Freyr - 01.08.1982, Blaðsíða 7

íslenskur og erlendur landbúnaður
glímir við mörg sömu vandamálin
í þessu blaði birtist erindi eftir Rolf Andersson
bankastjóra í Hallandi í Svíþjóð sem hann flutti
á aðalfundi Norrænu bændasamtakanna, N. B.
C.,í ágústmánuði 1981. Erindið nefnist „Land-
búnaður næstu tíu ár“ og í því skyggnist liöfund-
ur aftur, og út frá reynslu síðustu áratuga gefur
hann bændum og starfsmönnum landbúnaðarins
ráð um það hvað þeim beri að leggja áherslu á
næsta áratuginn.
Eftirtektarvert er að þau vandamál sem fyrir-
lesarinn sér í kringum sig eru í stórum dráttum
hin sömu og blasa við í íslenskum landbúnaði.
Inn til dala og út til nesja hér á hólmanum okkar
úti í miðju Atlantshafi er glímt við sömu vanda-
mál og í frjósömum landbúnaðarhéruðum á
Norðurlöndum. Þessi vandamál eru m. a. hækk-
andi f jármagnskostnaður og hækkandi orkuverð
og aukin skriffinnska. Til marks um hana er að
fæstir bændur eru lengur einfærir um að fylla út
skattframtal sitt.
Hér á landi eins og á öðrum Norðurlöndum og
víðar um hinn vestræna heim hefur nú um ára-
tuga skeið ríkt „óraunsæ framkvæmdavíma“,
eins og fyrirlesarinn nefnir það. Menn hafa
fjárfest og stofnað til útgjalda, en afurðaverðið
hefur ekki staðið undir kostnaðaraukunum. Til
skamms tima hefur bilið, bæði hér á landi og
annars staðar, verið brúað að einhverju leyti
með því að verðbólgan hefur rýrt lánsféð,
þannig að menn hafa ekki endurgreitt raunvirði
lánsfjárins, en sá tími er nú liðinn. Og hvað er þá
til ráða? Því svaraði fyrirlesarinn á þá leið að nú
þurfi menn að draga úr innkaupum, bæði á vör-
um og þjónustu.
Spyrja má hvort hér sé verið að boða aftur-
hald. Með þessu muni draga úr hagkvæmni á
búrekstri, og framleiðslukostnaður búvara
aukast. Því er tvennu til að svara. í fyrsta lagi
hefur framleiðslukostnaður búvara verið hærri
en fram hefur komið, meðan fjármagn til land-
búnaðar var niðurgreitt. Það hafa neytendur að
vísu ekki borgað yfir búðarborði heldurþeirsem
átt hafa það fé sem rýrnað hefur. í öðru lagi
berjast mörg lönd við offramleiðslu í einni eða
fleiri greinum landbúnaðar. Sú umframfram-
leiðsla sem þar verður til, er byrði, á hverjum
sem hún lendir. Fyrirlesarinn varar við því sem
hann kallar tískufyrirbæri í hagfræði-
leiðbeiningum og hagfræðikennslu undanfarinn
hálfan annan áratug. Með því á hann við það að
leiðbeiningar og kennsla hafa beinst að því að
auka hlut fjármagns í fyrirtækjum, þar með
töldum búrekstri. Aukinn hlutur fjármagns
merkir aukin vélvæðing og þá m. a. á kostnað
vinnuafls. Afleiðing þess er að áætlað er að um
20 milljónir manna séu atvinnulausar í Evrópu
einni um þessar mundir. Þótt þetta fólk fái at-
vinnuleysisbætur, þá fylgir atvinnuleysi andlegt
álag því að vinna veitir lífsfyllingu þegar allt er
með felldu.
Á sama hátt og íslenskur landbúnaður á við
mörg sömu vandamálin að glíma og erlendur
landbúnaður, þá reynast mörg sömu úrræðin
hvarvetna vel. Meðal þeirra er fjölskyldubú-
rekstur. Rolf Anderson bendir á að slíkur rekst-
ur hafi marga kosti fram yfir stórrekstur og
nefnir þar hina félagslegu hlið, en við hlið fjöl-
skyldubúskapar þrífast margs konar smáfyrir-
tæki auk þess sem hann auðgar menningarlíf í
byggðarlögunum. Einnig heldur hann á lofti
kostum samvinnu og samábyrgðar og bendir á
hina einstæðu sögu samvinnustarfs meðal bænda
á Norðurlöndum.
Þar sem Iifandi starf er unnið, þarf að sjálf-
sögðu sífellt að fylgjast með og endurmeta hvert
á að stefna. Erindi Rolf Andersson er holl
áminning við slíkt endurmat.
M.E.
freyr — 599