Freyr - 01.12.1995, Blaðsíða 31

Nýjar aðferðir við fóðurmat
fyrir jórturdýr
II. Mat á próteini
Gunnar Guðmundsson, nautgriparœktarróðunautur
hjó Bœndasamtökum íslands
Á fáum sviðum búvísinda hefur verið aflað jafn mikillar nýrrar þekkingar á
undanförnum áratug eins og á sviði próteinefnaskipta og próteinmeltingar hjá
jórturdýrum.
Umtalsverð rannsóknarvinna hefur
verið lögð fram víða um heim, ekki síst
á Norðurlöndunum, þar sem öflugt
samnorrænt starf undir forustu Dana og
sem við Islendingar höfum verið
þátttakendur í hefur leitt til þess að ný
norræn próteinmatsaðferð, sem hlotið
hefur nafnið „AAT-PBV“ prótein-
matskerfið hefur litið dagsins ljós.
Þessi nýja aðferð hefur þegar verið
tekin í almenna notkun á hinum
Norðurlöndunum og nú síðast í Noregi
þar sem breytt var um matsaðferðir um
áramótin 1992-93 bæði hvað snerti
orku og prótein.
Um nokkurt skeið hefur verið unnið
að undirbúningi breytts fóðurmats hér
á landi og frá og með næstu áramótum
hefur verið ákveðið að taka þessa nýju
aðferð í notkun hér á landi og hverfa þar með smám
saman frá því að nota prótein eða meltanlegt prótein eins
og við höfum gert við fóðurmat fyrir jórturdýr allar götur
frá 1969.
I þessari grein verður reynt að kynna og fjalla um
þessa nýju aðferð og mikilvægustu breytingar sem
hagnýt notkun hennar hefur í för með sér í fóðrun
jórturdýra. Ennfremur verður fjallað stuttlega um
bakgrunn matsaðferðarinnar og reynt að draga fram
helstu rök fyrir breytingunum.
Hvað er prótein
Hráprótein eða prótein er eitt þriggja höfuðnæringar-
efnanna, ásamt kolvetnum og fitu. Það er nauðsynlegt
líkamanum til viðhalds og til framleiðslu (vöxtur, þroski,
mjólk, kjöt, ull, fóstur). Prótein er afar fjölbreytilegur
flokkur efna sem eiga það sameiginlegt að innihalda
köfnunarefni (N). I skilningi fóðurfræðinnar er jafnan
talað um tvenns konar prótein þegar jórturdýr eiga í hlut:
• Annars vegar eiginlegt prótein sem nær einvörðungu
er byggt upp af amínósýrum, en
amínósýrur eru grunneiningar í pró-
teinum. Þekktar eru yfir 20 mis-
munandi amínósýrur og sumar þeirra,
a.m.k. 10, eru flestum lífverum lífs-
nauðsynlegar og þurfa að vera fyrir
hendi í fóðrinu þar sem þær geta ekki
myndast í efnaskiptum líkamans.
Upptaka á próteini frá meltingar-
veginum (smáþörmunum) á sér aðeins
stað í formi amínósýra og þess vegna
er próteinþörfin í raun þörf fyrir
amínósýrur. Hjá einmagadýrum er
próteinþörfin að hluta til gefin upp
sem magn af einstökum amínósýrum,
eins og t. a. m. amínósýran lýsin fyrir
svín og methionín fyrir fugla.
• Hins vegar er svo nokkuð ósam-
stæður hópur efna sem við köllum
einu nafni „ekki prótein köfnunarefni“, (skamm-
stafað EPN eða NPN á ensku) en það er flokkur efna
sem inniheldur köfnunarefni á ýmsu öðru formi en
bundið í amínósýrum. Þar má nefna ammoníak,
úrefni (urea), nítrít, nítröt, amín, amíð, stakar amínó-
sýrur, peptíðbúta og frjálst köfnunarefni.
Prótein inniheldur að jafnaði um 16% köfnunarefni
(N). Próteinmagn er þess vegna reiknað út frá magni
köfnunarefnis í fóðrinu og það margfaldað með stuðl-
inum 6,25 (100/16) til að fá próteinmagnið.
Hvernig hefur prótein í fóðri verið metið?
Samkvæmt ákvæðum í fóðurreglugerð (með lögum nr.
32 frá 20. apríl 1968) hefur prótein í fóðri búfjár verið
metið sem magn af meltanlegu próteini og þarfimar hafa
einnig verið gefnar upp í þeirri einingu. Með meltanlegu
próteini er átt við þann hluta fóðurpróteinsins sem
meltist og ætti þar af leiðandi að geta staðið gripunum
til boða í efnaskiptunum. Það er ákvarðað í meltanleika-
Gunnar Guðmundsson.
12 '95 - FREYR 503