Freyr - 01.12.1993, Blaðsíða 6

842 FREYR
23.'93
r- RITSTJÓRNARGREIN
Ríkisstuðningur við fslenskan
landbúnað
í þeirri orrahríð sem íslenskur landbún-
aður hefur staðið í undanfarna mánuði
hefur mikið verið fjallað um opinberan
stuðning við íslenskan landbúnað. Þar
hafa ýmsar upphæðir verið nefndar, oftast
á bilinu 10-18 milljarðar króna í árlegan
stuðning.
Nýlega birtist í vikuritinu Vísbendingu
grein eftir Eirík Einarsson, rekstrarhag-
fræðing, um þetta efni en hann hefur
unnið fyrir landbúnaðarráðuneytið síð-
ustu mánuði, m.a. að því að taka saman
upplýsingar um framangreindan stuðning.
Hér á eftir verða rakin nokkur atriði úr
þeirri grein.
Efnahags- og framfarastofnun (OECD)
hefur síðustu ár safnað saman upplýsing-
um um framkvæmd landbúnaðarstefnu
einstakra aðildarríkja sinna, m.a. til að
bera saman aðgerðir stjórnvalda í ríkjun-
um til stuðnings landbúnaði. Til þess að
gera slíkan samanburð sem marktækastan
var búin til svokölluð PSE-aðferð (Pro-
ducer Subsidy Equivalent), en hún á að
meta tekjuígildi þess stuðnings sem bú-
vöruframleiðendur í aðildarlöndum
OCED fá. PSE er reiknað fyrir kornvörur,
sykur, sojabaunir, mjólk, kindakjöt, ull,
nautakjöt, alifuglakjöt, svínakjöt og egg.
Þessar afurðir vega hins vegar misþungt í
heildar framleiðsluverðmæti búvara í ein-
stökum löndum, í Japan t.d. 54% en 94% í
Finnlandi.
Stuðningi við landbúnað er samkvæmt
PSE-aðferðinni skipt í a) markaðsstuðn-
ing, b) beinar greiðslur, c) lækkun fram-
leiðslukostnaðar, d) almenna þjónustu og
e) fóðurleiðréttingu, sem dregst frá stuðn-
ingi á þeim svæðum þar sem fóðurverð er
hærra en heimsmarkaðsverð.
PSE-gildi er gjarnan sýnt sem hlutfall af
framleiðsluverðmæti þeirra afurða sem
það tekur til. Þetta hlutfall fyrir ísland var
85% árið 1988, en er áætlað 76% fyrir árið
1992. í ár er það áætlað mest fyrir mjólk,
84%, en minnst fyrir nautakjöt, 52%.
Samkvæmt PSE útreikningum er ríkis-
stuðningur við íslenskan landbúnað fyrir
árið 1993 áætlaður kr. 10.225 milljónir. Af
honum eru kr. 5.144 milljónir markaðs-
stuðningur, beinar greiðslur kr. 4.684
milljónir (að mestu leyti beingreiðslur
vegna mjólkur og kindakjöts), og almenn
þjónusta, kr. 848 milljónir, (m.a. Fram-
leiðnisjóður 250 m. kr., Lífeyrissjóður
bænda 185 m. kr., Sauðfjárveikivarnir 133
m. kr., Rala 130 m. kr., BÍ 82 m. kr. og
yfirdýralæknir 60 m. kr.).
PSE-hlutfall í íslenskum landbúnaði er
með því hæsta sem gerist. Hins vegar er
ekki gerð fóðurleiðrétting fyrir ísland, en
hún lækkar t.d. PSE-hlutfallið íNoregi um
10%. Þá kemur fram að PSE-aðferðin
tekur aðeins til hluta þess stuðnings sem
landbúnaður í heild nýtur. Komið er fram
að PSE nær einungis til 54% af fram-
leiðsluverðmæti búvara í Japan. Árið 1992
nam stuðningur til bandarísks landbúnað-
ar samkvæmt PSE-aðferðinni 34 milljörð-
um bandaríkjadala, en heildarstuðningur
var þar 91 milljarður dala það ár.
Þá er þess að geta að tæknilegir og
kostnaðarlegir erfiðleikar eru á því að
flytja t.d. nýmjólk og aðrar ferskvörur
mjólkur langar leiðir, þannig að þar hefur
svokölluð markaðsvernd ekki sama gildi
Frh. á bls. 850.