski um of af „kröftum.“
Sá, sem þarna dró mun hægara en allir
hinir, fiskaði langmest. Hann kom oft
með meira en 5 tonn á sína doríu yfir
daginn, en var 5—6 timum lengur að draga
en fyrstu bátamir. Á þorskveiðum fiskaði
hann 16 tonn í þremur róðrum, þegar
fljótasta dorían kom aðeins með 3 tonn á
sömu línu og sömu öngla.
Skotarnir beita linuna jafnóðum og þeir
leggja hana, því að þeir segja, að svo
mikið afbeitist við að láta línuna renna
út í sliskjum.
Ýmisiegt.
Þama þótti Geir gaman að vera. Um
Jónsmessuleyið breyttist veður á suður-
miðunum, og er þá leiðindaveður með súld,
en það einkennilega er, að súldin kemur
ekki fyrr en vindhraðinn er orðinn 4—5
vindstig. I september, þegar farið er að
kólna í veðri, var þar þokulaust og gott
veður, en þar var þoka eingöngu í logni,
eins og hér gerist. Til þess að bátamir
finndu móðurskipið, var þeyttur sams kon-
ar þokulúður og hafður er í vitum i Eng-
landi.
Á hvítasunnudag höfðu þeir fiskað svo
mikið af lúðu, að skipverjum var gefið
frí þann dag. Til hátíðabrigða var stungið
upp á því að gefa hverjum 5 doríumönn-
um 1 flösku af rommi. En þegar rommið
þraut, dmkku ýmsir þeiira mótorlampa-
spritt út í kaffi. Allt endaði þetta þó skap-
lega. Annars var áfengi ekki notað þama,
nema hvað hver doria fékk einhvem smá-
skammt sem uppbót eða verðlaun, fyrir
visst magn af lúðu eða þorski, en það
var ein flaska af víni.
Verzlun var um borð í skipunum, þar
sem mennimir gátu keypt allan klæðnað
sinn yzt sem innst og einnig tóbak. Þótti
Norðmönnum þetta mikil hlunnindi, þvi
að þessar vömr vom seldar, svo að segja
með innkaupsverði, enda fötuðu þeir sig
vel áður en þeir fóm af skipunum.
Norðmennirnir höfðu töluverð hlunn-
indi af því að hirða hlýraskinn, sem þeir
söltuðu. Einnig hirtu þeir karfa, en undir
hann fengu þeir gefins síldartunnur, und-
an kaffi hveiti og ýmsum matvörum. Ekki
var þarna hörgull á nokkrum hlut allan
tímann, svo vel var fyrir öllu séð.
Einn fiskaði þarna sérstaklega vel og
hlóð doríuna svo mjög, að þegar hún kom
að móðurskipinu og var orðin ferðlaus,
rann sjór inn, og varð að hafa doríu, sína
við hvora hlið til þess að bjarga lúðunni
og létta doríuna.
Þarna var yfirleitt 12 tíma vinna og
tvær 8 stunda vaktir á sólarhring. Þegar
komið var á vakt, höfðu þeir borðað heit-
an mat. I kaffihlé fengu þeir og tima
á hverri vakt. Stimdvísi manna var þarna
svo ótrúleg, að við vaktaskipti, mátti segja,
að ekki tapaðist flatningur á einum fiski,
og samsvarandi var þetta við aðra vinnu.
Að haustinu, þegar vertíð var búin,
skáru Norðmenn önglana af taumunum
og taumana af línunni. Afhentu svo allt
i birgðaskemmuna, en ein lína var tekin
frá og geymd sem vitni um nýtni við veið-
arnar, en hún bar með sér, að hún hafði
verið sett saman, „splæst“ á 25 stöðum
Þegar ég spurði Geir um álit hans á ís-
lenzkri útgerð við Grænland, sagði hann,
að þar þyrfti allt að vera vel undirbúið
og þrauthugsað, svo að hægt væri að kom-
ast að mestu hjá mistökum. Enn sagði
hann, að slíkir leiðangrar þyrftu að hafa
að baki sér mikið fé.
Geir flakaði hér fyrstur fisk.
Eins og kunnugt er, frysti Sænsk-ísl.
frystihúsið um árabil fisk í heilu lagi, og
var hann þannig sendur á erlendan mark-
að. I leiðangri sinum til Grænlands kynnt-
ist Geir Zoega hins vegar flökunaraðferð-
inni, og varð þess var, að flökin líkuðu
þegar mjög vel í Englandi, og voru í alla
staði auðveldari í meðferð og aðgengi-
legri til matreiðslu og sölu en hinn heil-
frysti fiskur, hvort sem var stór eða smár.
Þegar Geir kom því heim frá Grænlandi,
kom hann að máli við Gústafsson og benti
honum á þetta, en hann taldi ýmis tor-
merki á, m. a., að menn kynnu hér ekki
að flaka fisk. Það sagðist Geir skyldi kexrna,
og tæki það ekki langan tima. Varð þetta
að samkomulagi, og fór Geir þegar niður
til Zimsens, keypti þar hina réttu flökunar-
hnífa og flakaði nokkra fiska í návist
ágætra manna, sem eftir það flökuðu
mikið af fiski í Sænska-íshúsinu. Má því
með sanni segja, að Geir Zoega hafi verið
upphafsmaður þess, að flakaður fiskur yrði
hraðfrystur og fluttur þannig á erl.markað.
Fiskflutningar á stríðsárunum.
I september 1940 sendi Hellyer hing-
að 3 skip til fiskflutninga, og tóku þau
fisk á Akranesi, Keflavik og á ísafirði.
Á vetrarvertíðinni fjölgaði skipunum mik-
ið, en á miðju sumri 1941 afhenti Hellyer
þessa fiskflutninga til Ministery of Food,
en um leið fjölgaði skipimum mikið, en
þeir höfðu þá einkaleyfi á útflutningi á
ferskum fiski fyrir Faxaflóa og Vestfirði.
Á Isafirði höfðu þeir mótorbáta til flutn-
inga á fiskinum frá smærri; höfnunum.
Hjá Min. of Food voru alltaf 16 föst
skip í þessum flutningum, ep þegar það
dugði ekki, voru fengin skip frá Min. v.
Transport, sem hingað komu með salt eða
sement.
Á þessum árum hafði Geir og skrif-
stofa hans mikið að gera. Allar stöðvar
úti á landi, hringdu alltaf milli kl. 1 o og
11 á morgnana til þess að fá fyrirskip-
anir, og oft varð að taka ákvarðanir fljótt.
Geir var frá byrjun framkvæmdarstjóri
hér, og mun vera eini útlendingurinn,
sem fengið hefur prókúru fyrir ensku
krúnuna. Einu sinni skrifaði Geir undir
tvær ávísanir í einu fyrir fisk, fyrir sam-
tals 6 milljónir króna.
Þessi skip voru frá 8 þjóðum, Noregi,
Danmörku, Svíþjóð, Póllandi, Belgíu, Hol-
landi, Frakklandi og Bretlandi, og var
góð samvinna við alla aðila. 8 skip voru
skotin niður, en þó ótrúlega lítið um mann-
skaða. Eitt skipið Rota, fór í stríðinu 35
ferðir yfir hafið með ferskan fisk, án
þess að vera nokkru sinni í skipafylgd.
Geir vorkenndi tiðum þessum mönnum
að leggja af stað frá landinu á þessum ör-
lagaþrungnu tímum, en aldrei kveinkuðu
þeir sér við að fara af stað, en fóru hverju
sinni hiklaust og óttalausir.
„Ég ætla að heimsækja þig,
hvar sem þú verður.“
Frá barnæsku Geirs var hann kunn-
ugur Jóni heitnum frá Heimaskaga, sem
margir munu kannast við, en á þeim árum
var Jón skipstjóri á skipi föður Geirs,
kútter „Sjönu.“ Þeir voru þvi vinir alla
ævi, og hin síðari ár útvegaði Geir Jóni
mikla atvinnu á togurum Hellyers, og ann-
arra. Þegar Jón lá banaleguna kom Geir
til hans sem oftar, en í þetta sinn skýrði
Geir Jóni frá því, að hann væri á förum
til Englands og Danmerkur, og mundi
líklega verða 6 vikur í ferðinni. Þá segir
Jón: „Mér þykir fyrir því, að þú skulir
verða svon lengi að heiman, því að ég
verð dauður og grafinn, þegar þú kemur
aftur, en ég ætla að heimsækja þig hvar
sem þú verður.“
Geir tók þetta tal Jóns ekki alvarlega,
fór í sina ferð, og kom aldrei í hug þetta
samtal við Jón, eða neitt í sambandi við
hann. Þegar til Kaupmannahafnár kom,
var hann — eða þau hjónin — á hótel
Cosmopolite.“ Einn morguninn segir Geir
svo við konu sína: „Nú dó Jón Ámason í
nótt. Hann kom til mín kl. 5 í morgun.“
Þá stóð samtal hins deyjandi manns ljós-
lifandi fyrir hugskotssjónum Geirs. Hann
skrifaði þetta í dagbók sína og það kom
heim, Jón hafði dáið þennan tunrædda
dag, og kom til Geirs, þar sem hann var
staddur, eins og hann hafði lofað.
118
A K R A N E S