Freyr - 01.08.1987, Blaðsíða 21

Upplaka með Grimme upptökuvél. (Ljósm. Ólafur Guðmundsson).
Skýringin á þessu er m.a. sú að
þegar kartafla kemur á upptöku-
bandið af skeranum, er hraði
hennar a.m.k. 2,1 m/s. Verður
kartaflan þá fyrir höggi sem sam-
svarar 203 mm falli. Það hefur
sýnt sig að slíkt fall getur valdið
slæmum skemmdum á kartöflum.
Sá hraðamunur sem hér hefur
verið talað um og sagður er vera
heppilegastur sem næst núlli, er
þó ákaflega háður aðstæðum.
Hefur jarðvegur þar mikil áhrif á.
Á einum stað rná hraðamunurinn
ekki fara yfir 0 svo skemmdir
haldist innan viðunandi marka, á
sama tíma og hann má fara yfir 2
m/sek á öðrum stað, án þess að
nokkuð gerist. Þetta er því mjög
staðbundið, og verður hver bóndi
að finna réttan hraða fyrir sig.
Hraðamunur milli banda, t.d.
milli upptökubands og tínslu-
bands, má ekki vera of mikil. Fari
kartöflurnar að dansa á bandinu,
þarf að jafna hraða þeirra. Hraði
tínslubands er hæfilegur ef kart-
öflurnar mynda nær samfellda
þekju á því.
Fallhæðir kartöflunnar í vélinni
þurfa að vera sem minnstar og
fæstar. Hægt er að minnka áhrif
falls með því að hafa undirflötinn
mjúkan. í töflu 2 eru sýndar
skemmdir á kartöflum við fall á
mismunandi undirlag.
Við minnst fall ber einkum á
hrufluðum kartöflum, og fjölgar
þeim jafnt og þétt við aukna hæð.
Sköddunin eykst lítið við minnsta
fallið en mikið þegar það hækkar.
Áhzif umhverfisþátta.
í lokin ætla ég að nefna nokkra
umhverfisþætti sem geta haft áhrif
á skemmdir við upptöku. Jarðveg-
ur þarf að vera nokkuð sendinn og
laus í sér. Klessur, torfur og
steinar í jarðveginum auka hættu á
skemmdum.
Of mikill raki í jarðveginum
veldur því að hann klessist saman
og við kartöflurnar loðir sandur
og jarðvegur. Þegar í upptöku-
vélina kemur hruflast þær svo af
þessum sökum.
Hitastig við upptöku hefur
mikil áhrif á mótstöðu kart-
aflnanna gegn upptökuskemmd-
um. í Danmörku er ráðlagt að
taka ekki upp ef hiti er undir
10°C. Hér þýðir ekki að setja
slíkar reglur vegna kalds loftslags.
Þó ættu menn að reyna að nota
hlýrri dagana til upptöku, og
fresta henni ef mjög kalt er. Eftir
næturfrost ætti ekki að byrja of
snemma.
Talið er að kartöflurnar þoli
upptökuna betur ef grasið er fallið
þar eð hýði þeirra þykknar við
nokkurra daga geymslu í jarðvegi
eftir að sprettu er lokið. Erlendis
er grasið fellt 10—15 dögum fyrir
upptöku í þessu skyni.
Kartöfluafbrigði eru misþolin
gagnvart upptöku. Fáar athuganir
eru þó til um samanburð á því á
þeim afbrigðum sem ræktuð eru
hérlendis. Þó virðast rauðar ís-
lenskar þola upptöku betur en
Gullauga.
Helstu hcimildir.
Kartoffel nyt. Nr. 1,15 og 36.
Larson, K. Mekaniska skador i potatis-
productionen. SMAK 22.
McRae, D.C., 1980. Mechanical da-
mage to potatos by harvesting and
handling. Annals of applied Biology.
Ólafur Guömundsson 1978. Notkun véla
og tækja við kartöfluræktun. Handbók
bænda 1978, 159—171.
Ræktun kartaflna, 1985. Fræðslurit B.í.
nr. 6.
Vísindin efla alla dáð.
Frh. af bls. 575.
Vegna offramleiðslu í aðalbúgreinum
beinist athyglin að því að efla nýjar búgreinar
og nýta sem best þá aðstöðu og það fjármagn
sem er bundið í þeim eldri.
Hagnýtar rannsóknir hljóta alltaf að mótast
af því hvað helst er á döfinni í atvinnuveginum
á hverjum tíma. Það er því ánægjulegt, að nú
er verið að endurskoða starf og skipulag
Rannsóknastofnunar landbúnaðarins. Nefnd
sem landbúnaðarráðherra skipaði vinnur nú
að því að endurskoða alla rannsóknastarfsemi
í þágu landbúnaðarins með það fyrir augum
að fjárveitingar til hennar nýtist sem best.
J.J.D.
Freyr 589