Freyr - 01.06.1995, Blaðsíða 30

3. Komið verði upp sérhæfðri að-
stöðu til tilrauna í lífrænni rækt-
un með þvf að samtengja starf-
semi tilraunastöövarinnar á
Sámsstöðum og skógræktar-
stöðvarinnar á Tfimastöðum í
Fljótshlíð. Þeirri starfsemi verði
sett sérstök yfirstjóm með aðild j
bænda í lífrænum búskap.
Ahersla verði lögð á lífræna
áburðarframleiðslu, grasrækt,
belgjurtarækt, kornrækt, skjól-
beltarækt og bæði inni- og úti-
ræktun grænmetis. Þar með verði
gerðar tilraunir með safnhauga-
gerð og margvísleg sáðskipti.
Leita skal samvinnu við bændur í
lífrænum búskap á Suðurlandi
svo og við aðrar tilraunastöðvar
um uppgræðslutilraunir, beitar-
tilraunir og tilraunir með lífrænt
fóður sem framleitt er á Sáms-
stöðum/Tumastöðum, enda ekki
gert ráð fyrir að þar sé haldið
búfé. Samhliða þessari nýskipan
verði öllum starfandi tilrauna- og
skólabúum ríkisins gert að vinna
áætlanir um lífrænan búskap og
hrinda þeim í framkvæmd eftir
því sem aðstæður leyfa. Hvatt
verði til samvinnu aðila sem
vinna að rannsóknum, kennslu
og leiðbeiningum um þróunar-
verkefni í lífrænum landbúnaði í
tengslum við opinber tilraunabú
eða bændur í lífrænni fram-
leiðslu.
4. Erlendis, t.d. í Austurríki, Nor-
egi, Sviss og Þýskalandi, hefur
komið glögglega í ljós að með
aðlögunarstyrkjum má hraða
mjög uppbyggingu lífræns bú-
skapar. Þótt ekki séu tiltækar
upplýsingar um kostnað við að-
lögun íslenskra búgreina né
kostnað við vottun afurða er ljóst
að slíkt getur haft veruleg áhrif á
afkomu búsins á meðan breyt-
ingamar ganga yfir. Því leggur
nefndin til að kannað verði hvort
og með hvaða hætti megi efla
lífrænan landbúnað með tíma-
bundnum aðlögunarstyrkjum,
og sérstakri lánafyrirgreiðslu
fyrir einstakar jarðir sem metnar
eru hæfar til slíks búskapar. Þar
sem gerðar eru meiri kröfur til
umhverfisverndar í lífrænum
landbúnaði en í þeim hefð-
bundna og í ljósi þeirrar stað-
reyndar að lífrænir búskapar-
hættir eru atvinnuskapandi og
stuðla að viðhaldi byggðar og
búsetu í sveitum, er eðlilegt að
líta á stuðning við aðlögun sem
„grænar greiðslur“. Slíka styrki
mætti m.a. tengja skilyrðum um
gróðurvernd og uppgræðslu,
varðveislu sérkenna í landslagi
og lífríki og uppbyggingu vist-
vænnar ferðaþjónustu.
5. Niðurstöður nefndarinnar sýna
að þrátt fyrir ýmsa annmarka em
skiíyrði til lífræns landbúnaðar
ákjósanleg að mörgu leyti.
Nefndin telur þó ekki unnt að spá
um þróunina sem mun ráðast
mjög af þáttum á borð við efl-
ingu rannsókna, kennslu og leið-
beininga, stuðning við aðlögun
og aðgang að mörkuðum. Þótt
ekki sé raunhæft að meirihluti
íslenskra búvöruframleiðenda
hljóti lífræna viðurkenningu á
næstu árum eru slagorð á borð
við „Iceland going organic“ rétt-
lætanleg. I því felst verðugt
langtímamarkmið sem vekur
athygli við kynningu á Islandi og
markaðsöflun fyrir íslenskar af-
urðir erlendis. Slík fyrirheit geta
haft jákvæð áhrif á umhverfis-
ímynd landbúnaðarins og lands-
ins í heild. Markaðsmál hafa ekki
verið könnuð, enda ekki gert ráð
fyrir því, en nefndin vill þó koma
á framfæri þeirri tillögu að land-
búnaðarráðuneytið beiti sér fyrir
því, í samráði við vottunarstofur,
að sem fæst lífræn vömmerki
verði notuð, helst aðeins eitt, t.d.
„Organic Iceland“ erlendis og á
innanlandsmarkaði „Lífrænt ís-
lenskt“.
6. Tillögur nefndarinnar hér að
framan hafa allar miðast við fag-
lega uppbyggingu og þróun líf-
ræns landbúnaðar. En að fleiru
þarf að hyggja sem getur notið
góðs af eflingu lífrænnar fram-
leiðslu. Því leggur nefndin fram
þá tillögu að landbúnaðarráðu-
neytið og yfirdýralæknir beiti sér
fyrir umræðum um leiðir til að
gæðavotta með einhverjum
hætti landbúnaðarafurðir sem
uppfylla að hluta kröfur líf-
rænna framleiðsluhátta, sbr. lög
nr. 162/1994 og væntanlega
reglugerð, og em vistvænni en
almennt gerist í landbúnaði
(millistig). Fordæmi eru næg, t.d.
reglur um framleiðslu og mark-
aðssetningu gæðavottaðra land-
búnaðarvara undir merkinu
„Godt norsk“ í Noregi (fskj. 21).
Þar sem gera má ráð fyrir að
kröfur um hreinleika og fram-
leiðsluhætti séu all breytilegar
eftir afurðum þarf að fjalla um
hverja búgrein fyrir sig, t.d. í
hinum ýmsu búgreinafélögum og
fagráðum landbúnaðarins. Slíkar
umræður má einnig skoða sem
lið í eflingu gæðastýringar sem
er ofarlega á baugi í landbúnaði
um þessar mundir.
Meginniðurstöðurnar eru eftir-
farandi:
a) Átak verði gert til að efla rann-
sóknir, kennslu og leiðbeining-
ar í þágu lífræns landbúnaðar.
Gerðar verði áherslubreyting-
ar í forgangsröðun rannsókn-
arverkefna enda um nýsköpun
í landbúnaði að ræða.
b) Starfsemi tilraunastöðvarinn-
ar á Sámsstöðum og skóg-
ræktarstöðvarinnar á Ttima-
stöðum í Fljótshlíð verði sam-
tengd og þar verði komið á fót
sérhæfðum rannsóknum í líf-
rænni ræktun í samvinnu við
bændur í Iífrænum búskap.
c) Kannað verði hvort og með
hvaða hætti megi efla lífrænan
landbúnað með tímabundnum
aðlögunarstyrkjum og sér-
stakri lánafyrirgreiðslu.
d) Þótt skilyrði til iífræns bú-
skapar séu að mörgu leyti góð
hér á landi skal líta á aðlögun
að lífrænum landbúnaði sem
verðugt langtímamarkmið
fremur en snögga breytingu í
búskaparháttum.
e) Landbúnaðarráðuneytið beiti
sér fyrir umræðum um gæða-
vottun landbúnaðarafurða sem
uppfylla að hluta kröfur líf-
rænna framleiðsluhátta og eru
vistvænni en almennt gerist í
landbúnaði (millistig).
Reykjavík, 10. mars 1995,
f.h. nefndar umfaglega stöðu og
horfur í lífrœnum búskap á Islandi,
Ólafur R. Dýrmundsson, formaður
262 FREYR - 6.'95