Dagblaðið Vísir - DV - 12.04.2006, Qupperneq 23

Helgarblað DV
MIÐVIKUDAGUR 12. APRÍL 2006 23
Guðný Halldórsdóttir
Kvikmyndaleikstjóri vill
I ná fram einhvers konar
réttlæti með kvikmynd
sinni um sifjaspell.
DV-Mynd Stefán I
Tvíburasysturnar
Sigríður og Svava
Björnsdætur brutu
blað þegar þær
ákváðu að að stofna
samtökin Blátt
áfram, en þær syst-
ur voru misnotaðar
af stjúpa sínum í
æsku. Þær voru
orðnar táningar
þegar þær gátu sett
í orð allt það vonda
sem kom fyrir þær
og nú hafa samtök-
in Blátt áfram það
að markmiði að
opna umræðuna
svo þolendur þurfi
ekki að þjást í
þögninni. Þá er
fræðslan ekki síður
mikilvæg að sögn
systranna.
mftr jgp
Guðný Halldórsdóttir kvikmyndaleikstjóri er með kvikmynd í undirbúningi sem
Qallar um sifjaspell. Guðný er ómyrk í máli þegar hún ræðir málefnið og finnst
að þrátt fyrir opnari umræðu undanfarin ár þurfi miklu virkari umræðu og að
mun meiri aðgerða sé þörf.
Einhvers konar réttlæti
Guðný hefur gengið með hug-
mynd að mynd um sifjaspell í mag-
anum í mörg ár en undirbúningur
hófst fyrir um það bil þremur árum.
Nú er handritið tilbúið og þegar
hefur verið skipað í stærstu hlut-
verk.
Kveikjuna að myndinni fékk
Guðný fýrir áratugum þegar hún
vann um tíma á betrunarheimili
fyrir unglinga úti á landi. Það var
hins vegar fyrir sex árum þegar hún
las bókina Launhelgi I'yganna eftir
stúlku sem dvaldi á viðkomandi
heimili að hún hrökk í gang.
Stúlkan skrifaði reyndar vel um
vistina á betrunarheimilinu en það
sem vakti mig til umhugsunar var
raunverulega vandamálið, sem var
áralöng misnotkun barnsins á
heimili þess sjálfs. Stúlkan skrifaði
bókina undir nafnleynd, svo við-
kvæmt var þetta mál, en hún er síð-
an búin að reyna allt sem hún getur
til að ná fram rétti sínum, án árang-
urs. Það var stjúpi hennar sem fór
svona illa með hana og systur
hennar og reyndar fleiri, en þau
mál eru bara endalaust fyrnd. Eftir
að ég sagði frá þessu í viðtali hafa
hringt í mig fjölmargar konur, allt
upp í konur á áttræðisaldri. Þær
hafa sagt mér slíkar og þvílíkar sög-
ur að ég finn mig knúna til að ná
fram einhvers konar réttlæti. Þessi
mynd er spor í þá átt.í
„Ég verð alveg brjáluð"
Guðný segir það einmitt grafal-
varlegt hversu sifjaspell og ofbeldi
gegn börnum getur haft langvar-
andi áhrif.
„Þetta getur haft áhrif í marga
aéttliði. Kannski hefðu aldrei verið
til „vandræðaheimili" fyrir börn ef
„Hvemig á móðir sem
hefur verið misnotuð
og beitt ofbeldi að
vera hæfmóðir efhún
hefur aldrei fengið
neina hjálp f sinum
vandœðum?"
„Ég man eftirþessum
litlu stelpum og mann
grunaði ekki að þarna
væri eitthvað óhugn-
anlegt á ferðinni.
Okkur var sagt að
þessar stelpur væru
mellur og þess vegna
væri verið að taka
þær úr umferð."
ekki hefðu verið vandræðakallar
sem misnotuðu böm. Þessi börn
urðu svo foreldrar sjálf og kannski
engan veginn í stakk búin til að axla
foreldrahlutverkið af því það var
búið að eyðileggja þau. Ég hef kom-
ist í ótal skýrslur frá þessum tíma og
í þeim kemur iðulega fram að móð-
irin sé óhæf til að halda barninu.
Hvemig á móðir sem hefur verið
misnotuð og beitt ofbeldi að vera
hæf móðir ef hún hefur aldrei feng-
ið neina hjálp í sínum vandræð-
um?“
Guðný segist verða öskuill þegar
hún hugsar um þetta og minnist
tvíbura sem bjuggu í Mosfellsdaln-
um þegar hún var krakki og reka nú
samtökin Blátt áfram. „Ég man eftir
þessum litlu stelpum og mann
gmnaði ekki að þama væri eitthvað
óhugnanlegt á ferðinni. Okkur var
sagt að þessar stelpur væru mellur
og þess vegna væri verið að taka
þær úr umferð. Þær em fómarlömb
ofbeldismanna og svo em þær sett-
ar í fangelsi. Maður verður svo djöf-
ull vondur," segir Guðný og hristir
höfuðið. „Það verður bara að takast
á við þennan vanda og það strax.
Það er svo mikil skömm að þessu að
ég verð alveg brjáluð þegar ég ræði
það.
Börn misnotaðra mæðra
„f myndinni er fjallað um betr-
unarheimili á afskekktum stað, sem
er að hluta til byggt á reynslu Guð-
nýjar sjálffar.
Ég var rétt nýkomin úr mennta-
skóla þegar ég fór ásamt nokkmm
vinum mínum að reka upptöku-
heimili fýrir krakka í Reykjavík. Það
er grunnhugmyndin en svo spinn
ég út frá því sem var að gerast þarna
á þessum árum. Þama vom börn
sem komu úr uppflosnuðum fjöl-
skyldum og yfirleitt frá mæðmm
sem höfðu verið beittar ofbeldi.
Úr þessu bý ég til spennusögu,
þar sem margt misjafnt kemur á
daginn og háttsettir einstaklingar
þurfa að segja af sér. Þetta er saga
sem mér finnst nauðsynlegt að
segja og nú vona ég bara að mér
takist að útvega fjármagn til að geta
farið sem fyrst af stað. Við vonumst
til að tökur geti hafist snemma í
haust, en myndin lítur trúlega ekki
dagsins ljós fyrr en á vordögum að
ári.
í'"#
l£
aði á hana til að byrja með. Þegar ég
gaf mig loksins var það ótrúlegur
léttir. Þetta átti eftir að verða mikil
vinna og löng barátta því maður þarf
að vinna sig út úr öllum sársaukan-
um og leita skýringa á svo mörgu. Á
unglingsárunum í Mosfellsbænum,
var ég til dæmis kölluð mella af því
að ég svaf hjá hverjum sem var. Ég
hélt að það væri leiðin til að öðlast
ást hjá karlmönniun. Ég var alltaf að
reyna að eignast einhverja kærasta
sem notfærðu sér hvað ég var opin
og veik fyrir. Ég kunni engin mörk og
treysti fólki sem ég átti ekki að treysta
. Það er allt alveg mglað fyrir manni.
Ég misnotaði líka áfengi sem ég held
að sé algengt hjá einstaklingum sem
hafa verið misnotaðir. Afleiðingin
verður oft áfengi og vímuefni. Svo
skilja þolendur oft ekkert í því hvað
þeir eiga mörg misheppnuð hjóna-
bönd eða sambönd að baki og að
þeir kunni ekkert að nálgast börnin
sín á eðlilegan hátt. Þetta smitast allt
yfir á bömin, þau verða óheilbrigð og
fara út í lífið án þess að þekkja eðlileg
mörk. Menn sem misnota böm em
afar næmir á þessa einstaklinga og
notfæra sér þá hvar sem þeir ná til
þeirra."
Engin hiálp í boði meðan
ofbeldið stóð yfir
Signður segir það alvarlegasta í
þessum málum að misnotkunin
verði eins og krabbamein í fjölskyld-
unni og afleiðingamar skili sér kyn-
slóð eftir kynslóð.
„Ég hef séð það í þessu starfi og
veit að meitt fólk meiðir annað fólk.
Það þarf ekki að vera á sama hátt og
fólk var meitt sjálft, en það heldur
áfram að meiða."
Gerandinn í tilfelli Sigríðar og
Svövu var stjúpfaðir þeirra og átti
með móður þeirra tvö böm. Hann er
á lífi en systumar hafa ekkert sam-
band við hann í dag.
„Ég veit að hann leitaði sér að-
stoðar á sínum tíma," segir Sigríður.
„Svo breyttist það í að hann fór að
taka fyrir að þetta hefði gerst. Eftir
það hætti ég öllum samskiptum við
hann. Yngri systkinin segjast hafa
sloppið og ég vona bara að það sé
rétt. Það er mikilvægt að muna að
það em ekki allir gerendur slæmir og
margir vilja leita sér hjálpar. Með-
ferðarúrræði fyrir þessa menn em í
athugun núna. Mamma leitaði sér
hins vegar aldrei aðstoðar en hún
býr í útlöndum og ég veit að hún hef-
ur átt mjög erfitt. Hún upplifði mikla
kvöl og ég tók nokkur ár f að vera
-s

öskureið út í hana . Núna er ég búin
að vinna mig frá þeirri reiði og elska
mömmu mína út af lífinu. Ég veit líka
að hún fær hjálp hjá vinum sínum
þar sem hún býr. Ef umhverfið og
viðhorfin hefðu verið öðmvísi þegar
við vorum að alast upp og einhver
hjálp hefði verið í boði er ég viss um
að hún hefði leitað hennar bæði fyr-
ir sig og okkur."
17% íslenskra barna verða
fyrir kynferðisobeldi
Samkvæmt rannsókn sem Hrefna
Ólafsdóttir félagsráðgjafi gerði um
umfang kynferðislegrar misnotkun-
ar á bömum hér á landi kemur í ljós
að 17% íslenskra bama verða fyrir
kynferðislegu ofbeldi fyrir 18 ára ald-
ur. Það em nokkm hærri tölur en á
hinum Norðurlöndunum. Það kem-
ur líka í ljós í skýrslunni að ofbeldið
er oft gróft og mun grófara en fólk
heldur.
Sigríður segir tilhneigingu í sam-
félaginu til að stinga hausnum í
sandinn. „Fólk vill ekki vita af þessu
og finnst betra að trúa að allt sé þetta
orðum aukið. Þess vegna er fræðslan
og umræðan svo mikilvæg. Við hjá
Blátt áfram viljum reyna að ná til
allra og leggjum áherslu á hversu al-
varlegar afleiðingar þetta hefur í fjöl-
Iggjí^Stg
skyldunum, ekki bara á þolandann
heldur alla fjölskylduna og afkom-
endur hennar. Eins og við Svava
segjum, við ætlum að stoppa þetta í
okkar fjölskyldu og teljum okkur
hafa gert eins vel og við getum svo
þetta haldi ekki áfram til bama okkar
og bamabama."
Blátt áfram mun starfrækja skrif-
stofu þar sem Sigríður verður í fullu
starfi en Svava mun sjá um vefsíð-
una. „Ég mun halda áfram að fara í
skólana og tala við krakkana í lífs-
leikninni, en skólamir þurfa að sækj-
ast eftir því. Við höfum verið með
brúðuleikhús fyrir yngstu deildimar í
rúmt ár, en finnst að imdirtektimar
mættu vera betri hjá skólunum. Það
em yngstu bömin sem þurfa að fá
fræðsluna. Þá erum við með fyrir-
lestra fyrir foreldra og kennara og
námskeið sem heitir Vemdarar
bama sem er mjög gott námskeið
fyrir alla sem em í samskiptum við
böm. Draumurinn í framtíðinni er
svo að þjálfa fleira fólk í starfið."
Ráðstefna 4. maí
Sigríður segir að alltaf sé mikið
hringt í þær í kjölfar fyrirlestranna.
„Við fáum hringingar frá konum á
öllum aldri og bendum þá alltaf á
Stígamót. Konur eiga ekki að hika við
að leita sér hjálpar, jafnvel þótt ára-
tugir séu liðnir frá oflbeldinu. Það em
margar konur á miðjum aldri og eldri
sem hafa ekkert gert í sínum málum,
hata karlmenn og em hræddar við
nándina. Þær em að fara á mis við
svo margt. Svo vantar meiri hjálp fyr-
ir ungar stelpur á aldrinum 11-16
ára."
Sigríður segir að allt sé jafii mikil-
vægt í þessum málaflokki og þó að
þolendur eigi að sjálfsögðu um sárt
að binda megi ekki gleyma gerend-
unum sem séu oft mjög veikir ein-
staklingar. „Það þarf að hjálpa þess-
um mönnum og konum því það má
ekki gleymast að gerendur em í
mörgum tilfellum konur, sem er
jafnvel enn viðkvæmara. Við ætlum
að vera með ráðstefnu 4. maí í
Kennaraháskólanum og fáum þá í
heimsókn Robert E. Longo sem er
sérfræðingur í málaflokknum og hef-
ur sérhæft sig f gerendunum. Hluti af
forvömum er að takast á við for-
dóma því fordómar em stærsti hluti
vandans. Samfélag byggt upp af
brotnu fólki er brotið samfélag. Fólk
sem tekst á við afleiðingar ofbeldis er
sterkt og hugrakkt fólk sem sýnir að
hægt er að horfast í augu við og yfir-
stíga óttann."
edda@dv.is