Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1899, Blaðsíða 39

lii'r uni bil alt jafnt til lista lagt. Sagt er, aí5 það íiafi
aðeins verið tilviljun sem gjörði bann að visindamanni, og
hefði hann byrjað að taka þátt i stjórnmálnm á unga aldri,
hefði hann verið sjálfkjörinn foringi. En margskiftar mein-
ingar um, hvað hafi ráðið mestn i gáfnm hans: visinda-
maðurinn, beimspekingurinn eða stjórnfræðingurinn, og því
er jafnvel haldið fram, að þrátt fyrir alt ]»að, sem hann liefir
unnið fyrir visindin, sé vafasamt, hvort ])að hafi ekki verið
skaði fyrir mannfélagið, að hann hefði ekki starfað að
stjórnmálum, því ]>ar hefði einmitt verið rétta hillan hans,
því skvnsemin hans hafi verið svo Ijós, dugnaðurinn mikill
viljinn þrautseigur og réttlætistilfinningin ósveigjanleg, að
þar hefði liann hlotið að verða meðborgurum sinum til
ómetanlegrar blessunar. Það er með öðrum orðum : Huxley
var gáfusnillingur, en kjarklyndið og mannkostirnir stóðu þó
á enn bærra stigi en gáfurnar.
Huxley var sann nefndur andlegur bardagamaður. Þeg-
ar hann barðist fyrir skoðunum sinum eða annara, eða
]>egar bann barðist móti þvi er honum virtist veilt og
rangt, þá var bann fyrst i essinu sínu. Hann hataði lygi,
ranglæti og vesalmensku, og barðist gegn þeim með ölinm
andans krafti sínum. Það þykir enginn efi á þvi, að hann
mundi hafaliðið pislardauða fyrir skoðanir sinar, hefði hann
lifað fyr á öldum, eða staðið við hlið Luthers, hefði
hann verið uppi á siðbótartimanum. Hann liefði heldur
látið hrenna sig eða hjólbrjóta en að þegja yfir sann-
leikanum eða standa rólegnr hjá, þar sem ranglæti var
framið.
Jafnvel þó Huxley væri framar flestum öðrum að heil-
brigðri skynsemi, sem er eitt af höfuðeinkennum Knglend-
inga, varð honum einu sinni á, að láta ímyndunaraflið
leiða sig nokkuð langt. Hélt hann sig hafa fundið frum-
dýr það, er alt lif á jörðunni væri sprottið af, og var það
nefnt Hathybius, en þetta reyndist þá aðeins að verar slim
er myndast þegar vinanda er helt i sjó. En til merkis nm
álitið á Huxley má geta þess að hann stóð jafn eptir sem
áður.
(31)