Freyr - 01.06.1995, Qupperneq 23

fjöldi laxa sem gengur í ána á einu
sumri sé 100 og þar af væru 30
ættaðir af efra svæðinu myndi 60%
veiðiálag á laxa uppruninna á efra
svæðinu þýða að 12 fiskar yrðu
eftir til þess að hrygna á því svæði.
Þetta gæti mörgum þótt of lítið og
vildu auka laxgengd á efra svæðið.
Með umfangsmiklum sleppingum
gætu menn til að mynda sett sér það
markmið að efra svæðið skili 100
löxum og þess yrði gætt að fjöldi
fiska sem hrygndu á svæðinu yrði
ekki undir 20 löxum. í fljótu bragði
hljómar það betur en 12 laxar hér
að framan. Að margra dómi væri
því minni ástæða til að takmarka
veiði þegar náttúrlegar göngur eru
litlar því að seiðasleppingarnar
myndu tryggja að nóg yrði af fiski.
Miðað við 30 fiska af náttúrlegum
uppmna og 70 fiska af sleppiuppruna
myndu um 100 laxar upprunnir á efra
svæðinu skila sér. Fleiri fiskar þýddu
lengri veiðitíma eða möguleika á að
auka sóknina með öðrum hætti.
Þannig myndu 20 fiskar verða eftir til
þess að hrygna á effa svæðinu þó
veiðiálag færi í 80%. En ef laxar af
náttúrulegum uppmna em jafn lík-
legir til þess að verða veiddir og laxar
af sleppiuppruna þá yrðu 14 laxar af
sleppiuppmna en aðeins 6 laxar af
náttúmlegum uppmna eftir. Slíkar
sleppingar gætu því orðið til þess að
villa mönnum sýn.
Hér væru menn komnir í vissa
klemrnu þar sem meira af veiðan-
legum fiski skapar þrýsting á að nýta
þá umfram fiska sem fást með slepp-
ingum. Rök með því gætu líka verið
að skilja ekki of mikið af sleppi-
fiskum eftir í ánni. Vandamálið er
hins vegar að ekki verður greint á
milli fiska af náttúrlegum uppmna
og sleppiuppruna í veiði. Villtum
fiskum gæti því fækkað samkvæmt
því (18). Ef sóknin er aftur á móti
ekki aukin og villtum fiskum sem
yrðu eftir til hrygningar fækkaði
þess vegna ekki, getur eftir sem áður
verið að þeir skili færri fiskum til
næstu kynslóðar en ella vegna áhrifa
frá fiskum af sleppiuppmna, til að
mynda vegna samkeppni (26).
Annað vandamál þessu samfara er
ójöfn ljölskyldustærð.
Ef fiskar af eldisuppmna em und-
an fáum foreldrum, jafnvel einni til
tveimur hrygnum og einum til
tveimur hængum, er ljóst að um
alvarlega skyldleikaræktun getur
verið að ræða og þar af leiðandi tap
á breytileika innan stofnsins. Það
J gerist jafnvel þó að einhver blönd-
un verði á milli svæða. Sleppingar
eru því sjaldnast leið til þess að
draga úr skyldleikaræktun þegar
talið er að hrygningarstofn sé of
lítill. Afleiðingin getur orðið að
laxar sem hrygna á stóm svæði geta
jafnvel verið að hálfu eða öllu leyti
undan sömu hrygnunni.
Lokaorð
Mikilvægt er að við tileinkum
okkur nýja þekkingu um hvemig
farsælast sé að umgangast nytja-
stofna og að umræðu um það
hvernig við getum sem best vemd-
að þá og nýtt sé haldið vakandi.
Með því móti er best tryggt að við
sem og afkomendur okkar geti not-
ið þeirrar gæfu að eiga ánægju-
stundir í ósnortinni íslenskri náttúru
við veiðar á laxi úr ósnortnum
íslenskum laxastofnum.
Heimildir
1. Begley S, King P. og Hager M.
1994. Better red than dead. Newsweek
19. desember: 50- 51.
2. Bjami Jónsson 1993a. Laxá í Refa-
sveit 1993. Skýrsla Veiðimálastofnun.
3. Bjami Jónsson 1993b. Húseyjar-
kvísl 1993. Skýrsla Veiðimálastofnun.
4. Bjarni Jónsson 1995c. Fnjóská
1994. Skýrsla Veiðimálastofnun.
5. Chilcote M., Dale C., Kostow K.,
Schaller H. og Weeks H. 1992. Wild
Fish Management Policy Biennial
Progress Report. Skýrsla. Oregon
Department of Fish and Wildlife
Natural Production Program.
6. Doyle R. W., Shackel N. L., Basiao
Z., Uraiwan S., Matricia T. og Talbot A.
J. 1991. Selective diversification of
aquaculture stocks: A proposal for eco-
nomically sustainable genetic conser-
vation. . Canadian Joumal of Fisheries
and Aquatic Sciences 48 (Suppl. 1):
148- 154.
7. Fleming I. A. og Gross M. R. 1989.
J Evolution of adult female life history
[ and morphology in a pacific salmon
(Coho: Oncorhynchus kisutch.
Evolution 43: 141- 157.
8. Gausen D. og Moen V. 1991.
Large- scale escapes of farmed Atlantic
salmon (Salmo salar) into Norwegian
rivers threaten natural populations. .
Canadian Journal of Fisheries and
Aquatic Sciences 48: 426- 428.
9. Helle J. H. 1981. Significance of
the stock concept in artificial propaga-
tion of salmonids in Alaska. . Canadian
Journal of Fisheries and Aquatic
Sciences 38: 1655- 1671.
10. Hilborn R. 1992. Hatcheries and
the future of salmon in the northwest.
Fisheries 17 No. 1: 5- 8.
11. Hindar K., Ryman N. og Utter F.
1991. Genetic effects of cultured fish
on natural fish populations. . Canadian
Journal of Fisheries and Aquatic
Sciences 48: 945- 957.
12. Mayr E. 1971. Populations, species
and evolution. Belknap Press, Harvard
University Press, Cambridge, MA. 453 bls.
13. Meffe G. K. 1986. Conservation
genetics and the management of endan-
gered fishes. Fisheries 11(1): 14-23.
14. Meffe G. K. 1992. Techno- arro-
gance and halfway technologies: salm-
on hatcheries on the pacific coast of
North America. Conservation Biology
6: 350- 354.
15. Nehlsen W., Williams J. E. og
Lichatowich J. A. 1991. Pacific salmon
at the crossroads: stocks at risk from
California, Oregon, Idaho and
Washington. Fisheries 16(2): 4- 21.
16. Nickelson T. E., Solazzi M. F. og
Johnson S. L. 1986. Use of hatchery
coho salmon (Oncorhynchus kisutch)
presmolts to rebuild wild populations in
Oregon coastal streams. . Canadian
Journal of Fisheries and Aquatic
Sciences 43: 2443- 2449.
17. Randall R. G., Healy M. C. og
Dempson J. B. 1987. Variability in length
of freshwater residence of salmon, trout
and char. American Fisheries Sociation
Symposium 1: 27- 41.
18. Ricker W. E. 1981. Changes in the
average size and average age of pacific
salmon. Canadian Joumal of Fisheries
and Aquatic Sciences 38: 1636- 1656.
19. Saunders R. L. og Schom C. B.
1985. Importance of the variation in life
history parameters of Atlantic salmon
(Salmo salar). Canadian Joumal of Fish-
eries and Aquatic Sciences 42: 615-618.
20. Schaffer W. M. og Elson P. F. 1975.
The adaptive significance of variations
in life history among local populations
of Atlantic salmon in North America.
Ecology 56: 577- 590.
21. Sigurður Guðjónsson 1991. Oc-
currence of reared salmon in natural
salmon river in Iceland. Aquaculture
98: 133- 142.
22. Simon R. C., Mclntyre J. D. og
Hemingsen A. R. 1986. Family size and
effective population size in a hatchery
stock of coho salmon (Oncorhynchus
kisutch). Canadian Joumal of Fisheries
and Aquatic Sciences 43: 2434- 2442.
6.'95- FREYR 255