Freyr - 15.06.1987, Blaðsíða 11

ans, sýndu minni merki um streitu
og eignuðust fleiri hvolpa (4,4) en
aðrar læður (3,5 hvolpa).
Koma verður „einangruninni“ á
rétt áður en pörunartíminn hefst,
því að svo virðist sem gagnkvæm
áhrif dýra á milli fyrir pörunartím-
ann séu nauðsynleg til þess læður
beiði á réttum tíma og nógu vel.
Þetta kom skýrt fram í tilraunum
Vestergaards (1984). Með því að
taka upp á myndsegulband hvern-
ig minkalæðurnar hegðuðu sér,
sýndi hann að einangruðu læð-
umar vörðu meiri tíma með
hvolpunum sínum í stað þess að
huga að nágrannalæðum og að
einangraðar læður voru öðruvísi í
háttemi en aðrar læður. Einan-
graðar læður áttu nokkru fleiri
hvolpa en hinar, en megin munur-
inn virtist vera að hvolpar þeirra
döfnuðu betur. Þetta síðasta atriði
bendir til að félagsleg streita geti
orðið til þess að móðirin mjólki
hvolpunum ekki nóg.
Hjá húsdýrum má oft sjá að
allir vilja éta í einu. Að nokkuru
leyti er þetta vegna þess að skepn-
urnar éta þegar þeim er gefið en
einnig að át annarra örvar dýrin til
að éta líka. Til þess að koma í veg
fýrir áflog er nauðsynlegt að sjá til
þess að allar skepnur geti étið
samtímis. Á loðdýrabúi á því að
gefa þannig að allir hvolpar í
hverjum hóp geti étið samtímis.
III. Tjásldpti. („Mál“ dýxa)
Tjáskipti er það að skiptast á
merkjum við aðra einstaklinga.
Merki er mál-eining, t.d. urr eða
það að dingla skottinu. Öll skiln-
ingarvit eru notuð í máli dýra og
táknið eða merkið getur verið
hljóð, Iíkams stelling, lyktarefni
eða snerting við annan einstak-
ling. Til þess að skilja mál dýra
verða menn að sjá öll þessi tján-
ingarform í samhengi. Ákveðið
hljóð getur haft mismunandi
merkingu eftir því hvaða líkams-
stelling fylgir því. Það sem dýrið
vill gefa til kynna með merki er
nefnt tjáning. Eitt einstakt merki
getur tjáð mismunandi hluti við
mismunandi aðstæður. Grundvall-
aratriði tjáningar dýra virðist vera
að hún gefi til kynna hvað dýrið
ætlar að gera við gefnar aðstæður.
Til þess að skilja táknmál dýra
verða menn að vita ofurlítið um
hvað árásarhneigð er.
ÁRÁSARHNEIGÐ.
Árásir eru ríkur þáttur í hátterni
dýra og er ein af aðferðum þeirra
sem miða að því að halda öðrum
einstaklingum í vissri fjarlægð.
Þrjár aðalaðferðir dýra til að
halda bili milli sín og annarra er
ógnandi hátterni, (árás eða ógn-
un), undirgefni, (t.d. skott á milli
fóta), og flótti. Þar eð slíkt hátt-
erni á sér oft stað þegar tveir
einstaklingar keppa um mikilvæg
gæði, (mat, svæði til að búa á eða
kvendýr), gefur hvorugur þeirra
eftir í fyrstu atrennu. Þetta leiðir
oft til „kyrrstöðustríðs“ með ýmiss
konar ógnandi merkjasendingum.
Auðvelt er þá að sjá að einstak-
lingar sveiflast tíðum milli árás-
artilhneigingar og löngunar til að
leggja á flótta. Dýrin eiga oft í
baráttu við sjálf sig, hvað þau eigi
að gera, og þetta getur gefið hátt-
erni þeirra yfirbragð kyrrstöðu.
Slík kyrrstöðuhátternismynstur
hafa í aldanna rás öðlast tákn-
bundið hlutverk.
Dæmi um þetta hjá mörgum
spendýrum er innbyrðisbarátta
um hvort þau eigi að bíta andstæð-
ing sinn eða ekki. Við þær aðstæð-
ur hefur skepnan kjaftinn opinn
og það hefur orðið að boðmerki
um að dýrið muni bíta, verði á það
ráðist, en að það bíti ekki ef
andstæðingurinn dregur sig í hlé.
Árásarmerki geta verið áleitin
eða borið vott um varnarstöðu. Sá
sem er meirimáttar gefur frekar
áleitin árásarmerki og gefur til
kynna að „ef þú ekki hypjar þig í
burtu þá ræðst ég á þig“. Árásar-
merki í varnarskyni gefur sá sem
stendur höllum fæti í aðstöðu þar
sem hann vill ekki eða getur ekki,
eins og t.d. dýr sem er í búri,
dregið sig í hlé. Slík boðmerki
þýða að „ef þú ræðst á mig, ver ég
mig“.
Takið eftir muninum á þessum
tveimur boðmerkjum. Áleitin
merki eru oft fólgin í því að sýna
sig í fullri stærð með uppréttum
löppum og teygðuni hálsi, en
varnarkennd merki er það m.a. að
sýna varnarvopn sín, tennur og
klær, o.s.frv. Varnarkennd merki
eru einnig gefin í samskiptum við
önnur rándýr og menn og hafi þau
ekki tilætluð áhrif, reynir dýrið að
flýja.
Ef þetta gerist í búri eða bás
misheppnast flóttinn að sjálf-
sögðu. Af þesu verður dýrið ákaf-
lega taugaspennt og getur þá grip-
ið til örþrifaráða. Þess vegna ríður
meira á að virða varnarkend boð-
merki hjá dýrinu heldur en árásar-
merkin.
Svipbrígðamál refsins.
Fyrstu þrjár vikurnar eftir got eru
andlit hvolpanna alveg svipbrigða-
laus. Frá þriggja vikna aldri fara
að koma í ljós margs konar svip-
brigði þar sem mismunandi stell-
ingar eyrna, kjafts eða vara, auk
höfuð- og líkamsstellinga, gefa til
kynna fyrirætlanir dýrsins.
Einstök svipbrigðamerki eru
mjög svipuð hjá öllum hundateg-
undum, en ofurlítinn mun er þó
hægt að greina hjá tegundunum.
Á þesu sviði er munur hjá rauðref
og fjallaref lítilvægur svo að það
sem hér er skráð á við um báðar
tegundirnar í sömu aðstæðum.
Þegar tvö dýr standa andspænis
hvort öðru og hvorugt vill láta í
minni pokann, ógna þau með gap-
andi kjafti. Kjafturinn opnast upp
á gátt og það dýrið sem er meiri-
máttar sýnir tilhneigingu til að bíta
hitt. Eyrun eru oft dálítið sveigð
aftur. Það er varnarkennd stelling
og sýnir að dýrið á í baráttu milli
árásar- og varnartilhneiginga. í
stuttu máli má segja að það dýrið
sem meira má sín láti neðri skolt
síga en hitt beini eftir skolti upp á
við.
Gagnstætt árásartáknum eru
merki sem hafa þann tilgang að
Freyr 459