Freyr - 15.06.1987, Blaðsíða 13

Ráðunautafundur 1987
Óttar Geirsson, jarðræktarráðunautur,
Búnaðarfélagi íslands
V othey s verkun
Inngangur.
Á fundi um vothey, sem tœkniskor (seksjon VII) NJF stóð fyrir (í samvinnu við
plöntu- og búfjárskorir, II og V) á Hvanneyri sl. haust, var bent á að vegna þess hve
sumur eru stutt á Norðurlöndum eru fáar tegundir nytjajurta sem hcegt er að rækta í
þessum löndum. Hins vegar má segja að skilyrði til grasræktar séu góð.
Hið stutta sumar veldur því að
mikinn hluta uppskeru af túnum
verður að verka og geyma til
vetrarins. Það er því eðlilegt að
heyverkun gegni þýðingarmiklu
hlutverki á Norðurlöndum og
Norðurlandabúar standi framar-
lega á því sviði. Ég vil segja hér frá
nokkrum atriðum, sem komu
fram á þessum fundi.
Heyverkun má skipta í
tvennt,eftir því hvort heyið er
geymt þurrt eða vott, þurrey eða
vothey. Fram á þesa öld var heyið
nær allt geymt þurrt en í seinni tíð
hefur votheysverkun unnið á.
Bændur hafa horfið frá þurrkun
úti, annað hvort á velli eða á
hesjum, en það hefur verið nokk-
uð mismunandi eftir löndum,
hvað hefur tekið við. í Noregi,
Finnlandi og Danmörku hefur
votheysgerð einkum tekið við
hlutverki útiþurrkunar, en í Sví-
þjóð og á Islandi hafa bændur
fremur hallast að súgþurrkun. Um
miðjan þennan áratug er talið að
um 80% af heyfeng Norðmanna
sé verkaður í vothey og meira en
helmingur af heyfeng Finna og
Dana. Votheysverkun hefur
einnig aukist í Svíþjóð og á Is-
landi. Votheysverkun hefur þró-
ast nokkuð mismunandi á Norður-
löndum. í Noregi, Finnlandi og á
íslandi er algengast að hirða beint
við slátt í vothey og nota íblönd-
unarefni (maurasýru eða kofa-
salt), en í Danmörku og Svíþjóð
eru íblöndunarefni lítið notuð, og
þar er grasið yfirleitt forþurrkað
áður en það er hirt.
Nú er votheysverkun gjarnan
skipað í flokk með líftækni (bio-
teknik). Leitast er við að mynda
snögglega nægilega sýru í heyinu
til að koma í veg fyrir vöxt óæski-
legra gerla og draga úr áhrifum
skaðlegra hvata (ensyma). í
geymslunni má engin gerla-
starfsemi fara fram, en þá verður
pH að vera undir 4,2 og auk þess
verður að útiloka allt loft frá hey-
inu. Annars þrífast ger- og myglu-
sveppir, því að þeir geta þolað lágt
sýrustig. Þegar heyið er tekið úr
geymslunni mega ekki verða á því
breytingar, en þá verða gersveppir
í því að vera í lágmarki.
Við aðra líftæknilega fram-
leiðslu er lögð mikil áhersla á að
auðvelt sé að endurtaka fram-
leiðsluna þannig að árangur verði
ætíð sá sami. Einn aðalvandi við
votheysgerð er hve margir breyti-
legir þættir hafa áhrif á árangur-
inn. Þar má nefna grasafræðilega
samsetningu hráefnisins, þurrefni
og efnainnihald, mismargar og
mismunandi örverur í hráefninu,
veðurfar við hirðingu, hlöðugerð,
tækni við slátt og hirðingu o.fl.
Þessi breytileiki er miklu meiri við
votheysgerð en aðra líftæknilega
framleiðslu, t.d. osta- eða sultu-
gerð svo að dæmi séu tekin.
Af mörgum tilraunum með vot-
heysverkun í loftþéttum umbúð-
um má draga þá ályktun að ekki
þurfi að vera nein vandræði við að
verka vothey úr grasi ef prótein í
því er minna en 21% og sykur
meiri en 10% af þurrefni. Góð
votheysverkun er fyrst og fremst
tæknilegt úrlausnarefni.
Hirðingarhraði.
Sé sleppt því tapi á næringarefnum
sem verður í heyi á velli og í
afrennslisvökva úr heyinu, ætti
verkunartap við votheysverkun
ekki að fara yfir 5%. Meiri rýrn-
un, sem oft verður í reynd, hlýtur
að stafa af niðurbroti vegna loft-
aðgangs við votheysverkunina.
I tilraunum með hirðingarhraða
Freyr 461