Freyr - 01.12.1995, Blaðsíða 10

sigrar unnust og margt af því sem nú
virðast sjáfsagðir hlutir kostaði
áralanga baráttu. Jafnframt blasir
við að sumt af því sem áður var talið
meðal grundvallaratriða í kjara-
málum bænda hefur ekki sama vægi
og áður í því starfsumhverfi sem
landbúnaðurinn nú býr við.
Einn af fyrstu sigrum Stéttar-
sambandsins í kjarabaráttunni fyrir
bændur var að fá viðurkenndan rétt
þeirra til þátttöku í ákvörðun um
verð á framleiðsluvörum þeirra og
að fá það lögbundið að tekjur bænda
skyldu vera í sem nánustu samræmi
við tekjur hliðstæðra stétta. Þetta
hvoru tveggja fékkst viðurkennt
með setningu laganna um Fram-
leiðsluráð landbúnaðarins árið
1947. í sömu lögum var heimiluð
verðmiðlun milli svæða sem tryggði
bændum sem jafnast verð fyrir
afurðir sínar, án tillits til búsetu og
jafnaði aðstöðu þeirra til þess að
koma afurðum sínum á markað.
Enda þótt áherslur séu nú breyttar
og öðrum baráttuaðferðum beitt
hafa þessi ákvæði fram undir þetta
verið hornsteinn í kjarabaráttu
bænda. Síðar komu m.a. til sög-
unnar ákvæðin um útflutnings-
bætur, viðurkenning á rétti bænda til
að reikna orlof á launalið verð-
lagsgrundvallarins, og ákvæði um
staðgreiðslu afurðaverðs.
Annar merkur áfangi frá fyrstu
árunum var viðurkenning ríkis-
stjórnarinnar á áætlun sem Stéttar-
sambandið lét gera um fram-
kvæmdir í landbúnaðinum árin 1950
til 1960. Áætlunin miðaði að því að
þjóðin yrði sjálfri sér nóg um mjólk
og kjöt. Tókst að framkvæma hana
þannig að frá 1960 hefur ekki verið
skortur á þessum vörum í landinu.
Þessu var síðan fylgt eftir með
skipulegri uppbyggingu sláturhúsa
og mjólkurbúa og uppbyggingu hjá
bændum, m.a. til að auka ræktun
þar sem hún var minnst og bæta
heyverkun. I þessu sambandi ber
einnig að nefna þær skipulags-
breytingar sem urðu á lánamálum
bænda með tilkomu Stofn-
lánadeildar landbúnaðarins árið
1962. Með þeim var föstu skipulagi
komið á lánveitingar til fram-
kvæmda í landbúnaðinum sem var
ein megin forsenda þeirrar miklu
uppbyggingar sem varð í sveitum
landsins á sjöunda og áttunda
áratugnum. Þá má nefna reglur um
mat og meðferð búvara til þess m.a.
að hvetja til vöruvöndunar og að
komið var upp kerfi afurða- og
rekstrarlána til þess að tryggja
bændum rekstrarfé og flýta greiðslu
afurðaverðs.
Á félagslega sviðinu ber hæst
stofnun Lífeyrissjóðs bænda árið
1970, eflingu Bjargráðasjóðs,
stofnun Framleiðnisjóðs land-
búnaðarins árið 1966 og sérstakt
fjármagn til búháttabreytinga og
eflingar atvinnulífs í sveitum 1985
til 1992. Þá má nefna samninga við
tryggingafélögin um umbætur á
sviði tryggingamála, þ. á m. ábyrgð-
artryggingar, hey- og búfjártrygg-
ingar og tryggingar á vélum svo og
hópslysatryggingar á fólki við
bústörf.
Útrýming mæðiveikinnar 1945 til
1960 var mikið baráttumál Stéttar-
sambandsins og síðar viðureignin
við riðuveikina. Árið 1966 hófst
barátta Stéttarsambandsins fyrir því
að fá lögfestar heimildir til fram-
leiðslustjórnunar og voru slíkar
heimildir lögfestar á árunum 1979 til
1985.
Loks skal hér nefnd barátta
Stéttarsambandsins fyrir því að fá
felldan niður söluskatt og síðar
virðisaukaskatt af matvælum. Sá
áfangasigur vannst í þessari baráttu
1. janúar 1994 að VSK á matvælum
var lækkaður í 14%.
Búvörulögin
Með setningu Búvörulaganna
árið 1985 var Stéttarsambandinu
fengið sóraukið hlutverk. I raun var
því með lögunum falið fyrirsvar af
hálfu bænda í öllu sem varðaði
stefnumörkun og samningagerð
varðandi framleiðslu, verðlagningu
og sölu búvara. Mikil breyting varð
á verkefnum og starfsemi Stéttar-
sambandsins í kjölfar þessa. Svo
482 FREYR - 12 '95