Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1937, Page 65

ofan á nýrnapólunum, eða heiladingullinn, sem liggur
i ofurlítilli geil í botni höfuðkúpunnar. Pessir kirtlar
nefnast blindir, vegna þess að þeir eiga sér ekki nein
sérstök göng fyrir afrennslið. Efnin frá blindu kirtlun-
um siast inn í blóðið, og berast með því um allan
líkamann.
Það er rílct i hugmyndum flestra, að athafnir lif-
færanna stjórnist af taugakerfinu. En rannsóknir líf-
eðlisfræðinganna hafa leitt í ljós, að líffærin stjórnast
engu síður af kemiskum efnum, sem blindu kirtlarnir
veita frá sér út um líkamann. Efni þessi hafa hlotið
gríska nafnið hormónar, sem merkir, að þarna séu
efni, sem valdi breytingum í líflærunum.
Fhd fer fjarri, að heilinn eða mænan hafi einræðis-
vald yfir því, sem gerist í líkamanum, því efnin, sem
blindu kirtlarnir smita frá sér út i blóðið, láta líka
til sín taka.
Hvernig hafa læknarnir fengið vitneslcju um störf
blindu kirtlanna? Með tvennu móti. Það má svipta
líkamann þessum efnum, eða hitt, að veita lionum
meira af þeim, en eðlilegt er. Með óperation má nema
burtu blindan kirtil úr mönnum eða skepnum og at-
huga, hvaða afleiðingar það hefir. Svipað kemur í
ljós við sjúkdóm, og eyðing kirtilsins af þeim ástæð-
um. Átakanlegt dæmi um þetta er gelding. Eistun gefa
frá sér sæðið gegnum sín göng, að sínu leyti eins og
munnvatnið streymir frá kirtlunum við kjálkana. En
auk sæðisins smita eistun frá sér liormónum inn í
blóðið, sem valda mestu um hinn sérstaka kynferðis-
svip karlmannanna. Það má segja, að eistað sé bæði
opinn kirtill, sem gefur frá sér sæði, og blindur, sem
veitir hormónum inn í blóðið. Við vðnunina er
blindur kirtill numinn burtu. Flestir kannast við af-
leiðingarnar, þegar svona er farið með skepnur, og
koma þær til af því, að nú vantar í blóðið þau efni,
sem það fékk frá kirtillioldinu í eistunum.
Hin tilraunin er öfug. Þá er dælt í likamann efnum
(61)