Freyr - 01.08.1987, Blaðsíða 28

Ami G. Pétursson
fyrrv. hlunnindaráðunautur
Æðarbúskapur á Vatnsenda 1986
Síðustu daga í apríl tók ísa að leysa afvötnum. Pann 29. apríl var Fremravatn að hálfu
íslaust. Pá sáust gœsir á flugi og fyrstu œðarhjónin mættu í matartrog á vatnsbakka um
hádegi. Úr því fjölgaði œðarheimsóknum að Vatnsenda frá degi til dags og hélst þar til
ungauppeldi hófst upp úr miðjum júní.
Vorið var kalt og fremur rysjótt.
Varp fór seint og fremur hægt af
stað og aldrei komu sjáanlega
stærri varphrotur.
Flugvargur og ekki síst ræn-
ingjaflokkur hrafna spillti varpi.
En veðursæld um aðaldúntíma
bjargaði því sem bjargað var, og
var dúnnýting því allgóð.
Þann 30. apríl mætti ársgömul
aligrágæs af uppeldisárgangi 1985
til morgunverðar á vatnsbakka.
Hún var dauf, hölt og mögur. í
fylgd með henni var glæsilegur
maki, sem ekki þorði að koma til
morgunverðar.
Gæsin var ánægð yfir að sjá
mig, elti mig heim á hlað og þaðan
að Suðurvatni og málaði með mér
prammann. Hún sinnti í engu að-
vörun makans um að halda sig í
fjarlægð frá mér og fór svo fram
næstu daga. En fljótlega tókst
henni að temja makann, hann
kom í mat og þau fóru að elta mig
eins og hvolpar er ég fór af bæ, út
að sjó eða út í eyjar.
Fyrstu dagana varð ég að bjóða
fram mat handa gæsinni hverju
sinni, því að hún mundi frá sumr-
inu áður að hún mátti ekki éta
fóður úr matardöllum æðarung-
anna.
En er frá leið varð hún frek til
fóðursins, sem og makinn, og
flæmdi æðarfuglinn frá, svo að ég
varð að taka hana aftur í endur-
hæfingu. Makinn hafði sig ekki í
frammi ef gæsin var ekki til stað-
ar. Gæsaparið meinaði öðrum
gæsum setu á Vatnsendatúni.
Þrjár alikollur uppaldar á
Vatnsenda verptu þar á þessu
vori. 229—125 af árgangi ’82
verpti aftur í sama hreiður og
1985. Hún kom nú seint í varp og
átti ekki nema þrjú egg. Fáum
dögum áður en eggin áttu að ung-
ast út fannst hún dauð við hreiður.
Við krufningu var dánarorsök úr-
skurðuð krókormasýki, en sá
ormur sest m.a. að í þörmum
æðarfugls og veldur vanþrifum og
þróttleysi. Um varptímann taka
kollur ekki fæðu til sín og getur þá
fljótt dregið að endalokum. 229—
125 var mjög natin fóstra í unga-
uppeldi 1984, og var því eðlilegt
að hún kæmi heim að bæ að sýna
ungana sína vorið 1985. Er mikil
eftirsjá að hún skuli ekki lengur
geta sagt til um framvindu mála.
Tvær til þrjár kollur aðrar fund-
ust dauðar í varplöndum á Vatns-
enda vorið 1986 en voru ekki
krufnar. Hinar alikollurnar tvær
verptu í töppum í tjörnum í grennd
við Vatnsendabæinn, en höfðu
langt á milli sín. Fróðlegt var að
sjá að aligeldkollurnar þyrptust
hópum saman í tappirnar til þeirra
í upphafi varps. 2ja ára árgangur
var sem oft áður mest áberandi af
dvalarfugli, þótt allir árgangar frá
1982. kæmu þar við sögu að ein-
hverju leyti.
Annað sem vakti undrun mína
var að árgangur 1984 flaug oft af
Fremravatni og suður fyrir fjárhús
og hafði þar oft viðdvöl í mýrinni á
leið sinni heim að bæ og til sjávar.
Þá hegðun hafði ég ekki séð hjá
alikollum mínum áður. En allt í
einu rifjaðist upp fyrir mér að
árgangur ’84 hafði haft aðsetur um
hálfs mánaðar skeið, frá 16 daga
aldri, í hlöðutóft við fjárhúsin og
fengið að sulla og baða sig í tjörn í
mýrinni. Ungarnir undu þó aldrei
hag sínum í því umhverfi, eins og
sagt er frá í grein um ungauppeldi
á Vatnsenda 1984. Þrátt fyrir það
fannst kollunum mínum sjálfsögð
kurteisi að heimsækja þær uppeld-
isstöðvar. Svo djúpstæð er mótun
ungviðis í upphafi æviskeiðs.
Ungauppeldi.
Vikuna 18. til 23. júní voru teknir
samtals 32 ungar og ábrotin egg í
hreiðri í varplöndum og flutt heim
til uppeldis að Vatnsenda. Tíðar-
far var hagstætt um þær mundir,
og voru ungar að jafnaði fluttir í
útistíu sólarhrings gamlir. Þeir
596 Freyr